2024, uzay keşifleri için baş döndürücü bir yıldı.
NASA’nun Europa Clipper aracı, Jüpiter’in uydusu Europa’yı incelemek için yolculuğuna başladı. SpaceX’in Starship roketi ilk başarıya ulaşmış inişini gerçekleştirmiş oldu.
Çin’in Ay’ın karanlık tarafınca örnekler getiren Chang’e 6 görevi manşetlerdeydi.
Doğal ülkemiz için de gurur verici olan ve ilk Türk astronot Alper Gezeravcı’nın Internasyonal Uzay İstasyonu’na gittiği Axiom’un 3 no’lu görevini de unutmamak lazım.
Gelecek yıl da dünyanın dört bir tarafındaki uzay ajansları, fazlaca daha sıkıntılı görevler için hazırlanmaya devam edecek. İşte 2025 için planlanan uzay görevleri:
CLPS ile Ay yüzeyinin gözlenmesi
NASA’nın Ay’a ticari iniş araçları kullanarak bilimsel ve teknolojik yükler götürmeyi hedefleyen girişimi Ticari Ay Yükü Hizmetleri (CLPS), önümüzdeki yıl de büyük işler başaracağa benziyor.
Program dahilinde 2024’ün Şubat ayında Ay’a iniş gerçekleştiren Intuitive Machines’in Odysseus aracı, ABD’nin Apollo programından bu yana uyduya gerçekleştirdiği ilk iniş oldu. Ek olarak vazife, bir ticari uzay şirketinin bir başka gökcismine gerçekleştirdiği ilk iniş olma özelliği de taşıyor.
2025 senesinde da NASA’nın birden fazlaca CLPS görevi planlanmış durumda. Bu görevler içinde Astrobotic, Intuitive Machines ve Firefly Aerospace şirketlerinin görevleri içeriyor.
Bu görevler yardımıyla çeşitli bilimsel cihazlar ve teknolojik testler, Ay’ın değişik yerlerinde gerçekleştirilecek. Yüklerin, Ay jeolojisinin araştırılmasından, gelecekteki insanlı görevler için yeni teknolojiler kontrol etmeye ve Ay ortamıyla ilgili veri toplamaya kadar birçok değişik amacı olacak.
Gökyüzünü SPHEREx ile araştırmak
2025’in Şubat ayında NASA, uzun adı Evrenin Zamanı, Reiyonizasyon Çağı ve Buzlar Kaşifi için Spektro-Fotometre olan SPHEREx teleskobunu fırlatmayı planlıyor.
Görevle beraber gökyüzünün kızılötesine yakın dalgaboyunda gözlenmesi hedefleniyor. Bu sayede görünen ışık haricinde fazlaca soğuk yada fazlaca uzak nesnelerin gözlenmesi sağlanacak.
SPHEREx yardımıyla Samanyolu Galaksisi’ndeki 100 milyondan fazla yıldızın haricinde 450 milyondan fazla galaksinin verileri toplanıp incelenerek, görülebilir evrenin kapsamlı bir haritası oluşturulacak.
Gökbilimciler bu veriyi kullanarak galaksilerin kökenleri, yıldızların oluştuğu gaz ve toz bulutlarında suyun/organik moleküllerin dağılımı benzer biçimde mühim soruları yanıtlamaya çalışacak.
Space Rider’la Dünya yörüngesi incelenecek
Avrupa Uzaj Ajansı (ESA), mürettebatsız Space Rider “uzay uçağının” yörünge kontrol uçuşunu, 2025’in üçüncü çeyreğinde gerçekleştirmeyi planlıyor. Space Rider, düşük Dünya yörüngesinde çeşitli bilimsel deneyler gerçekleştirmek için tasarlanmış, yeniden kullanılabilir bir uzay aracı.
Bu bilimsel deneyler içinde mikro yerçekimi ortamında araştırmalar yer alacak. Bilim adamları bu çekim kuvvetinde bitkilerin iyi mi büyüdüğünü, materyallerin iyi mi davrandığını ve biyolojik süreçlerin iyi mi işlediğini anlamaya çalışacak.
Space Rider ek olarak gelecek görevler için yeni teknolojileri de kontrol edecek. Mesela uzun mesafelerde uzay araçlarıyla irtibatı korumak için lüzumlu olan gelişmiş telekomünikasyon sistemleri denenecek.
Ay’ın M2/Resilience ile araştırılması
Japonya’nın M2/Resilience görevi 2025’in Ocak ayında Ay’a bir iniş aracı ve küçük bir hareketli yüzey aracı göndermeyi planlıyor.
Araştırmacılar ek olarak Ay yüzeyinden su çıkararak, suyu ısıtarak ve yakalanan buharı ayrıştırarak oksijen ve hidrojen üretmek için bir su ayrıştırma testi gerçekleştirecek. Üretilen su, oksijen ve hidrojen uzun vadeli Ay keşiflerini mümkün kılmak için kullanılabilir.
Bu vazife hem de duyarlı inişler için gelişmiş navigasyon sistemleri ve gezgini otonom olarak çalıştıracak sistemler benzer biçimde yeni teknolojileri de gösterecek. Bu teknolojiler gelecekteki Ay keşifleri için büyük ehemmiyet taşıyor ve Mars ve ötesine yönelik görevlerde de kullanılabilir.
Tianwen-2’yle asteroit araştırması
Çin’in Tianwen-2 aracı, iddialı bir asteroit numunesi geri dönüşü ve kuyruklu yıldız sondası görevinden oluşuyor. Mayıs 2025’te fırlatılması planlanan Tianwen-2, bilim adamlarının Güneş Sistemi’nin oluşumu ve evrimini daha iyi anlamasını sağlamayı hedefliyor.
Görevin ilk hedefi, Dünya’ya yakın olan 469219 Kamo’oalewa adlı asteroit. Asteroit Güneş’in yörüngesinde dönüyor sadece Dünya’ya da oldukça yakın. 40 ila 100 metre çapında olan gökcisminin Ay’dan kopan bir parça olduğu düşünülüyor.
Asteroiti inceleyerek, Güneş Sistemi’nin erken dönemleriyle ilgili bilgiler edinilmesi umut ediliyor. Uzay aracının asteroit yüzeyine dokunup uzaklaşarak ve kancayla tutunma benzer biçimde şekillerde örnekler toplaması umut ediliyor.
Kamo’oalewa’dan örnek topladıktan sonrasında Tianwen-2 aracı bu örnekleri Dünya’ya geri götürecek ve ikinci hedefi olan ana dönem kuyruklu yıldızı 311P/PANSTARRS’a doğru yol alacak. Bu kuyruklu yıldız ise Mars ile Jüpiter içinde bulunan asteroit kuşağında içeriyor.
Güneş Sistemi yakın uçuşları
Yukardaki planlanmış fırlatma görevleri haricinde birçok uzay ajansı, 2025 yılı içinde derin uzayda yakın uçuş görevileri de gerçekleştirecek.
ESA ve JAXA’nın ortak görevi olan BepiColombo, 2025’in Ocak ayında Merkür’ün tanıdığından yapmış olduğu altıncı uçuşunu gerçekleştirecek. Bu manevrayla beraber uzay aracının Kasım 2026’da Merkür yörüngesine girmesi umut ediliyor. BepiColombo aracının hedefiyse Merkür’ün yapısını, atmosferini ve yüzey jeolojisini incelemek.
Ekim 2024’te fırlatılan NASA’nın Europa Clipper görevi ise 2025’in Mart ayında Mars’ın tanıdığından geçecek. Bu manevrayla beraber uzay aracı, uzun yolculuğu için gerekseme duyduğu hızı kazanacak. Aralık 2026’da ise vasıta Dünya’nın tanıdığından geçerek gezegenin çekim gücüyle fırlayacak ve Nisan 2030’da Europa’ya ulaşacak.
ESA’nın Hera görevi de gene 2025’in Mart ayında Mars’ın tanıdığından geçecek. Bu aracın hedefi ise Didymos adlı ikili asteroit sistemini incelemek. Bu vazife yardımıyla Dünya’yı tehdit eden asteroitlerin saptırılmasıyla ilgili veriler elde edilmeye çalışılacak.
NASA’nın Lucy göreviyse Jüpiter’in çevresinde dönen asteroitleri incelemek için çıkmış olduğu yolculuğa devam edecek. Aracın 20 Nisan 2025 günü 52246 Donaldjohanson adlı asteroitin tanıdığından geçmesi umut ediliyor.
ESA’nın JUICE görevi ise Ağustos 2025’te Venüs’ün tanıdığından geçecek. Bu manevrayla beraber JUICE, Jüpiter’e olan yolculuğu için hız kazanmış olacak. Gezegene ulaştığındaysa Jüpiter’in buzlu uydularını yaşam için araştırmaya başlamış olacak.
Science Alert‘in haberini Özgür Yıldız Türkçeleştirdi.