Kripto para borsası FTX’in çöküşünün arkasından dolandırıcılık dahil yedi suçlamayla karşı karşıya olan eski CEO Sam Bankman-Fried, kamuoyunda malum kısa adıyla SBF 25 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Böylece bir zamanların kripto kralının Hollywood filmlerini aratmayan süratli yükseliş ve düşüş hikâyesi demir parmaklıkların arkasında sonlanmış oldu.
Oysa oldukca değil, yalnız iki yıl ilkin yüksek profilli isimlerle boy gösteriyor, üst düzey devlet başkanlarıyla bir araya geliyor, 30 milyon dolarlık çatı katından Karayip manzarası seyrediyor ve servetini insanlığı iyileştirmek için kullanmaya yemin ediyordu.
Duruşmada neler yaşandı?
Jüri, dört saat devam eden müzakerenin arkasından Bankman-Fried’ı kendisine yöneltilen yedi suçlamanın tamamından suçlu buldu. ABD Bölge Yargıcı Lewis Kaplan, cezayı belirlerken Bankman-Fried’ın eylemlerinin cüretkarlığını, pişmanlık duymamasını ve gelecekte kabahat işleme olasılığını göz önünde bulundurduğunu söylemiş oldu.
Yargıç, Bankman-Fried’ın 11 milyar dolar ceza borcu bulunduğunu söylemiş oldu; mülk ve varlıklarının mağdurların zararını tazmin etmek için kullanılmasına hükmetti.
Kaplan cezayı açıklarken Bankman-Fried soğukkanlı bir halde ayakta duruyordu. Anası yüzünü buruşturarak mahkeme salonunun penceresinden dışarı baktı, babası ise başını iki elinin arasına aldı. Kripto borsası FTX’in kurucusu mahkemedeki 20 dakikalık ifadesi esnasında şu ifadeleri kullandı:
FTX’ten ben sorumluydum ve çöküşü benim yüzümden oldu. Yaşananlardan dolayı üzgünüm. Kıymet verdiğim herkesi hayal kırıklığına uğrattım.
Bankman-Fried, gücünün zirvesindeyken, kriptoya daha çok düzenleme getirilmesi için önde gelen bir ses olmuş ve servetini topluma yarar sağlamak için kullanmaya söz vermişti. FTX’in şoke edici çöküşü, Washington’daki politikacıların kriptoya karşı tutumlarını sertleştirdi, ek olarak Bitcoin ve öteki dijital para birimlerinin fiyatında görülen uzun soluklu düşüşe katkıda bulunmuş oldu.
Federal savcılar FTX davasını ‘ABD tarihindeki en büyük finansal dolandırıcılıklardan biri’ olarak tanımladı. Ve onu başkalarının parasını lüks yaşam tarzını finanse etmek, riskli yatırımlar yapmak ve siyasal hedeflerini gerçekleştirmek için kullanmakla suçladı.
Savcılar, Bankman-Fried’ın 40 ila 50 yıl hapis cezasına çarptırılmasını talep etmişti. Savcı Nicolas Roos mahkemeye yapmış olduğu açıklamada, Bankman-Fried’ın hata yaptığını söylediğini sadece kabahat işlediğini kabul etmediğini belirtti. “Yalan söylemenin ve dolandırıcılığın sorumluluğunu kabul ettiğini duymadık” dedi.
Bankman-Fried’ın avukatları ise altı yıla kadar hapis cezasının daha uygun bulunduğunu ve kendisinin topluma sunabileceği oldukca şey bulunduğunu savundu; daha hafifçe bir cezaya gerekçe olarak da yapmış olduğu hayır işlerini, duyduğu derin pişmanlığı ve otizmli olmasını gösterdi.
Avukat Marc Mukasey, hâkime Bankman-Fried’ın insanlara zarar vermek isteyen ‘finansal bir seri katil’ olmadığını söylemiş oldu ve “Kararlarını kalbindeki fena niyetle değil kafasındaki matematikle veriyor” dedi. Bankman-Fried’ın avukatlarının mahkemenin 25 yıl hapis sonucu arkasından temyize gideceği aktarılıyor.
Yargıç Kaplan, federal hapishane yetkililerinin Bankman-Fried’ı San Francisco Körfez Bölgesi’ndeki ailesinin civarlarında, orta yada düşük güvenlikli bir hapishaneye nakletmelerini istedi. Bu tavsiyede bulunurken Bankman-Fried’ın sertlik riskinin düşük bulunduğunu belirtti; otizminin ve servetinin onu öteki mahkumların hedefi hâline getirebileceğini kaydetti.
Peki kripto para borsası FTX iyi mi çöküşe geçti?
Anne ve babası Stanford Hukuk Fakültesi profesör olan Bankman-Fried, FTX’i 2019 senesinde kendisi şeklinde Massachusetts Institute of Technology mezunu bir arkadaşıyla beraber kurdu. Şirket, kripto ticaretinde artan popülerlik dalgasıyla süratli bir yükselişe geçti.
Kabarık saçlı dahi imajı; Shaquille O’Neal, Gisele Bundchen, Steph Curry, Tom Brady ve Larry David’in oynadığı FTX reklamları yardımıyla milyonlarca satın alan borsaya katıldı. Firmanın kıymeti yükseldikçe SBF hususi jetlerle dünyayı dolaştı. Bill Clinton ve Tony Blair şeklinde konukların katılmış olduğu akşam yemeklerine ev sahipliği yapmış oldu.
Bu şatafatlı yaşam kripto internet sayfası CoinDesk’in sızdırılmış Alameda bilançosu olduğu iddia edilen belgeyi yayınlamasının arkasından Kasım 2022’de çöküşe geçti. Bu vaka FTX satın alan fonlarında bir kaçışa niçin oldu. Mevduat sahipleri ve yatırımcıların platformun bilançosuyla ilgili endişeler sebebiyle paralarını çekmesinin arkasından FTX 11 Kasım’da 2022’de batkı etti. Bir ay sonrasında Manhattan ABD savcılığı Bankman-Fried hakkında kabahat duyurusunda bulunmuş oldu.
Daha ilkin aktarmıştık: Çöken kripto para borsasını tanıtan ünlülere de dava açıldı.
Kripto imparatorluğundan demir parmaklıklara giden süreçte neler yaşandı?
Bahamalar’da yakalandıktan sonrasında ABD’ye iade edilen kripto borsa kurucusu; elektronik dolandırıcılık, menkul kıymetler dolandırıcılığı, kara para aklama ve kampanya finansmanı yasalarını ihlal etmekle suçlandı. Toplam yedi suçlama sebebiyle 115 yıla kadar hapis cezasıyla yargılanmasına karar verildi.
2022’nin Aralık ayında New York Federal Mahkemesi tarafınca 250 milyon dolar kefaletle özgür bırakıldı ve ailesinin evinde sıkı gözetim altına alındı.
Dava sürecinde jüri üyeleri, Bankman-Fried’ın eski kız arkadaşı Caroline Ellison da dahil olmak suretiyle üç üst düzey yöneticisinin ifadesini dinledi. Ellison ve Bankman-Fried’ın yakın çevresindeki öteki iki yönetici elektronik dolandırıcılık, menkul kıymetler dolandırıcılığı dahil olmak suretiyle federal suçlamaları kabul etti ve savcıyla iş birliği yoluna gitti.
Bu süreçte Bankman-Fried aleyhine tanıklık meydana getirecek eski sevgilisinin kişisel notlarını basına sızdırmakla suçlandı. Savcı bunun ona karşı tanıklık etmesi beklenen Ellison’ın itibarını zedelemeye yönelik bulunduğunu savundu; Bankman-Fried’ın bu belgeleri eski partneri Ellison’ı ‘terk edilmiş bir aşık’ durumuna sokmak için medya ile paylaştığını açıkladı.
‘Kişisel aşağılanma ve saygınlık zedeleme’ çabalarının öteki tanıklar üstünde caydırıcı bir tesiri olacağını belirten savcılık, Sam Bankman-Fried’ın son aylarda basın mensuplarıyla ortalama bin (1.000) telefon görüşmesi yaptığını altını çizdi. Sam Bankman-Fried tutuklanarak cezaevine gönderildi.
Davada Bankman-Fried alışılmadık bir adım atarak kendi savunmasını yapmış oldu. Jüri üyelerine hiçbir vakit dolandırıcılık yapmadığını söylemiş oldu fakat çapraz sorgu esnasında zorlandı. Onlarca kez ayrıntıları hatırlamadığını dile getirdi. Yargıç Kaplan son duruşmada yapmış olduğu açıklamada, Bankman-Fried’in ifadesi esnasında, jüri üyelerine 2022 sonbaharına kadar Alameda’nın FTX satın alan mevduatlarını harcadığına dair hiçbir bilgisi olmadığını söylemesi de dahil olmak suretiyle yalancı şahitlik yaptığını altını çizdi.
Bankman-Fried’in anası hâkime gönderilmiş olduğu mektupta ne yazdı?
Cezanın açıklanmasından önceki haftalarda, Bankman-Fried’ın destekçileri hâkime mektuplar yazarak depresyon, otizm ve anhedoni (mutluluk hissedememe) ile mücadelesinin daha hafifçe bir ceza lehine ağır bastığını dile getirdi.
Bankman-Fried’ın anası Barbara Fried, Kaplan’a yazdığı mektupta oğlunun minik yaştan itibaren dünya için iyi şeyler hayata geçirmeye çalıştığını söylemiş oldu. Hatta dört yaşlarındayken yere düşen bir çocuğa yardım etmeye çalıştığını söyledi. Oğlunun bununla birlikte erken yaşta geliştiğini, ortaokulda karmaşık etik ve felsefi literatürü bağımsız olarak okuduğunu belirtti. Lisede, kendisi de depresyonla savaşım etmesine karşın, depresyonda olan derslik arkadaşlarına danışmanlık yaptığını açıkladı ve ekledi:
Bu yalnız kişisel bir trajedi değil. Bu kadar ümit vaat eden genç hayatları bu kadar kolay bir halde heba etmemiz bununla birlikte toplumsal bir trajedi.
Daha ilkin benzer davalarda ne ceza verilmişti?
Eski bir federal savcı olan Josh Naftalis, Kaplan’ın mühim fakat adil bir ceza verdiğini dile getirdi. “Mahkeme kripto piyasasına açık ve net bir bildiri göndermek istedi ve Bankman-Fried’ın tekrardan kabahat işleme olasılığını göz önünde bulundurdu. Bu mühim şu sebeple beyaz yakalı sanıkların tekrardan kabahat işleme oranları çoğu zaman düşüktür” dedi.
Savcılar, Bankman-Fried’ın dolandırıcılığının 10 milyar dolar zarara yol açtığını altını çizdi ve onu 13 milyar dolar zarara neden olan bir mutluluk zincirinden görevli Manhattanlı finansçı Bernie Madoff’a benzetti. Madoff, 150 yıl hapis cezası aldı ve 2021’de 82 yaşlarında hapishanede öldü.
Öteki yüksek profilli beyaz yakalı suçlulara daha azca ceza verildi. Mesela Theranos’un kurucusu Elizabeth Holmes 2022 senesinde senelerce devam eden bir sahtekârlık faaliyeti sebebiyle ortalama 11 yıl hapis cezasına çarptırılmış, Enron’un eski başkanı Jeffrey Skilling ise firmanın mali durumu hakkında yatırımcılara yalan söylemiş olduğu için 14 yıl hapis cezası almıştı.
Mağdurlar paralarını geri alabilecek mi?
Mevcut FTX İcra Kurulu Başkanı John Ray, müşterilere alacaklarının geri ödeneceğini sadece firmanın batkı için başvurduğu tarihteki değerin baz alınacağını söylemiş oldu.
O zamandan bu yana birçok kripto para biriminin değerinin arttığını vurgulayan Ray, bunun müşterilerin aradaki kazancı alamayacağı anlamına geldiğini söylemiş oldu.
Kripto yatırımcısı Julian Figueroa, Bankman-Fried’ın cezasının işlediği suçların yanında hafifçe kaldığını söylemiş oldu. British Columbia’da yaşayan 28 yaşındaki yatırımcı, FTX’in çöküşü sebebiyle bir senelik maaşını kaybettiğini aktardı.
Bankman-Fried ile sık sık görüşen meşhur yazar neyin ardında?
Kripto para borsası FTX’in çöküşü ve Sam Bankman-Fried’ın hikâyesi oldukca yakında bir kitaba ve arkasından filme mevzu olabilir. Zira SBF, ev hapsinde olduğu dönemde meşhur yazar Michael Lewis tarafınca sık sık ziyaret edildi.
Lewis, 2000’lerin sonundaki konut balonunun iyi mi mali krize yol açtığını özetleyen ‘The Big Short’ ve Oakland A’nın efsaneleşmiş menajeri Billy Beane’in başarısını özetleyen ‘Moneyball’ şeklinde oldukca satan kitapların yazarı.
The Big Short ve Moneyball sırasıyla 2011 ve 2015 yıllarında filme uyarlanmıştı. Devletimizde Büyük Açık adıyla gösterine giren The Big Short en iyi uyarlama senaryo branşında Oscar kazanmıştı.
Wall Street Journal, New York Times ve Mashable Türkiye