İnsanlar, yaşam ağacını ‘biçiyor’, ormanları süratli bir halde kesiyor ve bunu Dünya’nın daha ilkin asla deneyimlemediği bir hızla gerçekleştiriyor. Sadece tüm umutlar tükenmiş değil; hala yapılabilecek şeyler var.
Birleşmiş Milletler, 2022’nin sonunda ülkelerin 2030’a kadar dünyamızın yüzde 30’unu korunmuş alanlara dönüştürmeyi taahhüt etmiş olduğu zamanı bir ‘tabiat ile sulh anlaşması’ sundu. Maalesef dünya bu hedeften hala oldukça uzak sadece bu alanda hayata geçirilen ümit verici yeni bir emek verme, gelecek eleştiri yıllarda naturel kaynakların büyüklüğünden ziyade, ne kadar yaşam barındırdıklarına odaklanmamız icap ettiğini öneriyor.
Dünya genelinde 20’den fazla organizasyondan araştırmacılar, dünyanın bir tek yüzde 1,2’sini “rahat bırakabilirsek”, karşılaşabileceğimiz en ihtimaller içinde ve yakın yok oluşları “önleyebileceğimizi” buldu. Çalışmanın baş yazarı ve çevre problemlerine sürdürülebilir çözümler üreten Resolve’dan naturel kaynakları koruma biyoloğu Eric Dinerstein, “Dünya üstündeki türlerin bir çok nadirdir, bu da türlerin ya oldukça dar alanlara haiz olduğu ya da oldukça düşük yoğunlukta bulundukları anlamına geliyor yada her ikisi de…” diye açıklıyor ve mühim bir noktaya değinerek, “Ve nadirlik oldukça yoğunlaşmıştır” açıklamasını yapıyor.
Bu aslına bakarsak bizim değerlendirmemiz ihtiyaç duyulan bir talih şu sebeple koruma çabalarımızı bu noktalara yoğunlaştırırsak, tek taşla birkaç kuşu vurabiliriz (daha doğrusu, kurtarabiliriz). Fakat Dinerstein ve meslektaşlarına nazaran, harekete geçme fırsatı kaçmak suretiyle ve mevcut durumda naturel kaynakları koruma çabaları olması gerektiği kadar stratejik yürütülmüyor.
2018 ve 2023 yılları aralığında, dünya 1,2 milyon kilometrekarelik bir alanı koruma altına almak için bir araya geldi sadece yeni analize nazaran, bu güvenli bölgeler, “ender ve çekince altındaki biyolojik çeşitliliği barındıran yeri doldurulamaz alanların” bir tek yüzde 7’sini kapsıyor.
Dinerstein ve ekibi, koruma çabalarını mümkün olduğunca uygun maliyetli ve ulaşılabilir kılmak için söz mevzusu alanlara mümkün olan en fazla ilginin gösterilmesi gerektiğine dikkat çekiyor. Bu yüzden bahse mevzu alanların “Koruma Zorunlulukları” olarak kabul edilmesi icap ettiğini dile getiriyorlar.
ABD, İngiltere, Çin, Suudi Arabistan, Hindistan, Brezilya, Endonezya şeklinde ülkelerden oldukça sayıda araştırmacı internasyonal bir araştırma ekibi kurdu. Ekip, yayımlanmış küresel biyolojik çeşitlilik verilerini kullanarak dünya üstünde en tehdit altında olan türlerin nerede yaşadığını saptamak için çalışmalara başladı.
Araştırmacılar karada korumasız kalan 16 binden fazla alan belirlediler. Bu sayı fazla şeklinde görünse de aslına bakarsak toplamda bu bölgeler dünyanın kara yüzeyinin yalnızca yüzde 1,2’sine karşılık ediyor. Bu alanların yarısı tropikal bölgelerde bulunuyor ve birçok bölge de halihazırda mevcut olan naturel kaynakların civarlarında yer ediniyor.
Dinerstein ve araştırma ekibi, “İklim krizine yönelik çabalar ve yatırımlar, hükümetlerin ve hükümetlerarası süreçlerin biyolojik çeşitlilik krizine verdiği ilgiyi gölgede bıraktı” değerlendirmesini yapıyor.
Frontiers in Science‘ta piyasaya çıkan araştırmaya nazaran, bu durum, koruma çabalarının geri planda kalmasına yol açan büyük bir eksiklik. Bugün, habitat kaybı, tehdit altındaki tüm türlerin ortalama yüzde 88’i için bir mesele teşkil ediyor.
Araştırmacıların, tropikal bölgelerin en yüksek sayıda Koruma Zorunlulukları’na haiz bulunduğunu saptamasına karşın 2018-2023 içinde koruma altına alınan tüm alanların yalnızca yüzde 2,4’ü tropikal yada subtropikal ormanlarda yer ediniyor.
Ek olarak, yeni korunma altına alınan alanların ortalama yüzde 70’ini, oldukça sayıda Koruma Zorunluluğu içermeyen ılıman, geniş yapraklı ve karışık orman habitatları oluşturuyor.
Resolve’dan çevre bilimcisi ve çalışmanın ortak yazarı Andy Lee, “Analizimiz, tropik bölgelerdeki Koruma Zorunlulukları’nı muhafaza etmenin önümüzdeki beş yıl süresince senelik ortalama 34 milyar dolara mal olacağını öngörüyor” diyor ve devam ediyor:
“Bu miktar, ABD Birleşik Devletleri’nin GSYİH’sinin yüzde 0,2’sinden daha azına, fosil yakıt piyasasına küresel çapta sağlanan senelik sübvansiyonların yüzde 9’undan daha azına ve madencilik ile tarımsal ormancılık endüstrilerinin her yıl elde etmiş olduğu gelirin bir kısmına denk düşüyor.”
Bu aşamada, gezegenimizin tehdit altındaki birçok türünü kurtarmak için bozulan habitatların onarılması oldukça uzun sürecek. O nedenle, geride kalan yırtıcı doğayı korumak yaşamsal ehemmiyet taşıyor.
Nispeten katı tahminlere nazaran, dünyanın dört bir yanına dağılmış kara ekosistemlerinin yalnızca ortalama yüzde 2,8’i tamamen bozulmadan kalmış durumda. 2021’de, bu alanların yalnızca yüzde 11’i korunan bir bölge içindeydi. Buralar adım atmak için iyi bölgeler şeklinde görünüyor…
ScienceAlert’in makalesini Sıdal Utkucu Türkçeleştirdi
