Köpeğinizle sıcak bir günde havuz başlangıcında oturup ona bir sopa attıysanız, muhtemelen bu deneyimi yaşamışsınızdır: Köpeğiniz havuza atlamak pahasına sopayı getiriyor, sonrasında size doğru geliyor, sırıtıyor ve silkelenerek kuru giysinizin üstüne su sıçratıyor.
Bilim adamları, köpeklerin ıslak vücutlarını niçin bu şekilde silkelediklerini sonunda anlamış oldu. Yeni bir araştırmaya nazaran “ıslak bir köpeğin silkelenmesi”, memelilerin ciltlerinde bulunan ve C-LTMR adında olan bir reseptör hatasından kaynaklanıyor. Bu hata, köpeklerden kedilere ve farelere kadar her türlü tüylü hayvanın, enselerindeki sıvı damlacıklarıyla uyarıldığında silkelenmelerine niçin oluyor.
“Bu karmaşık bir davranış” diyen Harvard Tıp Fakültesi Howard Hughes Tıp Enstitüsü’nde doktora talebesi Dawei Zhang, çalışmasını Live Science’ta yayınladı. Zhang, yapmış olduğu açıklamada, bireyler ve türler içinde hayvanların aynı frekansta ve benzer bir dönüş stilinde (genel anlamda tek seferde üç kez ileri geri sallanma) silkelenme eğiliminde bulunduğunu, bundan hangi reseptörlerin ve sinirlerin görevli bulunduğunu kimsenin bilmediğini söylemiş oldu.
Zhang ve meslektaşları bunun sebebini buldu sadece silkelenmeye neyin sebep bulunduğunu tam olarak belirlemeleri için birazcık ‘dedektiflik’ yapmaları gerekti. Ekip, ilk olarak farelerde, mekanik kuvvetleri algılayan cilt reseptörlerindeki kanalları yada ısı değişimini algılayan reseptörleri dönem dışı bırakacak genetik mutasyonlar yarattı. Isı değişimini idrak etme kabiliyeti olmayan farelerin, enselerine yağ damlacıkları serpildiğinde (bir “ıslak köpek” silkelenmesini tetiklemenin en güvenilir yolu) gene de silkelendiklerini fark ettiler. Sadece mekanoreseptör kanalları olmayan fareler, kendilerini silkelemelediler.
Bundan dolayı Zhang ve ekibi, mekanoreseptörlere odaklandı ve yağ damlacıklarına tepki olarak hayvanların aktivitelerini takip etti. Odak noktalarını, oldukça hafifçe dokunuşlara tepki veren üç reseptör olacak şekilde sınırladılar. Sonrasında, belirli deri reseptörlerini ışıkla aktive etmek için optogenetik adında olan bir teknik kullandılar. Bu teknikle, herhangi bir sıvı uyaranı olmadan tek tek sinir tiplerini tetikleyebileceklerdi.
Sonuçlar belirgin şekilde görülmüştü: Araştırmacılar, C-fiber düşük eşikli mekanoreseptörler (C-LTMR’ler) adında olan bir sinir türünü uyardığında, fareler ansızın duş almış şeklinde silkelendi. İkinci kez denetlemek için bu deneyi C-LTMR’leri olmayan fareler üstünde kullandılar. Bu sefer suya maruz kalan düzgüsel farelerden %58 daha azca silkelendiklerini buldular.
Zhang, C-LTMR’lerin bilim dünyasında uzun süredir bir gizem bulunduğunu söylüyor. 80 yıl ilkin meydana getirilen bir araştırmaya dayanarak, bunun hayvanlarda gıdıklama hissi yaratmasından şüphelenildi sadece hayvanların bu uyarıyı iyi mi deneyimlediği belli değildi. İnsanlarda, C-mekanoreseptörleri olarak adlandırılan bu ilgili mekanoreseptörler, cilt üstünde zevk veren fırçalama dokunuşlarıyla ilişkilendirildi.
C-LTMR’ler, tüylü hayvanların alt tüylerindeki foliküllerinden sinyaller taşır. Bu sebeple yeni emek harcama, bunların parazitler yada su damlacıkları şeklinde minik, rahatsız edici uyaranları saptamak için uzmanlaşmış olduklarını açığa çıkardı. Zhang, “Aslen bu, tüylerindeki potansiyel olarak zararı dokunan uyaranlardan kurtulmak için bir müdafa sistemi” diyor.
Bu bilgilerden yola çıkarak sorulabilecek bir sual, cildinde tüy olmayan insanların bu silkelenme tepkisinden herhangi bir kalıntıya haiz olup olmadığı. Zhang, bu soruya: “Eskiden insanların kendilerini kurulamak için havlu kullandığını söylerdim” şeklinde yanıt veriyor. Sadece insanların da enselerine meydana getirilen hafifçe dokunuşlara karşı bir titreme reaksiyonu var. Bu titreme ile ıslak bir köpeğin silkelenmeden ilkin hissedebileceği şeyin ilişkili olup olmadığı açıklığa kavuşmuş değil.
Zhang’ın bu mevzuya yaklaşımı şu şekilde: “Bunun kemirgen yada tüylü hayvan ‘ıslak köpek’ silkelenmesinin evrimsel bir ürünü olup olmadığını söylemek zor. Bir ihtimal öyledir, kim bilir değildir.“
Bir başka açıklanamayan gizem ise köpekler, niçin kendilerini kurulama davranışını bizim yanımızda yapmak zorunda? Bu probleminin çözümü daha zor olabilir 🙂
Kaynak: LiveScience‘ın haberini Yaratı Şahin Türkçeleştirdi
