Anlatımın Oluşumu
Bir metin yalnız gramer kurallarına gore düzenlenmez. Dil öğelerinin ifade ettikleri husus ve durumlar içinde anlam bağıntıları vardır.
Bağdaşıklık: Dil öğelerinin ifade ettikleri husus ve durumlar arasındaki anlam bağıntılarına bağdaşıklık denir. “Yollara daha mahzun bir ıssızlık çöküyordu.” cümlesinde kelimeler anlam olarak birbirini tamamlamıştır.
Bağlaşıklık: Dil öğelerinin gramer kurallarına uygun bir halde yan yana getirilmesine bağlaşıklık denir.
Bağdaştırma: Kelimelerin yeni bir anlam ifade etmek için yan yana gelmiş olarak oluşturduğu söz gruplarına bağdaştırma denir. Örnek: Çalı demetleri, ses çıkaran kağnılar.
Bağdaştırmalar dilde yaygın olarak kullanılan ifadelerle oluşturulabildiği şeklinde birbiriyle uyuşmayan kelimelerden de oluşturulabilir.
Alışılmış Bağdaştırma: Dilde yaygın olarak kullanılan ifadelerle oluşturulan bağdaştırmalardır. Kelimeler ilk anlamlarıyla kullanılırlar. Taş duvar, renkli cam vb.
Alışılmamış Bağdaştırma: Birbiriyle uyuşmayan ifadelerden oluşturulan bağdaştırmadır. Kelimeler yan ve mecaz anlamlarıyla kullanılır, imgesel, sanatlı bir ifade vardır. Dilsiz hayaller, taş kalp, renkli bir ifade vb.
Bağlam: Kelime, kelime grubu ya da cümlelerin metinde bulunmuş olduğu yere bağlı olarak değişik anlamlar kazanmasına bağlam denir. Örnek: Güneşli soğuk bir gündü. Birbirlerini soğuk bir tavırla selamladılar.”cümlelerinde “soğuk” kelimesi kullanıldığı yere gore değişik anlamlar kazanmıştır.
Hâlin gereği: Bir cümle yada metinde sözün bağlama uygun bir halde kullanılmasıdır.
Güzel bir ev alana “Allah’a emanet ol oturun.” demek hâlin gereğidir.
Bağlaşıklığa uyulmamasından meydana gelen ifade bozuklukları, dilbilgisiyle ilgili kurallara uyulmamasından meydana gelen ifade bozukluklarıdır: Yanlış ek kullanılması, lüzumlu ekin kullanılmaması, özne, nesne, dolaylı tümleç, zarf tümleci, yüklem, tamlayan, tamlanan eksikliği vb.
ANLAMSAL ANLATIM BOZUKLUKLARI
1) Gereksiz Sözcük Kullanımı
2) Yanlış Anlamda Sözcük Kullanımı
3) Sözdizimi Yanlışlığı
4) Anlamca Çelişen Sözlerin Bir Arada Kullanılr
5) Sıralama ve Mantık Yanlışlığı
6) Anlam Belirsizliği
YAPISAL ANLATIM BOZUKLUKLARI
1) Özne-Yüklem Uyuşmazlığı
2) Özne Eksikliği
3) Nesne Eksikliği
4) Tümleç Eksikliği
5) Yüklem, Ekeylem, Fiilimsi Eksikliği
6) Tamlama Yanlışlıkları
7) Ek Yanlışlıkları
8) Çatı Uyuşmazlığı
