Telefonda Edna isminde yaşlı bir kadının ince sesi duyuluyor.
“Ticketmaster’ı arayacağım ve Taylor Swift konserine bilet bulabilir miyiz diye bakacağım, tamam mı?” diyor. “Benimle beraber arar mısın?”
Hattın öteki ucunda Nijerya’dan arayan ve parasının ardında olan bir dolandırıcı var. Adam aylardır Edna’yla telefonda saatler geçiriyor ve aşkını duyuru ederek onu kandırmaya çalışıyor. Sadece Edna saçma sapan sorularıyla mevzudan mevzuya atlayarak insanın sabrını sınıyor.
Dolandırıcı, asla gitmediğini söylediği Nijerya’da evlenmeleri mevzusunda ısrar edince Kitboga rol yapmayı bırakıyor ve ses değiştiriciyi kapatarak “İlginç, zira tüm IP adresleriniz orada” diyor. Artık sesi daha kalınca.
Saftirik Edna, yazılım mühendisliğinden Twitch yayıncılığına aktarma olan Kitboga’nın dolandırıcıları tuzağa çekmek için uydurmuş olduğu pek oldukça düzmece karakterden biri. Kısa adıyla Kit, çok büyük doğaçlama kabiliyetine haiz bir Y kuşağı mensubu ve oldukça popüler bir ‘scambaiter’ şu demek oluyor ki bir dolandırıcı avcısı.
Dünyanın dört bir yanında yalnız ve savunmasız insanları hedef alan dolandırıcılık çetelerinin yöntemlerine daha ilkin detaylı olarak değinmiştik. Kurbanın itimatını kazanma süreci sebebiyle ‘domuz kasaplığı’ olarak adlandırılan bu yöntemde dolandırıcılar düzmece çevrim içi kimlikler kullanarak insanları ‘duygusal ilişki’ içine çekiyor; kurbanını asla geri alamayacağı bir parayı filanca hesaba yatırmaya ikna etmeden ilkin yavaş yavaş onun itimatını kazanmaya çalışıyor. Ve sonrası malum.
Kit, dolandırıcıları ‘işleterek’ söylenenlere kanmış şeklinde davranıyor, faillerin zamanını boşa harcamasını sağlıyor ve böylece masum insanları dolandırmak için sarf etmiş olduğu çabayı boşa çıkarıyor. Dolandırıcıları ne kadar uzun süre hatta tutabilirse o denli azca insanoğlunun bu tür dolandırıcılıkların kurbanı olacağını düşünüyor.
Dolandırıcı avcılığı, tıpkı Kit şeklinde bu işi yapmak için aslolan mesleğini bırakan ve keyifli planlarını YouTube ve Twitch’te gösteren kişiler için kazançlı bir iş. İnternet dolandırıcılığı arttıkça ve kurbanlar her zamankinden daha çok para kaybettikçe Kitboga şeklinde scambaiter’lar gülmekten daha çok kazanç elde ediyor.
FBI 2022 senesinde ABD’lilerin ‘domuz kasaplığı’ ve öteki yatırım dolandırıcılığı yöntemleriyle 12 milyar dolardan fazla para kaptırdığını deklare etti. Bu rakamın oldukça daha yüksek olduğu tahmin ediliyor. Şu sebeple ‘domuz kasaplığı’ yönteminde kabahat örgütleri çoğu zaman evli insanları hedef alıyor. Böylece kurbanlar sadakatsizlikle suçlanmaktan korkarak ailelerinden ve polisten yardım isteyemiyor.
Kitboga’nın yapmış olduğu yayınlar dolandırıcıların çalmak için ne kadar absürt yollara başvurabildiğini gözler önüne seriyor ve bu bakımdan epey öğretici. Armağan kartı dolandırıcılığından teknik destek dolandırıcılığına kadar yaygın ve tehlikeli siber tehditlerden bazılarına ışık tutuyor. Kendi araştırmaları yada abonelerinden gelen önerilerden yola çıkarak son olarak dolandırıcılık yöntemlerini Twitch’teki 1,2 milyon takipçisine aktarıyor. YouTube’da ise bu sayıyı ikiye katlamış durumda.
Kitboga, “Birilerinden ‘Bunun bir dolandırıcılık bulunduğunu videonuzda görmüştüm’ yazan e-postalar almak hakikaten mükemmel. Bir tür ‘vazife tamam’ duygusu yaşatıyor” diyor. Oysa bir süre ilkin bu dolandırıcılık şekillerinden asla haberi yoktu. Ta ki büyükannesi dolandırıcıların hedefi olana kadar…
The grandma who saved a bunch of people’s precious money. Thank you, grandma Edna!
— diat. | for hire eng-ind translator/transcriber (@diat___) October 1, 2022
Kitboga, 2017’de ‘Lenny’ adlı bir söyleşi robotunun YouTube videosuna rastladı. Tele-pazarlamacı şeklinde davranan dolandırıcıların canlı bir insanla konuştuğunu sanması için tasarlanan bu bot ‘unutkan yaşlı bir adam’ sesiyle sahtekârların zamanını boşa harcıyordu. Kim bilir ilk scambaiter’lardan önde gelen ‘Lenny’ ona esin verdi.
Kit, teknik destek dolandırıcılığını ilk o süre fark etti. Aklına demans sebebiyle daha kolay hedef hâline gelen büyükannesi ve Alzheimer hastası büyükbabası geldi. Şöyleki düşündü:
Tüm gün bilgisayarlarla iç içeyim. Eğer ben bu şekilde bir şeyin varlığından haberdar değilsem, büyükannem ve büyükbabam asla değildir. Kendi kendime ‘bir ihtimal bu mevzuda bir şeyler yapabilirim dedim’ ve aklımda bir şimşek çaktı.
Sadece dolandırıcıların çoktan büyükannesini kandırdığını öğrendi. Kadıncağızın birden fazla kablolu gösterim ve web paketi için ödeme yapmış olduğu ortaya çıktı. Ve böylece büyükannesinden esinlenerek yarattığı Edna karakteriyle dolandırıcıları manipüle edebileceğini fark etti. “Bir dolandırıcıyla telefonda 10 dakika geçirmek o dolandırıcının benim büyükannemle yada sizin büyükbabanızla konuşmadığı 10 dakika demek” sözleriyle başlıca hedefini özetliyor.
Arkadaşları, dolandırıcılarla yapmış olduğu görüşmeleri Twitch’te yayınlaması için onu yüreklendirmiş. O zamandan bu yana oldukça sayıda kurbanın dolandırıcıların elinden kurtulmasına destek bulunduğunu ve büyük dolandırıcılık operasyonlarını sekteye uğrattığını dile getiriyor.
Çalınan parayı geri almak nadir rastlanan bir durum. Sadece dolandırıcılığı yetkililere bildirmek şansınızı artırıyor. Kit dolandırıcılardan, hemen sonra yetkililere rapor etmek suretiyle bir sürü informasyon topluyor. Onu bir kurban olarak gören dolandırıcılar bazen banka hesap detayları, kripto para cüzdanı adresleri ve başka tanımlayıcı bilgiler veriyor. Kitboga da bu tarz şeyleri banka yetkililerine bildiriyor, FBI’a şikâyet ediyor ve kolluk güçleriyle paylaşıyor. “Dolandırıcılıklar onlara inandığınızı düşündüklerinde kimi zaman oldukça fazla informasyon veriyorlar” diyor. (FBI, Kitboga yada başka bir scambaiter ile çalışan ajanları olup olmadığını doğrulamadı ve belirli faaliyetler hakkında yorum yapmadığını bildirdi.)
Dolandırıcılıkla iyi mi savaşım edildiğine ulaşınca, her scambaiter’ın değişik bir stratejisi var. Bazı online platformlarda trollemenin ne kadar ileri götürülmesi gerektiğine dair görüşler paylaşılıyor ve etik tartışmalar yapılıyor. Sözgelişi kimileri bir başka popüler yayıncı olan Pierogi’yi yasa dışına kayan çizgisi sebebiyle eleştiriyor. Scammer Blaster adlı YouTube kanalını yöneten Thomas Dorsher ise oyunu kendi koyduğu kurallarla oynamaya kalkınca FCC tarafından para cezasına çarptırıldı. Kitboga ise çizgiyi aşmamasıyla tanınıyor.
Büyük dolandırıcılık vakalarında çalışmış emekli bir FBI ajanı olan Jerri Williams scambaiter’lara dikkatli olmalarını öneriyor. Yayıncıların çoğunlukla ilkel koşullara haiz davet merkezi dolandırıcılarını hedef aldığını belirten Williams’a nazaran telefonun öteki tarafında kim bulunduğunu daima bilemezsiniz. Ve bazı dolandırıcılar insanları dolandırmaktan daha fazlasını yapabiliyor. Ek olarak kimi dolandırıcıların tıpkı bu haberde anlattığımız gibi insan kaçakçılığı kurbanı olabileceğini vurguluyor ve ekliyor:
“Kriminal işler meydana getiren insanlarla ‘dans ederken’ ne yaptığınızı iyi bilmeniz lazım. Eğer aslolan amacınız yalnız seyircileri eğlendirmek içinse hayır. Bunun doğru bir şey bulunduğunu asla sanmıyorum.”
Kit’in içeriklerini izleyen pek oldukça kişiye nazaran eğlence faktörü, dolandırıcılıklara karşı uyanık olmalarını elde eden detayları barındıran bir Truva Atı. Mesela 40 yaşındaki Dylon Cai, Kitboga’nın kanalıyla karşılaştıktan sonrasında dolandırıcılık şekilleri mevzusunda oldukça daha bilgili bulunduğunu söylüyor. Soyadını vermek istemeyen Cindy ise dolandırıcıların rahmetli anne ve babasının hattını aradığını, buna çözüm bulmaya çalışırken kendini Kitboga’nın Twitch kanalında bulduğunu konu alıyor.
“Fakat sonrasında işin eğlence kısmını da sevmeye başladım. Onu seyretmek bağımlılık yapıyor” diyor. Dolandırıcıların cezalandırıldığını görmekten birazcık zevk aldığını da gizlemiyor. O zamandan beri Kit’in gönüllüler ekibine katılmış ve onun dolandırıcılara karşı mücadelesine destek oluyor.
Kit ise son zamanlarda daha proaktif bir yaklaşım benimsediğini dile getiriyor. Suni zekâ ile oluşturulan bir ‘bal küpü’ tuzağı kurarak Bitcoin dolandırıcılarını bir takım bitmek bilmeyen doğrulama adımından geçiriyor. Ek olarak kısa sürede dolandırıcılara karşı tedbir amaçlı bir yazılım yayınladı.
“Dolandırılmanın ne kadar yıkıcı olabileceğini gördüm. Fakat büyükanneme geri dönecek olursak, bununla birlikte birinin onun bilgisayarına girmesini iyi mi engelleyebileceğimi de iyice öğrendim” diyor.
NPR makalesinden Türkçeleştirildi.
