Kısa sürede uydumuz Ay‘a teşekkür ettiniz mi? Etmediyseniz bu haberin peşinden edebilirsiniz.
Büyük ve bolca kraterli küre uydumuzun kuvvetli çekim kuvveti, Dünya‘nın yalpalamasını engelliyor ve Mars‘ta olduğu benzer biçimde zaman içinde kaotik bir yörüngeye çıkmamızın önüne geçiyor. Bu da iklimlerin tertipli olmasını sağlıyor.
Gezegenimizin yaşanabilir olmasını sağlamanın, gelgitleri oluşturmanın ve gece gökyüzünde görkemli bir görünüm oluşturmasının haricinde, bilim adamları Ay için garip bir düşünce ortaya attı. Yırtıcı yaşam için yaşanabilir alanların azalması, işgalci türlerin istilaları, kirlilik ve iklim krizi sebebiyle yırtıcı türlerin giderek ortadan kalkmasıyla sonuçlanıyor. Bilim adamları ise Ay’ın oldukça soğuk olan alanlarını, bu tür hayvanların hücrelerini korumak için kullanmayı planlıyor.
Smithsonian Koruma Biyolojisi Enstitüsü’nden kıdemli araştırma bilimcisi Mary Hagedorn benzer biçimde araştırmacılar, BioScience dergisinde mevzuyla ilgili şunları söylediler: “Bu şekilde bir biyolojik depo, biyolojik çeşitliliği koruyacak ve organik afetler, iklim değişikliği, aşırı nüfus artışı, kaynakların tükenmesi, savaşlar, sosyoekonomik tehditler ve yeryüzündeki öteki nedenlerden meydana gelen kayıplara karşı bir koruma görevi görecektir. Hedefimiz Dünya’daki bir çok hayvan türünü bu şekilde dondurarak saklamak. “
Amerikan Tabiat Zamanı Müzesi’ndeki Ambrose Monell Cryo Koleksiyonu benzer biçimde doku örneklerini saklayan ve iyi yönetilen bazı kriyojenik kasalar hakikaten de var. Araştırmacılar, “Bununla beraber, tüm bu biyolojik depolar yoğun insan yönetimi, elektrik gücü ve devamlı sıvı nitrojen tedariki gerektiriyor, bu da onları öngörülemeyen organik ve jeopolitik felaketlere karşı kırılgan hale getiriyor” diyor ve ekliyor: “Günümüzde pek oldukca dondurulmuş koleksiyon kent merkezlerinde depolanmakta, bu da onları tehditlere karşı daha da kırılgan hale getirmektedir.“
“Hedefimiz Dünya’daki bir çok hayvan türünü bu şekilde dondurarak saklamak.”
İlginç bir halde Ay, bu soruna bir çözüm sunuyor. NASA’nın kalıcı bir üs kurma hedefinin olduğu Ay’ın cenup kutup bölgesinde, devamlı gölgede kalan alanlar mevcut. Bu alanlar, hücresel ve moleküler aktivitenin tamamen durması için ihtiyaç duyulan -196°C benzer biçimde sıcaklıkları sağlıyor. Bu tür bir biyoçeşitlilik deposu, ne devamlı güce ne de tertipli bir bakıma gerekseme duyuyor.
Ay’da yaşamı korumak
Dünya’da da Norveç’teki Svalbard Küresel Tohum Deposu’nda tohumlar için bir koruma deposu bulunuyor. Depo organik olarak -18°C’de kalıyor. Sadece Ay’da böylesine bir girişimde bulunmak, her ne kadar hayvan hücrelerini organik olarak korsa da, birçok engelle karşılaşıyor.
Böylesine bir Ay deposu oluşturmak için, dondurularak korunmuş hücrelerin ilk olarak uzay ortamında kontrol edilmesi gerekiyor. Mesela, mercan resifi habitatlarında mühim bir balık türü olan yıldızlı gobi benzer biçimde bir tür toplayacaklar, yüzgeçlerinden örnekler alacaklar ve bu tarz şeyleri Dünya’daki bir biyo-depoda saklayacaklar. Hücreler ve bu tarz şeyleri koruyacak ambalajlar, uzay istasyonuna gönderilmeden ilkin uzaya benzer ortamlarda kontrol edilecek. Peşinden örnekler, canlılık ve DNA’daki değişikliklerin analizi için Dünya’ya geri dönecek.
Sadece bir Ay deposuna gerçek anlamda bu paketler gitmeden ilkin, araştırmacılar şu sorunların çözülmesi icap ettiğini belirtiyor:
– Paketlemek: Sıra dışı uzay ortamları için “dayanıklı paketleme şekilleri” geliştirilmesi gerekiyor.
– Işınım: Ay yüzeyinin Dünya’ya gore çok çok fazla radyasyona maruz kaldığını, Mars benzer biçimde güneş fırtınalarına karşı korumasız bulunduğunu belirtelim. Hücreleri dondurma aşamasında korumak için “antioksidan kokteylleri” işe yarayabilir. Ay tozundan kalınca katmanlar, içinde su yerleştirilmiş duvarlar benzer biçimde korumalar benzer biçimde fizyolojik bariyerler de kullanılabilir.
– Isı: Ay yüzeyine ulaşıldığında, örnekleri soğuk depoya taşımak için, bu sıcaklıkları koruyabilen yüzey araçlarına gerekseme duyulacak. Bu sebeple gün ışığında Ay’ın aydınlık alanları 100°C sıcaklığa kadar ulaşabiliyor.
– Kaynaklar için rekabet: Depo cenup kutbunun devamlı gölgede kalan bölgelerinde yer almak zorunda. Sadece bu alanlar bununla birlikte oldukça kıymetli Ay buzu‘nun da bulunmuş olduğu bölgeler (Ay’da hayatta kalmak ve büyük olasılıkla roket yakıtı üretmek için lüzumlu). Bu alanları depo olarak kullanmak, değişik ülkelerin hedefinde olduğundan zor olabilir.
– Düşük yer çekimi: Uzayda doku örnekleri, ağırlıksıza yakın ortamlarda değişime uğrayabilir. Bu yüzden bu etkinin dondurulmuş hücreler üstündeki etkilerinin daha çok araştırılması gerekiyor.
Eğer böylesine bir proje tamamlanırsa, on senelerce sürecek bir süre diliminde örnekleri korumak için herhangi bir güce gerekseme duyulmayacak. Korunan ilk hayvanların da büyük olasılıkla nesli tükenmekte ya da çekince altında olan türler olması planlanıyor.
Bilim adamları da bu mevzuda şunu söylüyor: “Dünya’daki yaşamı korumak, sanayi ve birçok bilim dalı için Ay’da yer bulma telaşında en mühim öncelik olmalıdır.“
Mark Kaufman’ın haberini Özgür Yıldız Türkçeleştirdi.