Milyonlarca insan yaz mevsimini plajlarda geçirmeyi seviyor. Sadece plajlarda çoğunlukla eğlence için kazılan çukurların büyük risk taşıdığını söylesek?
Bunun son örneği Florida’da gerçekleşti. Geçtiğimiz Şubat ayında 7 yaşındaki bir kız evladı, plajda adam kardeşiyle kazmış olduğu 1 buçuk metre derinliğindeki çukura düştü ve arkasından kumlar üstüne çökerek ufak çocuğun yaşamını kaybetmesine niçin oldu.
Çukurun çökmesinin arkasından insanoğlu kızı oradan kurtarmaya çalıştı sadece itfaiyecilerin vaka yerine ulaşmaları birkaç dakika sürdü ve bu da çocuğun hayata döndürülmesi için oldukca geçti.
Her ne kadar plajda çukur kazmak oldukça masum bir fiil şeklinde görünse de eğer çukur birinin üstüne çökecek kadar derinse, böylesine bir durumda kaçmak oldukça zor. Hatta o şekilde ki araştırmalar kuma gömülerek boğularak yaşamını kaybedenlerin sayısının, köpekbalığı saldırılarından daha çok bulunduğunu gösteriyor.
Kumun özellikleri
Kum aslına bakarsak başlı başına bir araç-gereç olarak düşünülmemeli. Çapı 0,06 ila 2 mm içinde değişen malzemelere genel olarak “kum” adı veriliyor. Kumun türüyse onu oluşturan maddeler tarafınca belirleniyor. Kalsiyum karbonattan oluşan mercan kumu plajlarının bulunmuş olduğu tropikal kıyılar haricinde plajlarda bulunan en yaygın kum, silikon dioksitten oluşan kuvars kumudur.
Kumdan daha iri taneli olan materyaller, dokunduğumuzda yumuşak hissettirmez. Bu yüzden sağlam kumdan kaleler yapmak için ideal değildir. Kumun ağırlığı, hangi materyalden oluştuğuna nazaran değişim gösterir. Saf kuvartz kumundan oluşan ve bembeyaz görünen plajlarda, metreküpü averaj 41 kilogram ağırlığa haizdir.
Sadece bir çok plaj çoğu zaman oldukca daha çok mineralin karışımından oluşur ve bundan dolayı alışık olduğumuz sarımsı renkte görünür. Kumun daha koyu olmasını elde eden mineraller, hem de daha ağır olmasını da sağlar. Bir çok plajdaki kumun metreküpü kuruduğunda neredeyse 58 kilogram kadar ağır olabiliyor.
Niçin kumda çukur kazmamalıyız?
Kuru, gevşek kum taneleri, üst üste yığıldığında maksimumda 33 derecelik bir eğime haiz yığın oluşturuyor, buna da “yatış açısı” deniyor. Yatış açısı, bir yığının durağan(durgun) kalabildiği en dik açıya verilen isim ve her bir kum tanesi arasındaki sürtünme kuvveti bu açıyı belirliyor.
Hepimizin bilmiş olduğu şeklinde kum, ıslakken oldukca daha dengelidir. Şu sebeple su ve kum taneleri arasındaki yüzey gerilimi, kum yığınının dik açıda bile durmasını sağlayabiliyor. Sadece kum kuruduktan sonrasında bu yüzey gerilimi ortadan kalktığı için, dik açıdaki kumlar çökmeye başlıyor.
Doğrusu eğer plajda bir çukur kazdıysanız, kum ıslak kalmış olduğu sürece çukurunuz olduğu şeklinde duracak. Sadece kum kurumuş olduğu vakit çukurunuz çökecek.
Kazdığınız çukurun kumlarının kuruması ya da çukurun kenarındaki birinin ağırlığı şeklinde nedenlerle çukur çöktüğünde, ağır taneler bu çukurdaki tüm delikleri doldurur. Bu da çukura biri gömüldüğünde hava alabileceği herhangi bir boşluk olmayacağı anlamına geliyor.
Kuma gömülen birini kurtarmak niçin zor?
Kayak yaparken çığın altında kalanların da benzer bir durumda kaldıklarını söylemek mümkün. Sadece kar, kuma nazaran oldukca daha hafifçe olduğundan, çığ altında kalanlar, elleriyle boşluklar oluşturarak hava alabilecekleri boşluklar oluşturabiliyor.
Sadece kum çukurundan birini kurtarmak oldukça zor. Şu sebeple kum oldukça ağır ve stabil değil. Çukura düşen kişiyi kurtarmak için kumları kenara çektikçe, çukur kurtarıcıların ağırlığı sebebiyle çökmeye devam edecek çukur kumla dolmayı sürdürecek. Kurtarıcıların bir kişiyi bu şekilde bir çukurdan kurtarmak için de 3 ila 5 dakikası bulunuyor. Bu sürenin sonrasında ise kurban boğuluyor.
İtfaiyeciler şeklinde profesyoneller, kum çukurundan birini kurtarmaya çalıştığında çukurun üstüne tahta yerleştirerek aşağıya ulaşabilecek araçlar kullanıyorlar.
Peki ne yapabiliriz?
Uzmanlar, grubunuzdaki en kısa kişinin diz boyundan daha derin çukur kazmamayı öneriyor. Maksimumda da çukurun 60 santimetreyi geçmemesi gerekiyor.
Eğer çöken bir kum çukurunda birini görürseniz, kişinin ağzını açık tutmayı ve kumu gövdesinin altında tutmaya çalışın. Bu sayede kurtarmaya çalışanlar vücudunu kumdan kurtarmaya çalışırken, nefes almasına destek olabilirsiniz.
Bununla beraber kum çukurundan birini çıkarmaya çalışırken etrafta oldukca fazla insan olması da durumu zorlaştıran etkenlerden biridir. Kuma gömülen kişiyi 2 yada 3 şahıs kurtarmaya çalışırken, kalanların daha geniş bir alanı açmaya emek harcaması oldukca daha doğru olacaktır. Daha dış bölümde bulunan, daha orta kısımdaki kumları kürek, kova ve hatta şezlongları kullanarak boşaltmaya çalışabilir.
Araştırmalara dikkat edilmeli
1997-2007 yılları aralığında ABD’de çöken kum çukurları, toplamda 31 kişinin ölümüne sebep oldu. Bunlardan bir çok çocuk ve yüzde 87’si adam. Bu seneler içinde 21 şahıs de çöken kum çukurlarından yaralı olarak kurtarıldı.
Kum çukuru kurbanlarının yaşları 3 ile 21 içinde değişiyor. Çukurlar 60 santimetre ile 4,6 metre çapında, 60 santimetre ile 3,7 metre içinde derinliklere haiz. Kazmak, tünel yapmak, zıplamak ve çukura düşmek, çukurların çökmesine yol açan aslolan hareketler olarak dikkati çekiyor.
Tekrar plaja gittiğinizde, mümkünse bu çukurları kapatmaya çalışın ve derin çukur kazanları uyarın.
ScienceAlert’in haberini Özgür Yıldız Türkçeleştirdi.
