Kendi meme kanserini laboratuvarda üretilmiş virüsleri tümöre enjekte ederek başarıyla tedavi eden bir bilim insanı, kendi üstünde gözlem yapmanın etik olup olmadığı mevzusunda tartışmaları da bununla beraber getirdi.
2020 yılındayken 49 yaşlarında olan Beata Halassy, mastektomi (meme kanserinin tedavi edilmesi için meme dokusunun çıkarıldığı cerrahi operasyon) bölgesinde meme kanseri bulunduğunu keşfetti. Zagreb Üniversitesi virologlarından Halassy, tıp literatürünü inceledikten sonrasında kanıtlanmamış bir tedaviye başlayarak, bu problemi kendi elleriyle çözmeye karar verdi.
Ağustos ayında Vaccines dergisinde gösterilen bir olay raporunda, Halassy’nin kendi 3. evre kanserini tedavi etmek için onkolitik viroterapi (OVT) adında olan bir tedaviyi iyi mi kendi kendine uyguladığı belirtiliyor. Ve netice; Halassy, dört senedir kanser emareleri olmadan hayatına devam ediyor.
Halassy, kendi kendine gözlem yapmayı seçerek bu etik açıdan sıkıntılı uygulamaya katılan bilim adamları arasına giriş yapıyor. Halassy, “Raporun yayınlanması için yürekli bir editör gerekiyordu” diyor.
Gelecek vaat eden terapi
OVT, hem kanserli hücrelere hücum etmek hem de bağışıklık sistemini onlarla savaşması adına tetiklemek için virüsleri kullanan, gelişmekte olan bir kanser tedavisi alanı. Şimdiye kadarki OVT klinik çalışmalarının bir çok geç evre şu demek oluyor ki metastatik kanserle ilgiliydi, sadece son birkaç yılda daha erken evredeki hastalıklara da yönelim başladı. ABD Birleşik Devletleri, T-VEC adında olan bir OVT şu demek oluyor ki metastatik melanomun tedavi edilmesini onayladı, sadece hemen hemen dünyanın herhangi bir yerinde herhangi bir evredeki meme kanserini tedavi etmek için onaylanmış bir OVT yok.
Halassy, OVT mevzusunda uzman olmadığını, sadece laboratuvarda virüs yetiştirme ve virüsün saflaştırılması mevzusundaki uzmanlığının kendisine tedaviyi tecrübe etme mevzusunda itimat verdiğini vurguluyor. Halassy, tümörünü iki değişik virüsle arka arkaya hedeflemeyi seçti. Bu virüsler kızamık ve veziküler stomatit (VSV). Her iki patojenin de tümörün kaynaklandığı hücre türünü enfekte etmiş olduğu biliniyor. Önceleri OVT klinik deneylerinde kullanılan bu virüslerden kızamık virüsü, metastatik meme kanserine karşı denenmişti.
Halassy, daha ilkin her iki virüsle de emek verme deneyimine sahipti. Bilim insanının seçtiği kızamık türü, çocukluk aşılarında yaygın olarak kullanılıyor. VSV türü ise en fena ihtimalle hafifçe grip benzeri semptomlara niçin oluyor.
Bir meslektaşı, iki aylık bir süre süresince Halassy tarafınca yeni hazırlanan araştırma sınıfı araçlarla direkt tümöre enjekte edilen bir tedavi yöntemi uyguladı. Halassy’nin onkologları, doktorun kendi kendini tedavisi esnasında onu izlemeyi kabul etti, böylece işler ters giderse geleneksel kemoterapiye geçilebilecekti.
Bu yaklaşımın etkili olduğu görüldü: Tedavi süresince ciddi bir yan tesir olmaksızın mühim seviyede küçülen tümör, salgın etmiş olduğu pektoral kas ve deriden ayrılarak cerrahi müdahaleyle kolayca çıkarıldı.
Tümörün çıkarılmasının arkasından meydana getirilen çözümleme, lenfosit adında olan bağışıklık hücreleriyle tamamen infiltre bulunduğunu gösterdi. Bu da OVT’nin beklendiği şeklinde çalıştığını ve Halassy’nin bağışıklık sistemini hem virüslere hem de tümör hücrelerine saldırması için ‘kışkırttığını’ gösteriyor. “Kesinlikle bir bağışıklık tepkisi ortaya çıktı” diyen Halassy, ameliyattan sonrasında antikanser ilacı trastuzumab ile bir yıl süresince tedavi görmüş oldu.
Minnesota’da bir viroterapi biyoteknoloji şirketi olan Vyriad’ı yöneten OVT uzmanı Stephen Russell, Halassy’nin viral enjeksiyonların tümörü küçültme ve invaziv kenarlarının gerilemesini sağlaması açısından işe yarar bir yönteme başvurduğunu kabul ediyor.
Sadece Halassy’nin deneyiminin hakikaten yeni bir çığır açtığını düşünmüyor, şu sebeple araştırmacılar aslına bakarsanız OVT’yi erken evre kanser tedavisine destek olmak için kullanmaya çalışıyorlar. Daha ilkin iki virüsü sırayla deneyen birinin olduğundan haberinin olmadığını, sadece bunun ‘n ‘si 1’ olan bir çalışmada mühim olup olmadığını anlamanın mümkün olmadığını söyleyen Russell, “Buradaki aslolan yenilik, bunu kendi laboratuvarında yetiştirdiği bir virüsle kendi kendine yapmış olması” diyor.
Etik ikilem
Halassy, bulgularının yayınlanması mevzusunda bir mesuliyet hissetti sadece dergilerin çoğundan ret cevabı aldı. Bunun başlıca sebebi olarak da meslektaşlarıyla beraber yazdığı yazının kendi deneylerini içermesi bulunduğunu söylüyor. Halassy, “En büyük kaygı devamlı etik konulardı” diyor. Kendi kendine gözlem yapmanın kıymetini ön plana çıkaran bir araştırma ile karşılaştıktan sonrasında da bu mevzuda ısrar eden olmaya karar veriyor.
Dergilerin bundan kaygı duyması, Illinois Üniversitesi Urbana-Champaign’de hukuk ve tıp araştırmacısı olan ve COVID-19 aşılarıyla ilgili olarak araştırmacının kendi kendine gözlem yapmasının etiğini inceleyen Jacob Sherkow’u pek de şaşırtmadı.
Sherkow, probleminin Halassy’nin kendi kendine gözlem yapması değil, sonuçlarının yayınlanmasının başkalarını geleneksel tedaviyi reddedip benzer bir şey denemeye teşvik edebilecek olması bulunduğunu söylüyor. Kanserli insanoğlu kanıtlanmamış tedavileri denemeye bilhassa yatkın olabileceğini söyleyen Sherkow, bununla beraber kendi kendine deneyimlerden elde edilmiş bilginin kaybolmamasını sağlamanın da mühim bulunduğunu belirtiyor. Makalede, kanserle savaşan virüslerle kendi kendine ilaç vermenin, kanserin teşhisi durumunda “ilk yaklaşım olmaması gerektiği” vurgulanıyor.
“Bence sonuçta etik olma sınırına giriyor, sadece bu kati bir durum değil” diyen Sherkow, olay raporuyla beraber gösterilen etik perspektifi detaylandıran bir yorum görmek istediğine de vurgu yapıyor.
Halassy ise kendi kendini tedavi etmekten ya da inatla bu sürecin yayınlanmasının ardında koşmaktan pişmanlık duymuyor. Bununla beraber tedavi oldukça fazla bilimsel informasyon ve beceri gerektirdiği için birilerinin onu öykünmek etmeye çalışmasının pek ihtimaller içinde olmadığını düşünüyor. Bu deneyimin kendi araştırmasına yeni bir yön vermesini sağladığını söyleyen Halassy, Eylül ayında evcil hayvanlarda kanser tedavisi için OVT’yi araştırmak suretiyle bir de fon almış. Halassy, “Kendi tedavimle yaşadığım pozitif edinim yardımıyla laboratuvarımın odak noktası da tamamen değişti” diyor.
Kaynak: Nature / Yaratı Şahin tarafınca yerelleştirildi