Gelecek ay bilhassa Şimal ABD’dan görünecek olan tam güneş tutulmasında, tutulma meraklılarının görmeyi beklediği tek şey Güneş’in bir tek tutulmalar esnasında çıplak gözle görülebilen taçküresi olmayacak.
Ender görülen vakası izleyecek olanlar, çıplak gözle ya da standart bir dürbünle, 8 Nisan günü gerçekleşecek olan tam güneş tutulmasında bir kuyrukluyıldız görme şansına da haiz olacaklar.
Her 71 yılda Güneş etrafındaki yörüngesini tamamlayan 12/P Pons-Brooks Kuyrukluyıldızı, güneş tutulmasından bir tek 2 hafta sonrasında 21 Nisan günü Güneş’e en yakın konumuna gelmiş olacak. Kuyrukluyıldızın bu ziyareti, tutulma esnasında gerçekleşen geçici alacakaranlıkta görünür olacağı anlamına geliyor. Aslolan mevzu ise bu “uzay kartopu”nun tutulmadan ilkin parlaklığını artırıp artırmayacağı.
Mevzuyla ilgili Mashable’a konuşan Maryland Üniversitesi’nden kuyrukluyıldızlar mevzusunda uzman gökbilimci Tony Farham şunları söylüyor: “Kuyrukluyıldızın tahmini parlaklığı, insanların karanlık gökyüzünde görebileceğinin sınırında bulunuyor. Bu kuyrukluyıldızı garip kılabilecek şeyse, daha ilkin birkaçı oldukça büyük olan patlama yaşamış olması.”
Tutulma esnasında Ay’ın gölgesi, Meksika’nın batı kıyılarına TSİ 21:07’de düşmeye başlamış olacak. Arkasından Teksas’tan Maine devam ederek Kanada’ya Ontario üstünden girecek ve TSİ 22:46’da Atlantik kıyısındaki Newfoundland’dan karayı terk edecek. Bu koridorda yer edinen Dallas, Indianapolis ve Cleveland şeklinde büyük Amerikan şehirlerinde “tam tutulma” şeklinde izlenebilecek.
Tam tutulmanın görülebildiği yerlerde yaşayanlar, güneşin parlayan taçküresini görme şansına erişecekler. “Korona” adında olan Güneş’in atmosferinin dış katmanı, çoğu zaman oldukça daha parlak olan Güneş yüzeyinden dolayı zor görülüyor. Tutulmanın zirve noktası bu sefer 4 dakika 28 saniye sürecek ve milyonlarca insan tarafınca izlenecek.
Kuyrukluyıldızların görünmesi halihazırda kendi başlarına oldukça ilgi çekici astronomik bir vaka. Bu gökcisimleri, Güneş Sistemi’nin dışlarında buz, toz ve kayadan oluşan dev “toplar” olarak nitelenebilir. Ortalama 4.6 milyar yıl ilkin gezegenlerin oluşmaya başladığı zamanlardan kalan bu cisimler, Güneş’e yaklaştıkça buz olan kısımları erimeye başlıyor ve katıdan direkt gaz haline geçiyorlar. Bu sayede de “kuyruklu” adını aldıkları, milyonlarca kilometre uzunluğundaki gaza dönüşen parçalara haiz oluyorlar.
Yüzyıllar ilkin kuyrukluyıldızlar, fena bir haberin işareti olarak algılandı. Günümüzde ise bilim adamları bu buzdan oluşan yapılara, Güneş Sistemi’nin eski dönemlerinden gelen vakit kapsülleri gözüyle bakıyor. Bazı astronomlar, Dünya’nın erken dönemlerinde kuyrukluyıldızların su ve organik materyalleri, bir nevi yaşamın yapı taşlarını, getirdiğini düşünüyor.
33km çapındaki bu büyük kuyrukluyıldız, garip şekli dolayısıyla Yıldız Wars‘taki Millenium Falcon gemisine yada boynuzlu bir şeytana benzetiliyor. Uzmanlar bu biçim bozukluğunun niçin bulunduğunu hemen hemen tam anlamıyla belirleyebilmiş değil. Pons-Brooks Kuyrukluyıldızı’nın son yakın geçişi ise 1954’teydi.
Pons-Brooks Kuyrukluyıldızı, tutulma esnasında nerede olacak?
Her ne kadar tutulma ülkemizden gözlemlenmeyecek olsa da, ABD’de yaşayanlar için kuyrukluyıldız, akşamüstü gökyüzünde Andromeda Galaksisi’nin yakınında görünüyor. Sadece tutulma esnasında kuyrukluyıldız, Jüpiter’in yakınında olacak.
Kolayca bulmak için Farnham, tam tutulma esnasında solunuza bakmanızı öneriyor. Sola doğru bir el açıklığı kadar uzakta Jüpiter’i parlak bir yıldız olarak görüyor olacaksınız. Gezegenin konumunu referans olarak kullanıp, derhal yakınında dürbünle bakarak kuyrukluyıldızı da görebileceksiniz.
Farnham basitçe şöyleki belirtiyor: “Eğer o alana bakıp parlak bir alan görüyorsanız, işte o kuyrukluyıldız”.
Güneş Tutulması esnasında tam tutulmanın gerçekleştiği anlarda standart dürbün kullanımında mesele yok. Sadece parçalı tutulma esnasında ve hatta Güneş’in bir tek bir kısmı görünüyorken bile dürbün ya da çıplak gözle tutulma izlenmesi sorun yaratıyor. Hatta bir kamera ya da teleskopla bakmak bile, cihazın optik parçalarına zarar verebiliyor. Bu şekilde bir cihaza koruyucu güneş tutulması gözlüğüyle bile bakmanız, bu gözlüğün filtresinin de zarar görmesine sebep oluyor.
Gene de astronomlar, insanların kuyrukluyıldızı tutulma esnasında görme beklentisini düşürüyor. Gezegen Bilimi Enstitüsü’nden baş bilim insanı ve kuyrukluyıldız uzmanı Nalin Samarasinha, 1986 senesinde Halley Kuyrukluyıldızı’nın da zamanında aynı parlaklığa haiz bulunduğunu, o dönemde de çıplak gözle alacakaranlıkta Halley’i göremediğini söylüyor.
Sadece tam tutulma esnasında geniş açılı kameraya haiz olanların, uzun pozlama ile Pon-Brooks Kuyrukluyıldızı’nı görme şansına haiz bulunduğunu da belirtmeden geçmiyor. Bilhassa de kuyrukluyıldızda bir patlama gerçekleşirse, bunun parlaklığa da tesiri olacağı belirtiliyor.
Kuyrukluyıldızda patlamaya ne sebep oluyor?
Her ne kadar bilim adamları kuyrukluyıldızlardaki patlamalara neyin sebep bulunduğunu kati olarak bilmese de, ihtimallerden biri olarak Güneş’ten gelen ısı dalgalarının, kuyrukluyıldızın çekirdeğinde bulunan bir çatlağa girmesi ve bu çatlakta yaşanmış olan buharlaşma bulunduğunu düşünüyorlar.
Elisha Sauers’ın makalesini Özgür Yıldız Türkçeleştirdi.