Uluslararası Uzay İstasyonu 2030 yılındaki emekliliğine adım adım yaklaşırken, NASA ve sözleşmeli firmalar de Dünya’dan oldukca daha uzakta yörüngede bulunacak yeni bir laboratuvar üstünde harıl harıl çalışıyor.
İtalya’daki Torino kentinde bulunan bir tesiste mühendisler, Ay’ın yörüngesine oturtulması planlanan ve astronotların yaşaması, bilimsel araştırmalar yapması ve Ay yürüyüşleri için hazırlanmaları için tasarlanan bir uzay istasyonu olacak Gateway‘in ana modülü üstünde stres testi gerçekleştiriyorlar.
Fazlaca mühim şeklinde görünmese de, metal grisi bu boş silindir, NASA’nın Artemis Ay görevlerinin mühim bir parçası. Bu modülde astronotlar için yaşam destek sistemleri, egzersiz ekipmanları ve bilimsel araçlar için alanlar yer alacak. NASA bu ana modeli “Habitation and Logistics Outpost” (Yerleşim ve Lojistik Üssü) doğrusu HALO olarak isimlendiriyor.
Eğer tamamı size bilim kurgu şeklinde geliyorsa yine bir düşünün: NASA ve ortakları, HALO ve hareket etmesini sağlayacak itiş modülünü, gelecek yıl bir SpaceX Falcon Heavy roketiyle Ay yörüngesine göndermeyi planlıyor. Modülün ilk ziyaretçilerinin ise 2028’de yetişmesi umut ediliyor. Gateway böylece Ay’ın yörüngesindeki ilk uzay istasyonu olacak.
Uzay ajansından meydana getirilen açıklamada şu şekilde deniyor: “NASA ve internasyonal ortakları, Gateway ile derin uzayın bilimsel gizemlerini keşfedecek, insanları Ay’a geri götürecek ve Mars’a ilk insanlı görevler için bir yol çizecek.“
Dünya’nın haricinde bir gökcisminin çevresinde uzay istasyonu oluşturmak kolay bir iş değil. Internasyonal Uzay İstasyonu, Dünya’nın bir tek 400 km üstünde yörüngede bulunuyor ve acil bir durumda kısa bir uzay uçuşuyla erişilebilir bir mesafede. Sadece Ay, Dünya’dan 380 bin km mesafede bulunuyor ve dönüş için ihtiyaç duyulan süre 2 ila 4 gün kadar.
Tüm bu zorluklara karşın NASA, Gateway’i hayata geçirmek için internasyonal yardım da alıyor. Avrupa, Birleşik Arap Emirlikleri, Kanada ve Japonya da istasyonun mühim parçalarını sağlıyor.
Bilim adamları Gateway için en iyi yörüngeyi bulmak için birçok değişik potansiyel yörüngeyi değerlendirdi. İstasyon “doğrusala yakın halo yörüngesi” adında olan bir yörüngede bulunacak. 2022’den bu yana mikrodalga fırın boyutundaki uzay aracı CAPSTONE, bu yörüngeyi deniyor.
Alışılmadık bu yörüngenin yakıt açısından verimli olduğu ve astronotların gölgeli kraterlerde su buzu arayacağı ve dünya dışı bir çevrede yaşamayı deneyeceği Ay’ın cenup kutup bölgesine de kolay erişim sağlıyor.
“Peki ya niçin daha alçak bir yörüngede değil?” diye soruyor olabilirsiniz. Sadece yüzeye daha yakın bir yörünge, Ay’ın çekiminden kurtulmak için oldukca daha çok yakıt kullanımına sebep oluyor. Daha uzak bir yörünge ise daha stabil ve yakıt tüketimi açısından tasarruflu olsa da, yüzeye ve yüzeyden yolculukları çok da fazla kolay kılmıyor.
Sadece “doğrusala yakın halo yörüngesi”, Ay’ın kutuplarının çevresinde bir haftalık bir sürede tamamlanıyor. Böylece istasyon hem Dünya’ya devamlı dönük halde bulunuyor ve uçuş kontrolcüleriyle kesintisiz iletişimi mümkün kılıyor.
HALO bölümü, uluslararası astronotların yaşayıp çalışacağı dört modülden sadece biri. NASA, Gateway’in uzayda birleştirilmesinin aşama aşama yapılacağını ve ilk aşamanın Artemis IV göreviyle başlayacağını belirtti. Eylül 2028’de gerçekleştirilmesi beklenen görevin Artemis VI ile bitmesi bekleniyor. Genişleme parçaları NASA’nın SLS roketinin üstünde yer alacak Orion uzay gemisiyle taşınacak.
Eğer tüm parçaların nasıl bir araya geleceğini hayal etmekte zorlanıyorsanız HALO’nun yeni fotoğrafına bakabilirsiniz. Modülün içinde sağ tarafta bir kargo uzay gemisi ile Avrupa Uzay Ajansı’nın büyük pencerelere sahip olan Lunar View modülüne kenetlenecek. Bu önemli ESA parçasının itiş modülü için yakıt ikmali yapabilme yeteneği de bulunuyor.
Bu arada NASA, itiş modülüne ajansın tarihindeki en az yaratıcı ismi vermiş olabilir: Güç ve İtiş Elemanı. Gateway’in sistemleri için güneş enerjisi ve istasyonun yörüngesini korumak için iyonize halde ksenon gazı sağlayacak.
HALO’nun dışında solda ise sırasıyla Artemis IV ve V görevlerinde SpaceX’in Starship ve Blue Origin’in Blue Moon iniş araçlarının kenetleneceği yer bulunuyor. NASA başkanı Bill Nelson, Artemis programı için hususi iştirakleri kullanmanın ajansa teknik riskleri ve maliyetleri azalmada destek bulunduğunu belirtiyor. Artemis programının hedefi, Ay’ı bir “zıplama tahtası” olarak kullanarak Mars görevlerini gerçekleştirmek.
Nelson mevzu hakkında geçtiğimiz yıl şu şekilde söylemişti: “Daha ilkin de söyledim: Daha çok rekabet istiyoruz. İki iniş aracı istiyoruz, bu daha iyi bir şey ve güvenilirliğiniz olduğu anlamına geliyor. Yedekleriniz var. Bunlar kamu-özel sektör ortaklığı. Ay’a gitmenin yeni yolu bu.“
Mühendislerin HALO üstünde gerçekleştirdiği stres testleri sonlandıktan sonrasında modül Arizona’nın Gilbert şehrinde bulunan Northrop Grumman’a götürülecek ve fırlatmaya hazırlanacak.
Elisha Sauers’in haberini Özgür Yıldız Türkçeleştirdi