Butch Wilmore, bu yazın başlarında Starliner‘ın kumandan koltuğuna oturduktan sonrasında kendisi ve ekip arkadaşı Yapay Williams’ı uzaya fırlatacak insanlara teşekkür etmişti.
Butch, iptal edilen firlatma denemesinden ilkin “Olağan dışı. İyi iş çocuklar. Birkaç hafta içinde ya da daha uzun bir süre sonrasında görüşürüz” demişti. Fırlatmayı yorumlayanlar da bu açıklamaları keyifli bulmuştu.
Boeing mühendisi olan Jim May de bu telsiz hitabı üstüne şöyleki demişti:
“Butch, orada daha uzun kalmayı planlıyor. Bir ihtimal oradayken birkaç fazladan manuel pilotaj demosu yapar.“
Bu konuşmaların birkaç gün sonrasında ise iki astronot, Uluslararası Uzay İstasyonu’na doğru fırlatıldı. Açıkçası uzayda geçirecekleri bir haftanın birazcık uzayabileceğini biliyorlardı. Sadece bu kadar da uzayacağını tahmin etmemiş olmalılar.
İki aydan uzun bir süredir Wilmore ve Williams, Dünya’nın 400 km üstünde “iki arada bir derede” kalmış durumdalar. Kontrol pilotluğunu yaptıkları Boeing’in uzay aracı Starliner, seyahat esnasında itki problemleri yaşadı. Şimdiyse Amerikan uzay ajansının onları vardıkları kontrol kapsülüyle mi yoksa değişik bir uzay aracıyla mı geri getireceği mevzusunda karar vermesi gerekiyor. Değişik uzay aracı derken de Boeing’in bu konudaki rakibi SpaceX’ten bahsediyoruz. Boeing ise Starliner’ın sorunsuz şekilde astronotları geri getirebileceğine inanıyor.
NASA için SpaceX’in Crew Dragon aracını seçmek de ideal bir çözüm değil. Bu değişikliğin fırlatma rampaları ve uçuş takvimi mevzusunda sarsıcı tesirleri olacağı düşünülüyor.
NASA Uzay Operasyonları Yönetici Yardımcısı Ken Bowersox, mevzuyla ilgili şöyleki diyor:
“Öyleki bir noktaya geliyoruz ki Ağustos ayının son haftasında, daha erken olmasa bile, hakikaten bir görüşme gerçekleştirmemiz gerekiyor.“
Wilmore ve Williams’ın sağlığı ile alakalı genel endişelerin yanında vücutları da normalden yüksek radyasyona ve kemik bozulmasına maruz kalıyor. Bu yüzden de NASA için süre giderek daralıyor.
Uzay istasyonunun ABD bölümünün dört bağlantı noktası bulunuyor. Bunlardan ikisi uzay araçları, ikisi de kargo araçları için ayrılmış durumda. Şu anda her iki uzay aracı bağlantı noktasında bir SpaceX kapsülü ve Starliner bulunuyor. Amerikan uzay araçları ve Rus bağlantı noktaları birbiriyle uyumlu değil. Kargo bağlantı noktaları ise yolcu araçlarının yanaşmasına uygun değil. Kısacası park yerlerinin hepsi dolu.
NASA, Starliner’ın sonraki hamlesini düşünmek için uzay istasyonuna yollanacak bir sonraki ekibin uçuşunu 1 ay kadar erteledi. Sadece ertelenen fırlatma gerçekleştiğinde, SpaceX kapsülü 24 Eylül’de istasyonla kenetlenmek için yola çıkmış olacak. Bu tarihten ilkin Starliner’ın bağlantı noktasını terk etmiş olması gerekiyor. Bunu da ya insanlı ya da insansız olarak gerçekleştirmeli.
İstasyondaki lojistik problemler haricinde NASA’nın yapılacak ihtimaller içinde değişikliklerin, yerdeki operasyonları iyi mi etkileyeceğini de ele alması gerekiyor. Bir sonraki SpaceX Crew-9 uçuşunu ertelediği için ajansın Florida’daki Kennedy Uzay Merkezi’ndeki değişik bir rampadan fırlatma için sertifikasyon alması gerekiyor. Eğer bu yapılmazsa, Crew-9’un fırlatması, Jüpiter’in uydusu Europa’ya gönderilecek robotik bilim görevi Europa Cliper’ın fırlatma hazırlıklarıyla çakışacak.
Tüm bu değişimler, Starliner’ın istasyondan ayrılması için dar bir pencere bırakıyor. Eğer NASA, Starliner astronotlarını aynı araçla geri getirmemeye karar verirse, iki astronot 2025 Şubat ayına kadar istasyonda duracak. Bu durumda normalde istasyonda 8 gün geçirmeleri planlanan iki astronotun geçirdiği sürenin 8 aya kadar uzaması mümkün.
Bowersox bu mevzuda astronotları bir noktada geri getirmeleri ve UUİ’de düzgüsel bir ekip boyutuna geri dönmeleri icap ettiğini belirtiyor.
Her ne kadar astronotları böylesine beklenmedik durumlar için eğitilmiş olsalar da her iki astronotun bu “uzun uzay tatili” sebebiyle aileleri ve sevdiklerinden neredeyse 6 ay süresince ayrı kalacakları gerçeğini değiştirmiyor.
Kimi zaman insanüstü olarak görülen astronotlar bile Dünya’dan uzakta hayata devam etmenin sıkıcılığına yenik düşebiliyor. Kısa bir süre ilkin Rusya’dan eve dönüş yolculuğunda soğutma sıvısı sızıntısı sebebiyle uzay istasyonunda 371 gün geçiren NASA astronotu Frank Rubio, bunun oldukça stresli bir dönem bulunduğunu belirtiyor.
Kendisi mevzuyla ilgili şöyleki diyor:
“Psikolojik faktör, beklediğimden çok daha önemliydi.“
Wilmore ve Williams, istasyona ulaştıklarından bu yana çalışıyorlar. Starliner’la ilgili mesele teşhisi testlerine ek olarak, yörüngedeki laboratuvarda öteki mevzularda da destek oluyorlar. Her ikisi de “Frankenpump” isminde olan yedek idrar işleme ünitesini birleştirmek şeklinde, önceliği bulunmayan bakım görevleri üstünde çalışıyor.
NASA için istasyonda fazladan ekip üyeleri olması her ne kadar işe yarıyor şeklinde görünse de çeşitli dezavantajları da yok değil. Yörüngede daha çok astronotun bulunması, fazladan besin tüketimi ve havada filtrelenecek fazladan karbondioksit anlamına geliyor. Ağırlıksız bu ortamda her insanın sıhhatli kalabilmesini elde eden egzersiz makinelerinde geçen süre de şahıs başına normalde olanından daha azca durumda.
Boeing için Starliner’ın kontrol aşaması, temsilcilerin her konuda şeffaf olmamasıyla beraber yaşanmış olan bir çok sorun sebebiyle oldukça zordu. Yaşanmış olan problemler neredeyse 10 senedir sürüyor.
2011 senesinde Uzay Mekiği programı sonlandırıldıktan sonrasında NASA, uzay istasyonuna giden tüm roketler için Rusya’yla işbirliğine gitmişti. Sadece bu antak kalma, her fırlatma için ABD’ye milyonlarca dolara mal oluyordu. Öyleki ki bazıları bu durumu “ulusal utanç” olarak bile vasıflandırdı.
NASA, astronotları istasyona götürüp getirmek için 2014 senesinde Boeing ve SpaceX’le, ticari uzay araçları üretmeleri için anlaştı. SpaceX’in kapsülü dört yıl ilkin hizmete girmiş durumdayken, Boeing’in Starliner aracı ise hemen hemen tertipli uçuş operasyonu için sertifikasyon alabilmiş değil. NASA da tüm umutlarını Elon Musk’ın şirketine bağlamak istemiyor, bu yüzden de Starliner’ın yedek olarak büyük bir öneme haiz bulunduğunu da söylüyor.
Boeing’den gelen açıklamaya bakılırsa geçtiğimiz çeyrekte Starliner’ın sorunları, şirkete 125 milyon dolara mal olmuş. Bu da önümüzdeki dönemlerde de ek kayıplar yaşanacağı anlamına geliyor.
Elisha Sauers’ın haberini Özgür Yıldız Türkçeleştirdi.