Bosnalı Sabit (Alaattin Ali) – Türk Dili ve Edebiyatı

Bosnalı Durağan(durgun) (Alaattin Ali) (D: 1650?, Bosna, Öziçe – Ö: 1712, İstanbul) Divan edebiyatı şairi.

Bosnalı Durağan(durgun) (Alaattin Ali), Bosna’ya bağlı Öziçe nahiyesinde 1650? tarihinde dünyaya gelmiştir. Kaynaklarda daha oldukça Bosnalı Durağan(durgun) olarak geçmektedir. Aslolan adı Alaattin Ali’dir.

Durağan(durgun), bazı kaynaklarda Nabî mektebi olarak malum ekolün içinde değerlendirilmekteyse de onun için “Kendi şahsî üslubunu oluşturmuş bir şairdir.” demek daha doğru olur. Bilhassa beyitlerinde “zahit”lere çatar.

Atasözlerini, halk tabirlerini, günlük konuşma dilinin kelime ve tabirlerini şiire taşımakla tanınır.

Şiirlerinde yerelliğe oldukça fazla rağbet etmiş olduğu, ara sıra müstehcen ima ve ifadelere kaydığı görülür. Hacimli sayılabilecek bir divanı da bulunan ozan, başarısını daha oldukça mesnevilerinde göstermiştir.

Durağan(durgun)’in hamse oluşturacak kadar mesnevisi vardır.

Mesnevileri şunlardır:

• Zafername
• Edhem ü Hüma (yarım kalmış bir mesnevidir.)
• Berbername
• Derename
• Amru’l-Leys

Bosnalı Durağan(durgun)’in Eserleri

Dîvân: Sâbit’in 39 kaside, 6 müzeyyel gazel, 3 tahmis, 44 tarih kıtası, 355 gazel, 2 tercî-bend, 45 kıta, 24 rubai, 182 müfred ve 5 lugazden oluşan mürettep divan

Zafer-nâme: Gazâ-nâme ve Selim-nâme adlarıyla da anılan yapıt mevzusuna uygun olarak Şehname vezniyle (fe’ûlün fe’ûlün fe’ûlün fe’ûl) yazılmış 426 beyitten oluşan bir mesnevidir.

Edhem ü Hümâ: Sâbit’in yarım kalmış olan ve Edhem-nâme diye de anılan bu mesnevisi feilâtün mefâilün feilün kalıbıyla yazılmış olup tamamlanmamış haliyle ortalama bin beyitten oluşmaktadır.

Berber-nâme: Feilâtün feilâtün feilün kalıbıyla yazılmış olan bu kısa mesnevi 111 beyitten oluşmaktadır.

Dere-nâme: Hem de Hâce Fesâd ve Söz Ebesi adıyla da anılan yapıt feilâtün feilâtün feilün kalıbıyla yazılmış 169 beyitlik kısa bir mizahî mesnevidir.

Amrü’l-leys: Feilâtün feilâtün feilün kalıbıyla yazılmış olan bu kısa mesnevi yalnız 43 beyittir.

Şiirlerinden Örnekler

Gazel

Zann itme gülde jâle-i terdür varak varak
Çatlatdı goncayı göbeğinden çıkar arak

Kabına sığmıyor mey-i nâbunda cûşı var
Fasl-ı bahâra kalmaz atar bir yana kapak

Bir tu dimekle la’l-i melâhat-nisâr-ı yâr
Hep tuzlı balgam oldı rakîbün yüzine bak

Heyhat mülk-i dil kala ey mirzâ masûn
Ebrûlarun orak ola gamzen yaman sadak

Sâbit hezâra gül gene meydân ider benzer biçimde
Her kıt’a gülbüni degenek dökdi bir kucak

Gazel

Yokdur vech birinde fetâvâ-yı mezhebün
Hindün nedür tasaddurı üstinde Zeynebün

Tahlîs ümîdi gitdi giribân-ı mezhebün
Virdün yakayı destine bir şûh-meşrebün

Münfekk olur mı merdüm-i âlüfteden üzüntü
Sırtında kanburı gibidür şahs-ı ahdebün

Taş atma vech-i hezl ile rûy-i necâsete
Adın tokındurup yüzine bir mulakkabun

İlm ü âmel değül mi meâl-i mülâzemet
Vâdî bilen güzîdesin almaz mı matlabun

Helvâ-yı merg-i hâcesi cüllâb-ı îdden
Şîrîn gelür mezâkına ma’sûm-i mektebün

Koynında halkalanmasa ef’î-i zenberek
Tıb tıb ider miydi yüreği bu şekilde akrebün

Bir su virür ki tâs-ı nuhâsı tılâ ider
Sâkî-i feyzi mürşid-i câm-i leb-â-lebün

Oldukca sükkerin lebi leke-dâr itdi Sâbitâ
La’linde sildüği kitabından mürekkebün

Dere-nâme’den

Zümre-i şîfteden bir nahsend
Eyledi nakle sezâ bizlere pâ-bend

Dir ki olmışdı Rodoscukda nihân
Beş şehr sürgüni bir rind-i cihân

Çene remmâli haber hammalı
Lâf sermâye yalan dellâlı

Çenede yüksek idi mertebesi
Halk içinde lakabı Söz Ebesi

Şûh-tab’ idi açık meşreb idi
Lâübâli bir ışık mezheb idi

Meskeni idi Cehennem Deresi
Dûzaha nâzır idi penceresi

Çatal Abdâlda olup sâhib-i post
Ya’ni hem muglim idi hem zen-dost

Götci Bey Tekyesine nâzır idi
Her cehennemde yeri hâzır idi

Hânkâh-ı hevesün pür vecdi
Koçek-i halka be-gûş-ı necdi

Kahvenün mey-kedenin kallâşı
Baba şeytan ocağı ferrâşı

Saçlı Sultânın olup abdâlı
Anda oldukda perîşân hâli

Çukurında bulıcak hod-gâma
Oldı külhancı Çukur Hammâma

Bir zamân olmış o segbân-pâye
Mataracı Sarıca Paşa’ya

Sarı bayrakdan alınca etmek
Kızıla çekmiş idi fazlaca emek

Bigün ol dûzahî-i suhte-dil
Ol Cehennem Deresinden gâfil

Gezerek gördi bir âlüfte nigâr
Gül-beden gonce-dehen lâle-izâr

Ek olarak bakınız ⇒

Divan Edebiyatı