Araştırmacı Valentina Rossi ‘280 milyon senelik bir sürüngen fosili’ üstünde çalışırken derisinde oldukca acayip bir şey fark etti: Bu siyah bir boya iziydi.
1931’de İtalya Alpleri’nde bulunan fosilin Permiyen (dinozorlardan ilkin, süper kıta Pangea’nın garip ve korkulu yaratıklarla dolup taştığı) döneme ilişkin korunmuş yumuşak dokular içerdiğine inanılıyordu. Bilim adamları keşfedilen türe bir isim verdi ve onun iyi mi bir sürüngen türü bulunduğunu idrak etmek için yıllarını harcadı.
Sadece Rossi araştırma esnasında kaya üstünde yumuşak doku bulunmadığını fark etti. Sürüngenin vücudu olduğu kabul edilen şeyin büyük seviyede (kim bilir kayaya gömülü birkaç kemiği korumak için bir aşamada uygulama edilen) bir boyadan ibaret bulunduğunu söylüyor. Bu tahrifatın ne vakit gerçekleştirildiği bilinmiyor. Sadece Rossi boyanın altında gerçekte ne işe yaradığını öğrenmek için araştırmasına devam etmeyi amaçlıyor.
Avrupalı bilim adamlarından oluşan ekip geçtiğimiz günlerde Paleontology dergisinde yayınlanan makale ile araştırma sonucu elde edilmiş bulguları paylaştı. Araştırmanın başyazarı Rossi Washington Post’a verdiği demeçte “Bu oldukca büyük bir sürpriz oldu. Şundan dolayı derinin boyadan ibaret olabileceğini kimsenin aklına dahi gelmemişti” diyor.
Bilim adamları neredeyse bir asırdır üstünde çalışıyordu
Araştırmacılar 2020 yılı civarında İtalya Alpleri’ndeki kayaların ve hayvanların geçmişini incelemeye başladı. O bölgede ender görülen sürüngen fosillerinden biri, ortalama 90 yıl ilkin bir mühendis tarafınca keşfedilmişti. Kayanın üstündeki sürüngenin ortalama 20 santimetre uzunluğunda ince bir gövdesi, parmakları ve minik bir kafası vardı.
1900’lerin ortasında bilim adamları bu sürüngene Tridentinosaurus antiquus adını verdi. Araştırmacılar, sürüngenin yumuşak dokularının bilim adamlarının daha ilkin fosilleri korumak için kullandığı vernik yada cila ile kaplandığına inanıyordu. Fosil, o döneme ilişkin kayaların içinde bulunmuş olduğu için ortalama 280 milyon yıl öncesine tarihlendirildi. İtalya’nın Padua kentindeki bir müzede muhafaza edildi ve halen orada duruyor.
Uzun seneler süresince T. antiquus’un hangi sürüngen grubuna ilişkin bulunduğunu tartışan bilim adamları, sonunda Permiyen döneminde yaşamış ve soyu tükenmiş bir grup olan Protorosauria’da karar kıldı.
Rossi, fosilden 2010 senesinde Roma Sapienza Üniversitesi’nde yerbilim bilimleri okurken haberdar oldu. T. antiquus daha ilkin meydana getirilen çalışmalara mevzu edilmiş olsa da Rossi, yumuşak dokuları güvenilir bir halde inceleyebilecek teknolojiye sadece son on yılda ulaşıldığını vurguluyor.
Dünyanın en eski ve en meşhur fosillerinden biriydi
Mikroskoplar ve ultraviyole ışınları kullanan araştırmacılar, sürüngenin görünümünü, yaşam alanını ve akrabalarını ortaya çıkarma umuduyla 2021’in başlarında fosili incelemeye koyuldu.
İrlanda’daki University College Cork’ta araştırmacı olan Rossi, “Çoğumuz bu projeye fosilin gerçek bulunduğunu düşünerek başladık” diyor. Sadece ilerleyen günlerde onları büyük bir sürpriz bekliyordu. Fosiller tipik olarak ultraviyole ışık altında renkli görünmezken Rossi sürüngenin vücudunun sarı bulunduğunu fark etti; ki bu çoğu zaman boya ile ilişkilendirilen bir renkti. Sonrasını Rossi’den dinleyelim:
Tridentinosaurus antiquus, bugün Alplerin bulunmuş olduğu Permiyen döneminde (299-252 milyon yıl ilkin) yaşamış kertenkele benzeri minik bir sürüngendi. 1931 senesinde keşfedilen örnek ‘karbonlaşmış deri izleri’ sebebiyle oldukca değerliydi. Nesiller boyu paleontologlar fosilin gerçek bulunduğunu, kim bilir şimdiye kadar keşfedilen en eski hayvan mumyası bulunduğunu düşündü. Bunun sebebi ise bu tür bir muhafaza şeklinin ender görülmesiydi.
Fosil kitaplarda ve makalelerde mevzu oldu sadece hiçbir vakit çağıl tekniklerle detaylı bir şekilde incelenmedi. Uzmanlar fosilin hangi sürüngen grubuna ilişkin olduğu mevzusunda güvenli değillerdi. “Çalışmamız, bilim adamları içinde uzun süredir devam eden bu ve öteki tartışmaları çözmeyi umuyordu” diyor Rossi.
Araştırmalar derinin hiçbir biyolojik yapı izi içermediğini gösterdi
Bir yıldan fazla devam eden araştırmaların peşinden araştırmacılar, vücuttaki malzemenin kömürleşmiş hayvan kemiklerinden üretilen ve 20. yüzyıldan ilkin zamanı resimlerde kullanılan siyah kemik boyası bulunduğunu tespit etti. Rossi bunun ne anlama geldiğini şu şekilde konu alıyor:
“Kaplama tabakasının altında, orijinal yumuşak dokuların hâlâ iyi durumda bulunduğunu umuyorduk. Sadece kimyasal teknikler, malzemenin aslına bakarsak hayvan kemiklerinden meydana getirilen bir tür siyah boya ile eşleştiğini, şu demek oluyor ki derinin hakikaten de tamamen düzmece bulunduğunu ortaya çıkardı. Ne yazık ki bu, orijinal fosilin gerçekte neye benzediğini asla bilemeyeceğimiz anlamına geliyor.”
Rossi söz mevzusu sürüngen fosilinin kasıtlı olarak tahrif edilmeme ihtimaline de dikkat çekiyor. Birinin eski bir fosilden geriye kalanları korumaya çalışmış olabileceğini, bundan dolayı hâlâ kurtarılabilecek bazı parçalar bulunduğunu söylüyor.
Araştırmacılar, fena korunmuş olsa da altı arka bacak kemiğinin yanı sıra timsah pullarına benzeyen osteoderm adında olan ortalama bir düzine minik kemikler keşfetti. Şimdi ekip, bu kemiklerin kaç yaşlarında ve hangi hayvana ilişkin bulunduğunu araştırıyor. Ona bakılırsa “Pek oldukca sürüngen grubunun atası olabilir. Sadece yalnız bir hipoteze haiz olmak kafi değil.”
Fosilde sahteciliğinin tarihçesi oldukca eskilere dayanıyor
Rossi, “Ekibimiz derinin aslına bakarsak düzmece bulunduğunu keşfetti. İyi korunmuş ve karbonlaşmış bir deri parçası olduğu kabul edilen şey, yalnız siyah boyayla kaplanmış kertenkele şeklindeki bir vücut iziydi. Bu sahteciliğin ardındaki koşullar bilinmiyor fakat fosilin resmi bilimsel tanımının yapıldığı tarih olan 1959’dan ilkin gerçekleştiğini biliyoruz. Sadece bu bulgu, bu tür örneklerin rapor edilmesinin ve fosil sahteciliğiyle mücadelenin ne kadar mühim bulunduğunu hatırlatıyor” diyor.
Fosillerde yanlış tanımlanma yada sahtecilik ender rastlanan bir durum olsa da bu bir ilk değil. 2019 senesinde daha ilkin asla görülmemiş bir örümcek türü olduğuna inanılan fosilin kerevit olduğu ortaya çıkmıştı. Gene buna benzer başka bir vaka 2015 senesinde yaşanmıştı; 1999 senesinde bulunan ve bilim adamlarının keşfedilmemiş bir dinozor türü olduğuna inanılmış olduğu bir fosilin, sonrasında malum iki türe ilişkin vücut parçalarının bir kombinasyonu olduğu anlaşılmıştı.
Rossi’nin aktardığı bilgiye bakılırsa fosil sahteciliğinin geçmişi paleontolojinin doğuşuna kadar dayanıyor ve ilk raporlar 18. yüzyılın sonları ile 19. yüzyıla kadar uzanıyor. Bilim adamlarına bakılırsa bunun başlıca sebebi, fosil örneklerinin hususi koleksiyonculara ve müzelere satışının kârlı bir kazanç kapısı hâline gelmesi.
Tridentinosaurus antiquus vakası öğrenek verici bir hikâye.
Rossi değindiği ve Conversation’da gösterilen “Modern paleontoloji sahte fosillerin maskesini düşürmeye devam ediyor” başlıklı makalede araştırmacı düzmece fosil ticaretinin günümüzde büyük bir problem bulunduğunun altını çiziyor ve ekliyor:
“Bu durum bilhassa sıkı yasal düzenlemelere haiz olmayan ülkelerde daha çok görülüyor. Bir tek Fas’taki fosil ticareti yılda 40 milyon doları değerinde ve dünyanın dört bir tarafındaki fosil sergilerine kaynak sağlıyor. Fosiller üstüne meydana getirilen oldukca sayıda emek harcama yasa dışı yollarla geçirme edilen örneklere dayanıyor. Dünyanın dört bir tarafındaki hükümetlerin, dünyamızın paleontolojik ve jeolojik mirasını korumak için sıkı yasalar çıkarmasına ihtiyacımız var.
Tridentinosaurus antiquus vakası öğrenek verici bir hikâyedir. Araştırmamızın, fosillerin üstünün boyanması şeklinde artık uygun olmayan fosil koruma uygulamaları hakkında data verebileceğine ve bir fosil keşfedildiğinde atılacak daha etik adımların ana hatlarını çizebileceğine inanıyoruz. Bir fosilin keşfedildiği andaki durumu, ne vakit ve nerede bulunmuş olduğu, iyi mi korunduğu şeklinde bilgilerle beraber detaylı bir şekilde kaydedilmeli. Düzmece fosil üretimini sona erdiremeyebiliriz fakat bunu yapanların maskesini düşürmek ve görkemli fosil mirasımızı korumak için buradayız.”
Washinton Post haberinden ve Conversation makalesinden derlendi.