Cevat Çapan – Türk Dili ve Edebiyatı

Prof. Dr. Cevat Çapan (D: 18 Ocak 1933, Darıca/Kocaeli) Ozan, yazar, çevirmen, İngiliz edebiyatı profesörü.

Cevat Çapan, 18 Ocak 1933’te Kocaeli Darıca’da hayata merhaba dedi. 1953’te Robert Kolej’i tamamlamış oldu. İngiltere’de Cambridge Üniversitesi İngiliz Edebiyatı bölümünü 1956’da tamamladı. İstanbul Üniversitesi’nde 1968’de doçent, 1975’te profesör oldu. Çeşitli üniversitelerde vazife yapmış oldu. 1981-1982’de ABD’da bulunmuş oldu. Devlet Tiyatroları Yazınsal Kurul Başkanlığı, ansiklopediler ve yayınevlerinde danışmanlık yapmış oldu.

İlk şiiri 1952’de Varlık dergisinde gösterildi. Sonrasında Yeditepe, Seçilmiş Hikayeler, Yücel Dergileri şiirlerine yer verdi.

Şiirlerinde yaşam sevincini, ümit ve geleceğe dönük bir itimat duygusunu işledi. Pazar Postası’nda tiyatro eleştirileri yazdı. Dönem, Şiir Sanatı, Papirüs, Yeni Mecmua, Milliyet Sanat ve Adam Sanat dergilerindeki şiir ve şiir çevirileriyle üretken bir yazın adamı olarak tanındı.

1980 sonrasında bilimsel niteliği olan çalışmaların yanısıra şiire daha fazlaca süre ayırdı. İlk şiir kitabı “Dön Güvercin Dön” 1986’da basıldı. Bu kitapla aynı yıl Behçet Necatigil Şiir Ödülü’nü kazanmıştır.

Cevat Çapan’ın Eserleri

Şiir:

• Bir Gün Sana Gene Yollarda Rastlasam Beraber Kır Kahvelerine Gitsek 1998 Adam
• Seçme Şiirler 2000 Adam
• Deniz Ürperiyor Uzakta 2003 Adam
• Bana Düşlerini Anlat 2007 Yapı Kredi
• Ara Sıcak 2009 Yapı Kredi
• Su Sesi 2013 Yapı Kredi
• Son Duraktan Bir Ilkin 2017 Yapı Kredi
• Bir Başka Coğrafyadan 2020 Yapı Kredi
• Geceleyin Bir Tren 2024 Sözcükler.

Tercüme:

• Sıhhat Yurdu 1962 De
• Destansı Öykü 1965 Seferis / De
• Şiirler 1966 Uğrak
• Çin’den Peru’ya (Dünya Şiirindenler) 1966 Çan
• Hiroşima Sevgilim 1966 Uğrak
• Sanatın Gerekliliği 1968 De
• Uygar Gerçekçiliğin Anlamı 1969 Payel
• Şeytanlar 1971 Yankı
• Cenk ve Sulh 1971 Yankı
• Yaşama Uğraşı 1973 E
• Umarsız Penelope 1974 E
• John Whiting: Uygar Bir Oyun Yazarı 1975 Yankı Eleştiri
• Yedinci Adam 1978 Cem
• Kökler 1980 KB
• Yürüyüş Türküsü 1980 KB
• Çağıl Sanatın Öyküsü 1982 Remzi
• Kavafisten Kırk Şiir 1982 Adam
• Alışkanlıklar da Değişmiş olur 1984 De
• Kırmızı Güller 1985 Şimal
• Sarı Sabır Çiçeklerinden Bir Ders 1990 Adam
• Şiirler 1991 İyi Şeyler
• Her Şey Ayartabilir Beni 1991 İyi Şeyler
• Haiku’lar 1991 İyi Şeyler
• Vedalaşmaların İlmini Yaptım Ben 1992 İyi Şeyler
• Seçme Şiirler: Yorgo Seferis 1992 Yön
• Soyağacı 1993 İyi Şeyler
• Sessiz Geceler 1993 İyi Şeyler
• Ateş Karalamaları 1994 İyi Şeyler
• Çorak Ülke 1995 İyi Şeyler
• Deli Nar Ağacı 1995 Adam
• Profil 1995 Yapı Kredi
• Yedinci Ağıt & Okumak 1996 Metis Yayınları,
• Marksizm ve Şiir 1996 Uğrak
• Düğüne 1996 Metis
• Soğuk Bir Bahar 1997 İmge
• Seçilmiş Oyunlar 2: Wesker Üçlemesi 1998 Adam
• Dünya Minik 1998 Adam
• Fotokopiler 1999 Metis
• Denize Övgü 1999 İyi Şeyler
• Seçme Şiirler 2000 Yön
• Ne Güzel Yolculuktu Aklımdan Çıkmaz 2001 Adam Şiir
• Sen Aydınlatırsın Geceyi 2002 Adam
• Sonsuz Gül 2002 İletişim
• Yüreğim Rüzgârlarla Özgür 2002 Adam
• Görülmemiş Bir Çiçek Açma 2002 Adam
• Sonu Gelmez Öpüşler 2003 Adam
• O şekilde Derin ki Gözlerin 2003 Adam
• Denizkızı Hastanede 2003 Metis
• Bir Başka Deniz Bulamazsın 2003 Adam
• Adım Asla Hatırlanacak 2003 Adam
• Düşsel ve Gerçek 2004 Dünya Güncel
• İşgaller 2005 Mitos Boyut
• Buluştuğumuz Yer Burası 2006 Metis
• Şiirin O İnce Küllerini Toplayanlar 2007 Yapı Kredi
• Seçilmiş Oyunlar: Yürüyüş Türküsü, Şeytanlar, Hayır Niçin 2007 Adam
• Anna Karenina 2007 Mitos Boyut
• Bir Mayıs Günü Bırakıp Gittin Beni 2008 Can
• Nedir Gene Deli Gönlünü Çelen 2008 Can
• Dünyayı Taşıyor Omuzların 2008 Yapı Kredi
• Kıyıdaki Adam 2009 Yapı Kredi
• Uzaklıklar, Eski Denizler 2009 Can
• Kavafis’ten Yüz Şiir 2010 Helikopter
• Bilmezsiniz Aşk Nedir 2011 Can
• Her Şey Ayartabilir Beni 2011 Helikopter
• Vedalaşmaların İlmini Yaptım Ben 2012 Kanguru
• Batık Liman ve Başka Şiirler 2013 Can
• Duman 2016 Yapı Kredi
• Sema Mavi Siyah 2016 Detay
• Gizemli Bir Maske 2016 Kolektif
• Hayvanlara Niçin Bakarız? 2017 Deli Dolu

Seçki:

• Uygar Yunan Şiirisi 1982 Adam
• Dön Güvercin Dön 1985 Adam Şiir
• Uygar İngiliz Şiirsi 1988 Adam
• Uygar Amerikan Şiirisi 1988 Adam
• Uygar Dünya Şiirisi 1988 Adam
• Naturel Tarih 1989 Adam Şiir
• Dünya Yazınından Seçilmiş Aşk Şiirleri 1993 Adam
• Kaptanın Şiir Defteri 1994 Mefisto
• Şiir Atlası 1 1994 Yapı Kredi
• Sevda Yaratan 1994 Adam Şiir
• Şiir Atlası 2 1995 Yapı Kredi
• Şiir Atlası 3 1996 Yapı Kredi
• Şiir Atlası 4 1999 Kavram
• Şiir Atlası 5 2000 Kavram
• Şiir Atlası 6 2000 Kavram
• Şiir Atlası 7 2000 Kavram
• Şiir Çevir Denize At 2008 Cumhuriyet
• Yürekteki Ok: Dünya Edebiyatından En Güzel Aşk Şiirleri 2009 Sözcükler

İnceleme:

• İrlanda Tiyatrosunda Gerçekçilik 1966 İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları,
• Değişen Tiyatro 1972 İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.

Roman:

• Hapış ile Kapış Havana’da 2018 Hep Kitap

Efsaneleşmiş:

• Üç Kırmızı Güvercin 1971 Altın

Ödülleri:

• 1986 – Necatigil Şiir Ödülü, Dön Güvercin Dön ile
• 2008 – Altın Portakal Şiir Ödülü, Bana Düşlerini Anlat
• 2009 – TÜYAP 28. İstanbul Kitap Fuarı’nda onur yazarı.
• 2015 – Mersin Kenti Edebiyat Ödülü
• 2016 – Afife Tiyatro Ödülleri Onur Ödülü
• 2017 – Erdal Öz Edebiyat Ödülü, Seçkin şairliği ve çevirileriyle şiirimizin dünyaya açılmasına sağlamış olduğu katkıları, edebiyatımızın yeni kuşaklarının yetişmesinde harcamış olduğu uzun yıllara yayılan emekleri ve yayıncılığımızın niteliğinin yükselmesindeki emekleri sebebiyle
• 2017 – Sedat Simavi Edebiyat Ödülü, Son Duraktan Bir Ilkin adlı şiir kitabı ile
• 2018 – Ceyhun Atuf Kansu Şiir Ödülü, Son Duraktan Bir Ilkin şiir kitabı ile
• 2018 – Metin Altıok Şiir Ödülü, Son Duraktan Bir Ilkin isminde eseriyle
• 2021 – Yunus Nadi Şiir Ödülü, Bir Başka Coğrafyadan adlı şiir kitabıyla

Yanıt Çapan Şiirlerinden Örnekler

AÇIĞA DEMİRLİ BİR GEMİDEN

Dağın eteklerinde orman –
çam, sedir, yüce çınarlar…
Birbirini seyrediyor aynasında denizin.
Çamlar pürleriyle suskun,
sedirlerin gözleri uzakta,
“Ölünceye kadar seninim,” diyor denize
kendi gölgesinde yanan bir çınar.

ASKER

Uykusuz geceler bunlar
dağ başlarında, nöbette.
Uzakta, fazlaca uzakta,
tek tük ışıklarını seçtiğin kent
sokaklarında kısık sesle
şarkılar söylediğin.

BİR BAŞKA PENCEREDEN

O yanan yaz günleri,
kamaşmış koca bir cam göz deniz
ve hızla sararan bir karasevda:
Sonbahar.

BÖLÜNMEYEN BİR SESSİZLİK İÇİNDE

O şekilde seviyor ki susmayı,
sözcükleri o şekilde seviyor ki,
lambasız kalabilir geceleri,
kışı uykusuz geçirebilir.

Esrikliğin
değişen yoğunluğu onun için her mevsim,
rüzgârlar
yoğunluğun dalga dalga esrikliği.

Derken gemiler yanaşıyor
fazlaca bitkin bir fırtınadan
bağrının rıhtımına-
sürgünden dönenlerle tekrardan
yaşamak doludizgin.

DÖNÜŞ

Seneler sonrasında
odanın kapısını açınca
senin yerine
arkası dönük iki hanım görüyorum
yaşları belirsiz
biri kollarını balkonun korkuluğuna dayamış
öbürü kapının pervazına yaslanmış
uzanıp giden ovaya bakıyorlar
akşam serinliğinde.
Bakışlarının ucunda
mor dağlar yükseliyor
ve inen davarın
çan sesleri duyuluyor uzaktan.
Kapıyı aralık bırakıp
alacakaranlıkta
dağın doruğuna tırmanıyorum
bitkin atımın yedeğinde.

ERZİNCAN ERZİNCAN

Cimin, cengice, hah –
köylerde dolaştık tüm gün,
Üzüm yedik bağlarda, buğulu,
bir başka dilde konuştuk.
Soluyan atlarımızla girdik geceye,
düşlere durduk.

KİRLİ BİR PENCEREDEN

Herifçioğlu Zaloğlu Rüstem’in gürzü benzer biçimde
havale ediyor ilk suali üzerine,
sen, diyor, Orhan Kemal’in cenazesine gitmişsin?
Hafifçe yana çekilerek karşılıyorsun
dürzünün gürzünü, aklında “Baba Evi”, “Avare Seneler”,
verimli toprakların sevdiğim bir yazarıydı, diyorsun.
Gözün pencereden görünen Şirket-i Hayriye vapurlarında.
İkinci sual da ölülerle ilgili,
Lütfi Erişçi’nin cenazesine de?
Evet, beraber Aşiyan’a gitmiştik
Tevfik Fikret’i anma gününde,
deftere yazdıklarımızın da bir fotoğrafı olmalı sizde.

Öfkesi bir mitralyözün tarakasına dönüşüyor uzaklaşarak,
senin gözlerinin izlediği vapur
tam Kızkulesi’ne sürtünmek üzereyken.
Kızkulesi, Kız Kalesi, cıvıl cıvıl kız sesleriyle
bir başka uykudan uyanır benzer biçimde,
bilmezdim, diyorsun, kendi kendine,
bu muhteremlerin makinelerinde
bu kadar fotojenik olduğumu
bir ölünün arkasından yürürken bile.