Çevrilmeyen bir anahtar: Ay’a iniş aracı nasıl kaybediliyordu?

Talih eseri iki vaka ve dahiyane bir hamle Intuitive Machines’in Ay’a iniş görevini kurtardı. Talih eseri bir an, bir NASA deneyi ve deli, yenilikçi yazılım mühendisliği, firmanın Odysseus iniş aracını feci bir hata olabilecek bir hatadan kurtardı. Peki neydi bu hata? Çevrilmemiş bir güvenlik anahtarı!

Intuitive Machines kurucu ortağı ve CEO’su Steve Altemus mevzuya ilişkin gazetecilere verdiği demeçte, bu rahat hatanın uzay aracını iniş için düz ve güvenli bir noktaya yönlendirmek suretiyle tasarlanan lazerleri dönem dışı bıraktığını dile getirdi.

Altemus, “Bu bizim açımızdan bir dikkatsizlikti” ifadelerini kullandı.

Ekibin eforu Odysseus’un Ay yüzeyine -her ne kadar yan yatmış olsa da- tek parça inmesini sağlamış oldu. Altemus problemi hızla çözdükleri için uçuş operatörlerinden oluşan ekibini “gerçek uzay kovboyları” olarak nitelendirdi.

‘Her mühendisin hayalini kurduğu türden bir şey’

Yeni navigasyon sistemiyle beraber son dakikada meydana getirilen bu atak, vakası dışarıdan takip edenler için bile etkisi altına alan görünmekteydi.

Mars’a yönelik birden fazla NASA görevinde iniş ekiplerinde çalışan ve şu sıralar Johns Hopkins Uygulamalı Fizik Laboratuvarı’nda uzay araştırmalarına liderlik eden Robert Braun vakası, “Bu hakkaten sıkıntılı bir mühendislik hamlesi. Her mühendisin hayalini kurduğu türden bir şey” şeklinde yorumluyor.

Houston merkezli şirket, Nova-C model iniş aracı Odysseus’u 118 milyon dolarlık bir NASA sözleşmesiyle Ay’a gönderdi. Odysseus şimdiye kadarki ilk ticari Ay’a inişi ve NASA’nın 1972’den bu yana Ay yüzeyine ilk dönüşünü gerçekleştirmiş oldu. Sadece bunu neredeyse başaramıyordu.

Odysseus iniş aracının lazer güvenliği açıktı

Ay’a inişin planlanmasından önceki gece, Intuitive Machines vazife operatörleri, navigasyon lazerlerinin ateşlenmediğini fark ettiklerinde değişik, oldukça daha minik bir problemi çözmeye çalışıyorlardı. Problemi keşfettikleri için şanslıydılar.

Intuitive Machines’in kurucu ortağı ve baş teknoloji sorumlusu Tim Crain açıklamasında “Eğer bu tesadüfi vaka olmasaydı, muhtemelen inişe beş dakika kala bu lazerlerin çalışmadığını fark edecektik” ifadelerini kullandı.

Steve Altemus bu ‘tesadüfi vakası’ Ay’ın acayip yörüngesiyle açıklıyor. Şu şekilde ki vazife operatörleri iniş sekansına hazırlanırken uzay aracının iniş alanının bulunmuş olduğu Ay cenup kutbuna konforlu bir iniş için fazla geçeceğini fark ettiler. Rahat bir iniş için birazcık daha mesafeye gereksinimleri vardı. Problem değil; tek yapmaları ihtiyaç duyulan uzay aracına birazcık hareket etmesi yönünde bir yönerge girmekti.

Ay’a ne kadar yakın olduğuna ilişkin konumunu yeniden denetlemek için, uzay aracına navigasyon sistemindeki lazer telemetreleri etkinleştirecek ve Ay yüzeyine sinyal gönderecek bir komut girildi. Sadece lazerler çalışmadı. Altemus’un anlattığına bakılırsa hummalı emek verme tam da bu anda başladı.

Meydana getirilen kontroller esnasında güvenlik için tasarlanmış donanımdaki fizyolojik bir anahtar olan güvenlik anahtarının hala açık bulunduğunu keşfettiler. Bu anahtar sebebiyle lazer telemetreleri dönem dışı kalmıştı. Altemus söz mevzusu anahtarı, yakıcı silahlardaki güvenlik kilidine benzetiyor.

Kalkıştan ilkin bu güvenlik kilidinin kapatılması gerekiyordu ve artık oldukça geçti. Altemus, Crain’e lazer telemetreler olmadan inmek zorunda kalacaklarını söylemiş oldu. Altemus o anları, “Tim’in yüzü bembeyaz oldu bundan dolayı midemize inen bir yumruk gibiydi, vazife başarısız olacaktı” sözleriyle hatırlıyor.

Hakikaten bu minik fakat eleştiri hata moral bozucu cinstendi sadece iniş aracındaki altı NASA deneyinden biri tesadüfen navigasyon sisteminin kontrol edilmesiydi. Robert Braun bu durumu, “Bu muhteşem bir rastlantı” şeklinde nitelendiriyor.

‘Mükemmel bir düşünce!’

Altemus’la Crain, yaşanmış olan skandal hatayı ekiple paylaşmak için koridorda uzun bir yolculuğa çıkmış ilerliyordu, süratli adımların içinde Crain’in aklına bir düşünce geldi. İniş aracının navigasyon sistemini, NASA’nın deneysel teknolojisinden gelen lazerleri kullanarak geçici bir lazer uzaklık ölçer olarak tekrardan programlayabilirler miydi?

“Bu mükemmel bir düşünce” diyen Altemus, hamlenin riskli bulunduğunu biliyordu, NASA’nın lazerleri uzayda çalışıp çalışmadıklarını kontrol etmek için iniş aracındaydı ve bu asla yoktan iyiydi…

Kumanda ekibi uzay aracını değişik bir yörüngeye taşıyarak inişi ortalama 45 dakika geciktirdiler, böylece iniş aracına yeni talimatlar veren bir yazılım yaması yüklemek için “kafi” zamanı kazandılar. Kafi dediğimize bakmayın aslen insan üstü bir çabadan söz ediyoruz.

Crain, “Bir uzay aracı için düzgüsel yazılım geliştirmede bu, bir ay sürecek türden bir şey. Ekibimiz bunu temelde bir buçuk saat içinde yapmış oldu. Ve işe yaradı. Bu, şimdiye kadar dahil olma şansına haiz olduğum en iyi mühendislik işlerinden biriydi” diyor.