Adil Giray’ın İran ile Osmanlı içinde meydana getirilen savaştan sonrasında tutsak düşüp, orada Perihan, Şehriyar ve Cezmi ile olan ilişkilerini anlatmaktadır.
Cezmi Özeti
Vaka Sokullu Mehmet Paşa döneminde, İstanbul’ da adım atar, Azerbaycan’ da, İran’ da sürüp gider ve Tebriz Sarayında biter. Cezmi oldukca iyi bir atlı spor ustasıdır. Bu ustalığı yardımıyla Ahmet Paşa ile tanışır. Ahmet Paşanın verdiği bir yemekte Cezmi’nin atlı sporda olmasıyla birlikte şairlikte de usta olduğu anlaşılır.
Şairliğinin ünüyle Nevi ile tanışır. 1570 senesinde İran seferi adım atar. Cezmi bu sefere gönüllü olarak katılır. Bu sefer esnasında oldukca ustaca ve zekice davranışlarda bulunur ve ünü bir kat daha artar. Hatta sefer esnasında düşman olması durumunda canı pahasına da olsa Pertev isminde bir İran askerini de nehirde boğulmaktan kurtarmış olur. Bu sayede Pertev’lede oldukca iyi dost olurlar. Bir başka İran seferinde Cezmi, Adil Giray’la tanışır. Cezmi bu savaşlarda gösterdiği kahramanlık yardımıyla Adil Giray’ın teveccühünü kazanır.
Fena talih eseri Adil Giray ve kardeşi Gazi Giray harp esnasında İranlılara tutsak düşer. Harpte Adil Giray’ ı tutsak eden Hamza Mirza İran şahının oğlu ve komutan, Cengizoğullarından öyleki iki kahraman şehzadeyi tutsak alarak başkente götürüp şöhret kazanmak ister.Adil Giray ve Gazi Giray , Şehriyar tarafınca ayrı bölgelere hapsedilirler. Adil Giray sarayda ağırlanırken Gazi Giray bir adada “Kahkaha Zindanı” denilen yerde hapsedilir. Bunun sebebi ise Şehriyar’ın Adil Giray’I ilk anda görüp aşık olması ve Gazi’nin bu durumu anlayıp problem çıkarmaması içindir.
Şehriyar, Adil ile görüşebilmek için türlü entrikalar çevirir. Onunla buluşup konuşmasını ise Adil’den data alıp, onunda yardımıyla Kırım Hanlığı’nı ele geçirecek planlar yapmak olarak yorumlar. Adil’in esirliği zamanında İran devletini kör bir şah, onun karısı Şehriyar ve kardeşi Perihan yönetim ediyorlardı. Şehriyar’ın oğlu Hamza Mirza ise bir tek savaşlarla ilgileniyordu. Şehriyarın Adil Giray’la yapmış olduğu ikili müzakereler Perihan’I şüphelendirir. Perihan’da müzakerelere devletin bir idarecisi olarak katılmak ister ve katılır.
Şehriyar bir halde aşkını Adil Giray’ a yalnız oldukları vakit açıklar. Fakat Şehriyar oldukca kıskanç kişiliğe haiz olduğundan Perihan’dan gelebilecek tehlikeler için Adil Giray’a Perihan’ı olduğundan oldukca zıt anlamlı kelimelerle tanıtır. Adil’ de inanıyormuş şeklinde davranarak Şehriyar’ a bir şey sezdirmeyip, onu kullanıp, kardeşini de özgür bıraktırıp anavatanına dönmek istemektedir. Perihan, Adil Giray’ı ilk gördüğünde aşık olmuştur. Fakat Adil, Perihan’nın o tatlı güzelliğini üstündeki peçe yardımıyla görememiştir. Fakat ilk görüşmelerde Adil Perihan’nın ne kadar varlıklı kalpli bulunduğunu, Şehriyar’ın anlattığından oldukca değişik bulunduğunu anlamıştır.
Perihan’ın yüzünü de göstermesiyle ona ilk görüşte aşıl olmuştur.Şehriyar’ın delice şehveti Perihan’ın masumca aşkı her ikisini de birbirine düşürmeye yeter. Şehriyar ve Perihan aynı kişiye aşık olduklarını, anlayınca artık aralarında bir kıskançlık yarışı adım atar. Ek olarak Adil’inde Perihan’ı sevdiğini anlayan Şehriyar her ikisini de öldürmek için planlar yapar.Adil Giray tutsak düştükten sonrasında Cezmi bu haberi alır ve Adil’in yardımına koşar. Cezmi, bir halde Adil’in bulunmuş olduğu odaya girmeyi başarır. Bundan sonrasında kaçış ve İran devleti hükümetini yıkıp yerine kendilerini getirmek için planlar hayata geçirmeye başlarlar.
Cezmi bu planları uygulamak için bir İran askeri olan Abbas’ı kullanır. Şehriyar’ın yapmış olduğu planlar yanlış zamanda uygulanmış olduğu için suya düşer. Hatta planın istediği şeklinde gitmemesi kendisinin ölümüne sebep olur.Şehriyar’ın askerleri Perihan ve Adil Giray’ ı da öldürürler , fakat aşklarını yok edemezler. Her ikisi de aynı mezara Cezmi tarafınca defnedilir. Cezmi kılık değiştirerek vatanına geri döner.
Romanın Ana Fikri
İki insan birbirini hakikaten seviyorsa hiçbir engel bu iki insanı birbirinden ayıramaz, mezarda dahil.
Cezmi Romanının Kişileri ve Kişi Ekibi
Cezmi: Alim bir ozan, yakışıklı, atlı sporda usta, yürekli, gözüpek, yüksek karakterli bir askerdir.
Adil Giray : Doğuştan ozan yaradılışlı, vicdanı temiz, kültürlü, güçlü, hamiyetli, yüksek iradeli ve girişken bir askerdir.
Perihan: Şahın kız kardeşidir.Tanrının özene bezene yarattığı, dünyalar güzeli bir kız olup, yürekli, güçlü, sağlam iradeli, terbiye ve karakter bakımından emsali olmayan bir kişidir.
Şehriyar : Şahın karısıdır.Kırkında olmasına karşın ince bir güzelliğe haiz, güçlü bir bünyesi olan, karakter bakımından ise ;iradesi zayıf, fesat düşkünü, menfaatçi bir hanımdır.
Hamza Mirza : Şehriyar’ın erkek evladıdır. Annesine benzemeyen bir yapısı vardır. Anası bir yılan Hamza ise bir kaplan yapısına haizdir. Yürekli , gözüpek, tecrübeli bir askerdir.Abbas: Cezmi’nin görevlendirdiği , parayı oldukca seven bir İran askeridir.
KİTAP HAKKINDAKİ ŞAHSİ GÖRÜŞLER :
Kitap Türk edebiyatının ilk romanlarından olup, duygu ve hayale fazla yer vermiştir. Günümüz aşk ve tutku romanlarından pek farkı yoktur. Dili halk dilinde değildir. Akıcı ve coşku verici bir romandır. KİTABIN
YAZARI HAKKINDA BİLGİ : Namık Kemal vatan şairlerimizin en büyüğüdür. Tekirdağ’ da hayata merhaba dedi. Anası ve babasının yanında hususi eğitim görmüş oldu. 16 yaşlarında evliliğe ilk adımını attı Fransızcayı ögrendi. Tasvir-ı Efkar, Özgürlük ve İbret gazetelerinde yazdı. Sürgün edildi. Sonrasında yine İstanbul’a döndü. 2. Abdulhamid’in gazabına uğrayarak Midilli adasına sürüldü. Sonrasında Sakız adasına nakledildi ve orada üzüntüden vefat etti. ESERLERİ: Romanları : İntibah ve Cezmi Tiyatroları : Vatan Veya Silistre, Zavallı Çocuk, Akif Bey, Gülnihal, Karabela, Celalettin Harzemşah,Eleştirileri : Tahrib- ı Harabat, TakipŞiirleri :Namık Kemal, Yaşamı ve Şiirleri