FTeknoloji sektörünü düşündüğünüzde muhtemelen aklınıza telefonunuzdaki uygulamalar ve web tarayıcısı benzer biçimde fizyolojik alanda var olmayan şeyler geliyor. Sadece tüm bu detayları depolamak için ihtiyaç duyulan altyapı büyük oranda enerji tüketiyor. Bulut sistemleri tarafınca kullanılan altyapı, ticari uçuşlardan daha çok küresel sera gazı emisyonuna neden oluyor.
Örnek olarak dünyanın en popüler kripto para birimi Bitcoin üzerine yapılan bir araştırmaya göre tek bir işlemde ‘averaj büyüklükte bir yüzme havuzunu’ dolduracak kadar su tüketiliyor. Bitcoin işlemlerinin bu kadar oldukca su tüketmesinin ana sebebi, çok büyük seviyede informasyon işlem gücüne dayanması ve büyük veri merkezlerindeki bilgisayarları soğutmak için oldukca fazla elektriğe gereksinim duyması.
2018 senesinde YouTube’da viral şarkı Despacito’nun 5 milyar kez tıklanması, ABD’de bir yılda 40 bin evin ısıtılması için gereken enerji miktarına karşılık geliyor. Evet, bizlere akıllı sayaçlar ve verimli güneş enerjisi sunmuş olabilir fakat dikkatleri teknoloji endüstrinin ekolojik ayak izine çevirmemiz tehlikeli sonuç ehemmiyet taşıyor.
En oldukca enerji tüketen teknolojilerden biri ise ChatGPT benzer biçimde büyük dil modelleri. Araştırmalar Microsoft’un veri tesislerinde ChatGPT-3’ü eğiten makineleri soğutmak için ortalama 700 bin litre su kullanılmış olabileceğini gösteriyor.
Teknoloji endüstrisinin negatif şeyleri halının altına süpürmesi yeni bir haber değil. Fakat sektörün çevreye tesiri mühim bir mevzu ve bu tür modelleri üreten firmalar tükettikleri enerji miktarı mevzusunda dikkat çekici bir halde sessizliğe bürünmüş durumda.
Teknoloji şirketleri büyük duyurular yapmadan ilkin ihtiyaç duyulan kaynak kullanımı mevzusunda saydam olmalı. Mesela geçtiğimiz günlerde suni zekâ girişimi OpenAI merakla beklenen etkinliğinde yeni modeli GPT-4 Omni’yi (GPT-4o) tanıttı. Sadece BBC’nin de dikkat çektiği üzere sunum süresince sürdürülebilirlikten asla bahsedilmedi.
Google’ın küresel veri merkezi ve Meta’nın yeni Suni Zeka Araştırma Süper Kümesi (RSC) mevzusundaki büyük planları, sektörün yoğun enerji tüketen yapısını daha çok vurguluyor ve bu tesislerin enerji tüketimini mühim seviyede artırabileceğine dair endişeleri bununla beraber getiriyor. Ek olarak teknoloji şirketleri, fosil yakıtlara bağımlılığı azaltma hedefiyle veri merkezlerini elektriğin daha ucuz olduğu bölgelere taşımayı tercih edebiliyor. fakat bu da dünyanın nispeten kurak bölgelerindeki su sorunlarını derinleştirebilir.
Ek olarak, en oldukca motor sektörüyle ilişkilendirilen lityum ve kobalt benzer biçimde mineraller veri merkezlerinde kullanılan bataryalar için de oldukca büyük ehemmiyet taşıyor. Maden çıkarma faaliyetleri çoğu zaman mühim oranda su kullanımını gerektiriyor ve çevre kirliliğine yol açıyor. Bu durum her insanın erişilebilir su kaynağına haiz olmasını sağlamak benzer biçimde bir başka hedefi tehlikeye atabilir. Dahası, mühim kaynakların teknolojiyle ilgili girişimlere tahsis edilmesi (konutlara elektrik tedariki benzer biçimde temel gereksinimler için) enerji kıtlığına yol açabilir.
İşletmelerden hissedarlara kâr sağlamaktan daha fazlasını beklediğimiz bir çağda, hükümetlerin fon sağlamış olduğu ve ortaklık kurduğu kuruluşları ‘gezegen için somut yarar’ kriterine bakılırsa değerlendirmesi gerekiyor. Ekolojik uygulamaların devlet desteği için bir şart hâline getirilmesi daha çok şeffaflık ve hesap verebilirlik anlamına gelebilir.
Teknolojik ilerleme ve sürdürülebilirliğin kesiştiği noktada politikacılar daha çevre dostu iş modelleri geliştirme zorunluluğuyla karşı karşıya bulunuyor. Bu sorun kapsamlı ve dizgesel görüş açısı benimsemek, planlama ve uygulama kapasitesini güçlendirmekle ilgili. Teknoloji endüstrisinin çevreye tesirini sadece bütüncül bir görüş açısı benimseyerek azaltabiliriz.
1990’lardan bu yana devam eden eşi benzeri görülmemiş inovasyon dalgasına karşın, bu gelişmelerin iklim krizi üstündeki yansımalarını hep göz ardı ettik. Şimdi iklim bilimciler küresel ısınmanın 1.5C hedefini aşacağını öngörüyor. Şu demek oluyor ki artık bulduğumuz çözümünün başka bir sıkıntıya yol açmaması için günümüzün büyük problemlerine dizgesel bir halde yaklaşmamız gerekiyor.
UCL’de iktisat profesörü olan Mariana Mazzucato’nun Guardian’daki makalesinden Türkçeleştirildi. Ek kaynak: Mashable arşivi
