Ay’ın “karanlık” tarafına 2019’da düzenlemiş olduğu Chang’e 4 göreviyle yumuşak iniş gerçekleştiren ve bunu ilk kez gerçekleştiren ülke olan Çin, bu sefer Chang’e 6 göreviyle bu bölgeden Dünya’ya ilk örneği getiren ülke unvanına da haiz oldu.
25 Haziran Salı günü TSİ 9:07’de Çin’in İç Moğolistan Özerk Bölgesi’ne inen Chang’e 6’nın dönüş kapsülü, Ay’ın Dünya’dan görünmediği için “karanlık” olarak adlandırılan uzak yüzünden ilk örnekleri de ulaştırmış oldu.
Robotik uzay aracı Chang’e 6, Çin’in Wenchang Uzay Fırlatma Alanı’ndan 3 Mayıs 2024’te fırlatılmış, 5 günlük yolculuğun arkasından Ay yörüngesine oturmuş ve 1 Haziran günüyse Ay’ın uzak yüzündeki Apollo Krateri’ne inmeyi başarmıştı.
Chang’e 6 Ay’da ne yapmış oldu?
Çin’in robotik Ay aracı Chang’e 6, dört değişik modülden oluşuyordu: Ay iniş aracı, dönüş kapsülü, yörünge aracı ve iniş aracında bulunan ufak bir roket. Vasıta Ay’a inişinin arkasından üstünde kürek ve matkap yardımıyla ortalama 2 kilogramlık örnek toplamayı başardı. Örnekler, iniş aracının üstündeki roketle beraber yörüngede bulunan modüle 3 Haziran günü fırlatıldı. Birkaç gün sonrasında da örneklerin bulunmuş olduğu roket, yörünge aracıyla kenetlendi.
Örneklerin bulunmuş olduğu dönüş kapsülüyle beraber yörünge aracı, 21 Haziran gününe yakın bir zamanda (Çin’in uzay ajansı görevle ilgili net tarihler vermiyor sadece NASA bu mevzuda ortalama tahminler sunuyor) Dünya’ya olan yolculuğuna başladı ve haberi yazdığımız gün içinde de örnekler Dünya’ya ulaştı.
Uzak yüzden getirilen örneklerin önemi ne?
Aslen Chang’e 6, Ay’dan örnek getiren ilk başarıya ulaşmış vazife değil. Daha ilkin Sovyetler Birliği, ABD ve Çin (2020 senesinde düzenlenen Chang’e 5 göreviyle), uydumuz Ay’dan örnek getirmeyi başarmıştı. Sadece önceki tüm görevler, Ay’ın Dünya’ya bakan tarafınca alınan örnekleri buraya ulaştırmıştı.
Ay’ın bir yüzü, Dünya’nın dönüş oranıyla Ay’ın dönüş oranı aynı olduğundan gezegenimizden görülemiyor. Sadece gönderilen yörünge araçlarıyla Ay’ın öteki tarafını görüntüleme şansımız bulunuyor. Ay’ın bu “karanlık” yüzünden örnek getirmenin de görünmemesi haricinde başka bir önemi var: Örnek alınan bölgenin oldukça hususi olması. Cenup Kutbu-Aitken Havzası isminde olan bölge, daha önce de bahsettiğimiz gibi, bir çok Ay kraterinin oluştuğu Geç Dönem Yoğun Bombardıman isminde olan dönemden yalnız birkaç yüz milyon yıl sonrasında; 4,26 milyar yıl ilkin oluştu. Bundan dolayı bölgeden alınacak örneklerin Güneş Sistemi’nin erken dönemine ışık tutması planlanıyor.
Bilhassa gökbilim mevzusundaki çalışmalarıyla tanınan ve meşhur gökbilimci Carl Sagan’ın kurucularından olduğu Planetary Society, görevle ilgili şunları söylüyor: “Bu havza, Geç Dönem Yoğun Bombardıman’ın bir parçası olarak mı oluştu? Yoksa bambaşka bir vaka yardımıyla mi? Havzanın ve üstündeki kraterlerin yaşlarını ölçerek Ay’ın geçmişini fazlaca daha iyi anlayabileceğiz. Doğal bunun Dünya’daki yaşamın kökeniyle ilgili anlayışımıza da tesirleri olacak. Geç Dönem Yoğun Bombardıman esnasında asteroitlerin Dünya’ya su ve organik materyaller getirmiş olması mümkün. Bu olayın zamanlamasını ve neticelerini idrak etmek, kökenimizin öyküsünü açığa çıkarmak için büyük ehemmiyet taşıyor.“
Çin’in uzay macerası sürüyor
Chang’e 6, Çin’in Ay’ın uzak yüzüne gerçekleştirdiği ikinci vazife olma hususi durumunu taşıyor. 2019’un Ocak ayında Chang’e 4 göreviyle Çin, hala etken halde bulunan Yutu 2 mobil yüzey aracını bölgeye indirmişti. Hemen hemen başka bir ülke, Ay’ın bu uzak yüzüne yumuşak iniş gerçekleştirmeyi başaramadı.
Çin’in Ay planları da Chang’e 6 göreviyle sona ermeyecek. Ülkenin 2026 ve 2028’de sırasıyla Chang’e 7 ve Chang’e 8 görevlerini gerçekleştirmesi planlanıyor. 2028’de gerçekleştirilecek görevin, Çin’in Ay’ın su buzundan varlıklı olduğu kabul edilen cenup kutup bölgesinde, 2030’lu yıllarda oluşturmayı düşündüğü Ay üssü için ihtiyaç duyulan teknolojilerin kontrol edileceği vazife olması planlanıyor.
Doğal bu sırada ABD’nin de Ay’a yine insanlı gerçekleştireceği Artemis görevleri için de hazırlıklar sürüyor.
Space.com’un haberini Özgür Yıldız Türkçeleştirdi.
