Ay’da su bulunduğunu biliyoruz. Bilim adamları da bu suyun çoğunun nerede gizlendiğini doğrulamış olabilir.
Çin’in Ay’a gönderilmiş olduğu Chang’e-5 iniş aracının toplamış olduğu ve Dünya’ya geri gönderilmiş olduğu Ay tozunda bulunan bir mineralin, neredeyse ağırlığının yüzde 41’ini suyun oluşturduğu ortaya çıktı.
Mineralin, birkaç yıl ilkin Rusya’nın Kamçakta Yarımadası’ndaki bir bazalt kayasında tespit edilen “novograblenovit” isminde minerale oldukça benzediği belirtiliyor. Mineralin hem Ay hem de Dünya’da bulunan kimyasal formülünün aynı olduğu ((NH4)MgCl3·6H2O) ve benzer kristal yapısına haiz olduğu da gelen bilgiler içinde.
Novograblenovit mineralini Dünya üstünde inceleyebilmemiz ve neredeyse birebir aynı mineralin Ay’da da tespit edilmesi, Ay’da bulunan suyun nerede olduğu ve oraya iyi mi ulaştığıyla ilgili kıymetli bilgiler sağlayacağı düşünülüyor.
Ay’daki suyun kökeni, varlığı ve dağılımı, halen gizemini koruyor. Bilim adamları da bu gizemi çözmek için uğraşıyor. Bu sebeple bu gizem, Ay-Dünya ilişkisini, uydumuzun iyi mi oluştuğunu ve şu an Ay’da nerede su bulunduğunu çözmemize destek olacak. Doğal Ay’daki suyun nerede olduğu bilgisi, gelecekteki Ay bulgu görevleri için büyük ehemmiyet taşıyor.
Su daha eski Ay örneklerinde de karşımıza çıkmıştı. Küçük cam boncuksu yapıların içine hapsolmuş şekilde, yüzeydeki maddenin eriyip ufak küreler haline dönüşmesi esnasında bu kürelerin içinde kalan sular bulunuyordu. Bununla beraber Ay’ın yüzeyinden yansıyan ışık spektrumunda da su moleküllerinin sinyallerine rastlandı.
Yaygın görüşlerden biri, suyun Ay regolitini oluşturan minerallere bağlı olduğu yönünde. Sadece daha ilkin meydana getirilen emek harcamalar, Ay toprağına bağlı hidrojen ve oksijenin, sudan değişik oranlarda hidrojen ve oksijenden oluşan bileşikler olan öteki hidroksil molekülleri şeklinde olabileceğini öne sürüyor.
Aralık 2020’de Ay’a indiğinde Chang’e-5 bir ilke imza atarak Ay’daki bir kaya parçasında su olduğu anlaşılan bir maddeyi yerinde tespit etti. Sadece tespitin hakkaten moleküler su mu yoksa başka bir hidroksil molekülü mü olduğu belirsizdi. Bu durum, robotik bir iniş aracının sunabileceğinden daha detaylı bir çözümleme yapılmasını lüzumlu kılıyordu.
Şimdiyse, Çin Bilimler Akademisi’nden fizikçiler Shifeng Jin ve Munan Hao liderliğindeki Dünya’daki insanoğlu, Ay regolitinin su mu yoksa başka bir şey mi içerdiğini belirlemek için Chang’e-5 misyonu tarafınca Dünya’ya gönderilen örnekleri X-ışını kristal kırınımı ve kimyasal izotop çözümleme tekniklerine doğal olarak tutarak bu analizi gerçekleştirdiler. Çalışmanın sonucunda bulunan mineralde, altı taneye kadar su kristaline, şu demek oluyor ki gerçek su moleküllerine rastlandı.
Novograblenovit Dünya’da nadiren oluşuyor. Mineral, sıcak bazaltın su ve amonyak bakımından varlıklı volkanik gazlarla etkileşiminde oluşuyor. Ay minerali tam olarak bu Dünya’daki mineralle aynı değil. İçinde bulunan klor izotopu, karasal olarak bulunan klor izotoplarından değişik bir bileşime haiz. Sadece her iki izotopun da oluşum mekanizmasının oldukça benzer olduğu düşünülüyor.
Bu durum, Ay’ın geçmişinde volkanik faaliyetler halen devam ederken, hem su hem de amonyak için Ay’da bu maddeler için bir kaynağın var olduğuna işaret ediyor.
Çin Bilimler Akademisi’nin açıklaması da mevzu hakkında şunları söylüyor: “Termodinamik analizler, o dönemde Ay volkanik gazındaki su içinde ne olduğunun alt sınırının, bugün Dünya’daki en kuru yanardağ olan Lengai Yanardağı ile karşılaştırılabilir bulunduğunu göstermektedir. Bu, Ay’ın evrimini keşfetmek için büyük ehemmiyet taşıyan karmaşık bir Ay volkanik gaz yok etme tarihini ortaya koymaktadır.“
Bulgu ek olarak Ay’da daha ilkin bilinmeyen bir su deposu olan hidratlı tuzlara da işaret ediyor. Su buzundan oldukca daha emin olan bu kaynak, Ay’ın sık sık güneş ışığı alan bölgelerinde bile mevcut olabileceğini ve Ay kutuplarındaki gölgeli kraterlerin derinliklerinde tutulan su buzuna gelecekte ihtimaller içinde bağımlılığımızı azaltabileceğini düşündürüyor.
Science Alert’in haberini Özgür Yıldız Türkçeleştirdi.
