Dünya’daki karaların yarısından fazlası, milyarlarca insanı besleyen otlak alanlardan oluşuyor. Çöllerden otlaklara, çalılıklardan tundralara kadar uzanan bu değişik ekosistemler et, süt ürünleri, lif ve öteki temel gıdaları bolca oranda üretiyor. Bununla beraber bu alanlar Dünya’nın gıda, su ve karbon döngülerinde büyük rol oynuyor.
Sadece Birleşmiş Milletler tarafınca gösterilen yeni bir rapora nazaran otlak alanların yarısı kadarı bozulmuş durumda. Ek olarak raporda bu alanların durumu ve verimliliğindeki düşüşün, önceki araştırmalarda hafife alındığına da vurgu yapılmış oldu.
Otlak alanların azalmasına aslolan katkıyı iklim değişikliği ve öteki problemler yapıyor olsa da, toprak yönetimindeki başarısızlıklar da büyük ehemmiyet taşıyor. Bunlar içinde arazi temizleme, madencilik, toprağı besleyen maddeleri tüketen aşırı otlatma, aşınma, tuzlanma ve alkalileşme yer ediniyor, bunların hepsi de kuraklık ve çölleşmeye katkıda bulunuyor. BM Çölleşme ile Savaşım Sözleşmesi’ni kaleme alan biyolog Pedro Maria Herrera Calvo, mevzuyu şu şekilde açıklıyor: “Bunlar, dünyanın tüm biyomlarında ve ekosistemlerinde meydana gelen arazi bozulumuna ve arazi kullanım değişikliğine katkıda bulunan neredeyse aynı etkenler. Buradaki ikilem, besin güvenliğini ve arazi verimliliğini artırma çabalarının milyonlarca hektar merayı bitkisel üretime dönüştürerek arazi bozulumu süreçlerini ağırlaştırması ve verimin düşmesine yol açması.”
Bazı bölgelerde çatışmalar ve sınır sorunları, otlayan hayvanların hareketlerini engelleyerek otlak alanların bozulmasına ve aşırı otlatmanın da artmasına niçin oluyor. Ek olarak iklim değişikliği sebebiyle son dönemlerde oldukca daha çok yaşanmış olan orman yangınları da bu duruma katkıda bulunuyor.
Çölleşmenin büyümesinden en oldukca etkilenen alan Orta Asya ve Moğolistan. Bu bölgede nüfusun üçte biri kadarı hayvancılıkla geçiniyor ve otlak alanlar tüm arazinin neredeyse yüzde 60’ı kadarını oluşturuyor. Moğolistan Çevre Bakanı Bat-Erdene Bat-Ulzii de mevzuyla ilgili olarak şu şekilde diyor: “Avrasya’daki en büyük otlakların koruyucusu olarak Moğolistan, meraları dönüştürme mevzusunda devamlı davranışlarında ölçülü olmuştur. Moğol gelenekleri, hareketliliği bir strateji olarak tanımlayan, arazi üstünde paylaşılan sorumluluklar oluşturan ve tüketimde sınırlar belirleyen kaynak sınırlarının takdir edilmesi üstüne inşa edilmiştir. Bu raporun, dikkatlerin otlakların, kültürel, çevresel ve ekonomik benzer biçimde abartılamayacak kadar büyük değerlerine odaklanmasına destek olacağını umuyoruz.”
Dünyanın öteki yerlerinde durum iyi mi?
Şimal ABD da çöl alanlarının genişlemesinden payını alıyor. Eski otlaklar, çayırlar ve cenup çölleri bu bozulma sebebiyle ikonik biyolojik çeşitliliğini giderek kaybediyor. Kıtadaki bu bölgelerin bir çok hakkında yeterince data bulunmuyor. Rapordaysa bu veri eksikliği, araziyi sürdürülebilir bir halde yönetme çabalarını da baltaladığı belirtiliyor. Dünya’nın 80 milyon kilometrekarelik otlak alanın bir tek %12’si koruma altında.
Rapora nazaran çöl alanlarının genişlemesini durdurmak için iklim değişikliğinin yavaşlatılması ve daha sürdürülebilir arazi yönetimi uygulamalarının hayata geçirilmesi için sınır ötesinde işbirlikleri lüzumlu. Raporda mahalli geleneklerin yanında mahalli ve bilimsel bilginin de yönetim planlarına dahil edilmesini ve tek kültürlü ziraat benzer biçimde zararı dokunan uygulamalardan kaçınılması tavsiye ediliyor.
Organik Yaşamı Koruma Fonu’nun besin uygulamaları ekibinin lideri Joao Campari mevzuyla ilgili olarak şunları söylüyor: “Küresel biyoçeşitlilik, iklim ve besin güvenliği hedeflerine yetişme şansına haiz olmak için meralarımızı, otlaklarımızı ve savanlarımızı daha çok kaybetmeyi göze alamayız.”
Science Alert’in haberini Özgür Yıldız Türkçeleştirdi.
