Cumhuriyet Döneminde Mülakat-Röportaj
Arapça bir kelime olan “mülâkât“, karşılıklı buluşmak, görüşmek anlama gelir. Türkçede bunun için “görüşme“, “söyleşi“, “konuşma” terimleri önerilmiştir. Sadece bugün yaygın olarak Fransızca “reportage” kelimesinin Türkçe söylenişi olan “röportaj” terimi kullanılmaktadır.
Kendi uzmanlık alanlarında tanınmış kişilerle hayatları, emek harcamaları, eserleri ya da istenilen herhangi bir mevzuda sorulu-cevaplı olarak karşılıklı konuşmaların yazıya geçirilmesine mülâkat denir. Bir çok röportajlar, seyahat yazısıyla iç içe sunulmaktadır.
Türk edebiyatında mülâkat türünün ilk örneklerinin Evliya Çelebi tarafınca verildiği görüşü yaygındır. İkinci örnek Ruşen Eşref Ünaydın‘ın Diyorlar ki (1918) adlı eseridir.
- Hikmet Feridun Es: Bugün de Diyorlar ki (1932),
- Mustafa Baydar: Edebiyatçılarımız Ne Diyorlar (1960);
- Gavsi Ozansoy: Edebiyatımızda Dünküler mi Bugünküler mi Daha Güçlü, 40 Yıl Sonrasında Diyorlar ki (1962), Beş Dönem Konuşuyor (1967);
- Tahir Kutsi: İç Göç (1964);
- Halil Aytekin: Doğuda Kıtlık Vardı (1965);
- Abdi İpekçi: Liderler Diyor ki (1969);
- Yaşar Kemal: Çukurova Yana Yana (1955), Peri Bacaları (1957), Bu Diyar Baştan Başa (1971), Bir Bulut Kaynıyor (1974);
- Nurulah Berk: Ustalarla Konuşmalar (1971),
- Fikret Otyam: Ha Bu Diyar (1959), Doğudan Seyahat Notları (1960), Harran – Hoyrat Irıp ve Mayın (1961), Uy Babo (1962), Topraksızlar (1963), Hû Dost (1964), Bir Karış Toprak İçin (1965), Oy Fırat Asi Fırat (1966), Can Pazarı, Vay Kurban, Hayvanlar ve İnsanlar (1969), Gide Gide 10 (1969);
- Necmi Onur: Mezarlarında Yaşayanlar (1963), Telsiz Duvaksız Anadolu (1965);
- Hikmet Çetinkaya: Toprak Bizim Canımız (1973);
- Yılmaz Çetiner: İnanç Sömürücüleri Nurcular Içinde Bir Ay (1964),
- Yaşar Nabi Nayır: Edebiyatçılarımız Konuşuyor (1976);
- İsmail Parlatır-İnci Enginün-Orhan Okay-Zeynep Kerman-Kâzım Yetiş-Necat Birinci Röportajlar (1997).
Türkiye gazetelerinde mülâkat emek harcamaları piyasaya sürülen başlıca gazeteciler içinde şunları sayabiliriz:
- Fikret Otyam,
- Naci Sadullah,
- Yaşar Kemal,
- Kemal Tahir,
- Şahap Balcıoğlu,
- Aziz Nesin,
- Nevzat Üstün,
- Mustafa Ekmekçi,
- Yahya Benekay,
- Mete Akyol,
- Halit Çapın,
- Necmi Onur,
- Fukara Baykurt,
- Sait Faik,
- Vasfiye Özkoçak,
- Füsun Özbilgen,
- Leyla Umar,
- Nuriye Akman,
- Uğur Dündar,
- Ayşe Arman,
- Yazgülü Aldoğan …
