Neredeyse tamamımız gezegenimizi sevdiğimizi söylüyoruz. Doğal bizlere güzel çayırlar, temiz göller, parıldayan günbatımları sunduğunda sevmemiz kolay; fakat sevdiğimiz taraf karşılığında bir şey istediğinde de sevmeyi sürdürebilmemiz aslolan sorun. İklim kriziyle karşı karşıya olduğumuz bu durumda Dünyamız bizlerden wc kağıdını dahi daha azca kullanmamızı isteyebilir (ki hakkıdır)…
Gezegenimizin iklim değişikliği ve kirlilikle savaşım etmiş olduğu haber kıymeti taşıyan bir mevzu değil artık. Bilim adamları on senelerdir yaşam tarzımızın sürdürülebilir olmadığını ve insanların daha bilgili tüketmesi icap ettiğini haykırıyor aslına bakarsan. Alışkanlıklar ve yaşam tarzımızın sunmuş olduğu rahatlık bu çağrıları duymazdan gelmemize, sözgelişi hâlâ yarınlar yokmuşçasına kâğıt bardak kullanmamıza ve fosil yakıt tüketmemize niçin oldu evet. Fakat bu hızla gitmeyi ve bu çağrıları duymazdan gelmeyi sürdüremeyeceğimiz de aşikâr.
Mevzu geri dönüşüm ve çevrecilik olduğunda hep bizlerin neler yapabileceği konuşuluyor fakat bireysel olarak yapabileceklerimizin sınırı olan olduğu da bir gerçek. Daha kapsamlı politikaların hayata geçirilmesi ve şirketlerin davranışlarını değiştirmesi sürdürülebilirliği yakalayabilmemiz için kilit öneme haiz. 2019’da hazırlanan bir raporda, bir tek 20 firmanın sera gazı emisyonunun 3’te birinden görevli olduğuna işaret ediliyordu.
2017’deki bir çalışmada ise, küresel çaptaki emisyonun yüzde 71’inin 100 şirket tarafınca üretildiğine dikkat çekilerek, şirketlere çevreyi koruma baskısı yapılmasının önemi vurgulanıyordu. Maalesef bu süre zarfında pek de kayda kıymet adımlar atılmadı.
Buna karşın hala şirketlere insanların aslen gezegeni korumayı önemsediğini göstermek için ufak yollar arıyorsanız, bu yazıda size destek olabiliriz.
İşte, sürdürülebilir yaşam tarzınızı güçlendirmenize ve doğaya yönelik kişisel etkinizi azaltmanıza destek olacak ve “Aaa bu kadar da kolay olması imkansız” dedirtecek fakat gene de pek çoğunu üşendiğiniz için hayata geçirmeyeceğiniz bazı taktikler…
1. Taharet musluğunun kıymetini ihmal etmeyin
(Editörün notu: Yazının orijinalinin ABD merkezli bulunduğunu hatırlatmak isteriz. Hatta İngilizce versiyonda direkt ‘Taharet musluğu kullanın’ yazmakta. Her ne kadar kültürel farklılığı yansıtsa da bu başlık altında taharet musluğunun çevreyi korumadaki tesiri bazı verilerle anlatılmakta.)
Yokluğunda bin bir çile çektiğimiz, neredeyse tüm yurt dışı seyahatlerimizde bavula koyup götürebilmek istediğimiz taharet musluğunun gezegeni kurtarmada kilit role haiz olduğu asla aklınıza gelir miydi?
Taharet musluğu, tüm Müslüman ülkelerde ve Asya ile Avrupa’nın da bir kısmında uzun senelerdir (muhtemelen musluğun icadından beri) wc hijyenini sağlamak için yaygın şekilde kullanılıyor. Esasen taharet de Arapçada “temizlik” anlamına geliyor.
Şimdi taharet musluklarını artık bir tek kişisel hijyen için değil, Dünyamız için de kullanma vakti! Bu sebeple taharet musluğu, wc kağıdına nazaran hijyenik olmasıyla birlikte sürdürülebilir de…
Wc kâğıdı üretiminde kullanılan su miktarı, yönteme bağlı olarak değişse de averaj olarak bir rulo için 23 ila 140 litre su gerektiği belirtilmekte. Taharet musluğu kullanımında ise harcanan su miktarı fazlaca azalmakta (sanıyoruz ki bilimsel veriye pek de ihtiyacımız yok, tamamımız ne kadar su harcadığımızı azca fazlaca biliyoruz).
Ek olarak wc kağıdı üretiminde bitkisel materyal ve klor şeklinde doğaya negatif tesir yaratabilecek şeylere gereksinim duyulur ki taharet musluğunun bu şekilde gereklilikleri yok.
2010 itibarıyla ortalama her gün 270 bin ağaç wc kağıdına dönüştürülüyor, bu da ormansızlaşmaya ciddi tesir yapıyor. Daha yumuşak wc kağıdına yönelik artan talep ise, üreticilerin daha fazlaca ağaç kesmesine şu demek oluyor ki daha azca geri dönüştürülmüş kağıt kullanmasına niçin oluyor.
Neticede taharet musluğu, atığın daha azca olduğu bir tercih olarak karşımıza çıkıyor. Fakat New South Wales Üniversitesi’nde sürdürülebilirlik araştırmaları yürüten Prof. Tommy Wiedmann, taharet musluğunun tesirinin de iyi mi kullandığımıza nazaran değiştiğine dikkat çekiyor. Klozette bir saat oturup, bir taraftan reels seyredip öteki taraftan musluğu açık tutmanın doğaya hiçbir faydası olamayacağını anlatmaya gerek kalmış mıdır?
2. Dişinizi fırçalarken musluğu kapatın
Devamlı kuraklık yaşayan Avustralya’nın bir vatandaşına insanların dişlerini fırçalarken musluğu açık bıraktığını söylerseniz bu şahıs karşınızda bayılıp kalabilir. Ya da her insanın diş fırçası şeklinde kişisel “bardağı” olan ve dişlerini fırçalarken bu bardaktaki suyu kullanan Çin’de de biri bu gerçeği duyduğunda şok geçirebilir.
Birleşik Devletler Çevre Koruma Ajansı, diş fırçalarken suyu açık bırakmanın günde ortalama 30 litre suyun boşa akmasına niçin bulunduğunu dile getiriyor. Sizce de bu miktar, boşa akan bir su için saçma derecede fazla değil mi? Alışkanlıkları değişiklik yapmak zor fakat söz mevzusu alışkanlığı sürdürmek için ortada hiçbir gerekçe yok. Wiedmann ve gene sürdürülebilirlik araştırmaları yürüten Dr. Lisa Heinze, Mashable’a yapmış olduğu açıklamada, dişlerimizi fırçalarken KESİNLİKLE musluğu kapatmamız icap ettiğini kaydediyor.
Su yenilenebilir bir kaynak olsa da taze ve kirlenmemiş su fazlaca sınırı olan ve bu su dünyanın her yerinde de erişilebilir değil. O nedenle elimizdekini koruyabilmemiz fazlaca mühim. Ülkelerin yeraltı su kaynakları azalıyor. İklim krizi daha azca yağmura ve daha fazlaca buharlaşmaya niçin oluyor, bir de nüfusun artması su talebinin de yükselmesi anlamına geliyor.
ABD de dahil olmak suretiyle birçok ülkede su krizi yaklaşan bir gerçek. Örnek olarak Birleşik Devletler Çevre Koruma Ajansı, 2020’lerin ortasına kadar ülkede minimum 40 eyaletin su kesintileri yaşayacağını öngörmüştü; Arizona, New Mexico, Colorado, Nebraska, Kaliforniya ve Idaho her yıl elde ettiklerinden daha çok su kullanmaya devam ediyor.
Bununla birlikte 2030 itibarıyla küresel nüfusun yarısının ağır su stresi altında olacağı belirtilmekte. O nedenle mevcut durumda ulaşabildiğimizi korumamız dirimsel öneme haiz. Öte taraftan, suyu israf etmemek cebinize daha fazlaca para kalması demek. Dünyayı korumak için maddi bir motivasyona ihtiyacınız var ise bu açıdan da bakabilirsiniz.
3. Toplu taşımayı kullanın
Toplu taşımadan şikâyet etmek, hepimizi birleştiren evrensel bir tecrübe. Otobüsler daima geç gelir, metrolar kirlidir ve ikisi de kişisel alanın varlığına inanmayan ve yüzümüze yüzümüze öksüren insanlarla doludur. Toplu taşımadan kaçabileceğimiz bir olanak var ise derhal değerlendiririz. Fakat “metroya binmeyi kabullenmek” dünyayı kurtarmak için yapabileceğimiz en iyi şeylerden biri.
RMIT Üniversitesi Kentsel Araştırmalar Merkezi’nde bilimsel nitelikli faaliyetlerini yürüten Dr. Chris De Gruyter, Mashable’a yapmış olduğu değerlendirmede, “Ulaşım, elektrik ve enerji sektöründen sonrasında küresel çapta en fazlaca sera gazı emisyonuna yol açan ikinci unsur” demekte. De Gruyter, ulaşımın dünyadaki toplam sera gazı emisyonunun yüzde 15’inden görevli bulunduğunun altını çizerek, şunları söylüyor:
“ABD’de yolculukların yarısı en fazla 3 mil (1 mil=1,609344 kilometre) fakat bunların yüzde 72’si otomobille gerçekleşiyor. En fazla 1 mil’lik yolculukların da yüzde 60’ı için otomobil kullanılıyor.”
Wiedmann, tüm faaliyetler içinde toplu taşımayı iklim değişikliğini frenleyecek en etkili yol olarak ifade ediyor ve ekliyor:
“Bilhassa de otomobil sürmenin tamamen bırakılması halinde…”
2020’de meydana getirilen bir araştırma, arabasız hayata devam etmenin bireylerin karbon emisyonunu azaltmada en yüksek potansiyele haiz yöntem olduğuna, hatta vegan beslenme şekline geçmekten bile daha büyük tesir yarattığına işaret edilmişti. Birleşik Devletler Çevre Koruma Ajansı, averaj bir aracın yılda 4,6 metre ton karbondioksit saldığını ifade ediyor.
Dr. Lisa Heinze, “Kesinlikle vasıta sürmeniz gerekiyorsa da kendi aracınıza haiz olmak yerine vasıta paylaşımı uygulamalarını kullanabilirsiniz” diyor. Sydney Üniversitesi’nde okyanus ve atık yönetimi mevzularında emekler yürüten Babet de Groot da otomobil sürenlere, çevre koruma dernekleri vesilesiyle ağaç dikerek “karbonlarını dengelemeyi” öneriyor.
4. Şişe su almayı bırakın
Evden çıkmadan bir şişeye su koyup şişeyi yanımıza almak {hiç de} zor bir iş değil fakat hala pek çoğumuz bu çabayı sarf etmekten geri duruyor. Onun yerine dışarıda tek kullanımlık plastik şişede satılan suyu almayı tercih ediyoruz. Bu da insanlığın sonunu getirecek hedonist tavırlardan biri.
Babet de Groot, daha evvel meydana getirilen bir hesaplamada senelik plastik şişe üretiminin 2021’de 600 milyara ulaşacağının öngörüldüğünü hatırlatarak, “600 milyar şişeye o zamana kadar üretilen neredeyse tüm plastiği de ilave edin, bunun tamamına yakını sonsuza kadar doğada duracak” diyor.
Groot’un aktardığı verilere nazaran, insanlık olarak 2015’e kadar 7 bin 800 milyon tonun üstünde plastik ürettik. Bunun ortalama yüzde 79’u katı atık sahasına ya da organik çevreye gitti. Bir plastiğin partiküle dönüşmesi 500 yıl sürüyor, öyleyken bile çevreyi yok etmeye devam ediyor. Groot ek olarak, “Bu mikroplastiklerin, yırtıcı hayata da bulaşarak besin zincirinde yukarı taşınma riski var ki bu durumun da insan sağlığına tesirleri hemen hemen bilinmiyor” değerlendirmesini yapıyor.
Saflık elde etmek için Himalaya’daki kaynaklardan gelen ve “YouTube’a bile girmeyen” bir keşiş tarafınca kutsanıp, plastik şişeye koyulmuş suya ihtiyacımız yok; musluğumuzdaki arıtılmış su kâfi!
5. “Tavsiye edilen son kullanma tarihini” daima umursamayın
Üreticinin belirlediği “tavsiye edilen” son kullanma zamanı geçmiş gıdaları yiyecek, “ay ışığında şeytanla dans etmek” şeklinde hissettirebilir.
Doğal ki besin zehirlenmesi asla bir latife değil ve tarihlere uymamak, sindirim sistemi tanrılarına meydan okumak kadar tehlikeli görünebilir. Sadece, bu tarihlere sıkı sıkıya bağlı kalmak aslen gereksiz olabilir ve bir tek besin israfı yaratır.
ABD Ziraat Bakanlığı, BEBEK MAMASI HARİÇ, bozulma emareleri göstermedikleri sürece, şu demek oluyor ki kokularında, tatlarında yada dokularında olumsuzluk olmadığı sürece, gıdaların tavsiye edilen kullanım zamanı geçtikten sonrasında da tüketiminin güvenli bulunduğunu belirtmekte.
Bu sebeple bu tarih genel anlamda o gıdanın en iyi kalitede olduğu zamanı belirtir. Fakat siz gene de süt ürünü ve et şeklinde bakterilerin fazlaca kolay üreyebildiği gıdalarda son kullanma evveliyatına dikkat edin.
Amanda Yeo’nun haberini Sıdal Utkucu Türkçeleştirdi