Yer kabuğunun 3 bin kilometre altında, “D” katmanı adında olan gizemli bir katman yer ediniyor. Topaklı olduğu kabul edilen yapısıyla bilim insanlarını şaşırtan bu gizemli katman, Dünya’nın geçmişiyle ilgili yeni bilgiler sağlayabilir.
Yeryüzünün bazı bölümlerinde kalınca, bazılarında ise ince olan bu katman, Dünya’yı milyarlarca yıl ilkin sardığı kabul edilen antik bir lav okyanusundan oluşmuş olabilir. Internasyonal araştırmacılardan oluşan bir ekibin hazırladığı simülasyonlara nazaran bu lav okyanusunun dibindeki olağan dışı tazyik ve sıcaklıklarla yaşanmış olan kimyasal reaksiyonlar, bugün D katmanında gördüğümüz düzensizliğin sebebi şeklinde duruyor.
Ekibin hazırladığı bu yeni simülasyon, öncekilerden büyük bir fark içeriyor: Su.
Bu lav okyanuslarında halihazırda bulunan suyun, bu okyanuslar soğuyup katılaşmaya başladıklarındaki tesiri, önceki araştırmalarda çok da fazla hesaba katılmamıştı.
Yeni meydana getirilen araştırmaya nazaran suyun minerallerle karışarak demir-magnezyum peroksit ya da (Fe,Mg)O2 oluşturduğu düşünülüyor. Bu molekülün demiri çekmesi sebebiyle, Dünya’nın erişim dış çekirdeği ile çevresindeki manto arasındaki sınırım derhal üstündeki D katmanında, demir açısından varlıklı bölgelerin oluşumu da açıklanabiliyor.
Pekin’deki Yüksek Basınçlı Bilim ve Teknoloji İleri Araştırma Merkezi’nden (HPSTAR) veri bilimci Qingyang Hu, mevzuyla ilgili şunları söylüyor: “Araştırmamız, bu sulu magma okyanusunun demir-magnezyum peroksit adında olan demir açısından varlıklı bir fazın oluşumunu desteklediğini gösteriyor. Hesaplamalarımıza nazaran, demire olan yakınlığı, birkaç ila onlarca kilometre kalınlığındaki katmanlarda demir baskın peroksit birikmesine yol açmış olabilir.”
Birçok garip etkinin kökeni de bu katman olabilir
Ekibin hazırladığı yeni makaleye nazaran bu bölgedeki demir etrafta sürüklendikçe, belirli bölgelerdeki kimyasal reaksiyonlar daha çok yaşanmış ve D katmanı oluşmuş olabilir. Eğer ekibin iddiası doğruysa, bu kuram, yer kabuğunun altında bulunan ve sismik dalgaları yavaşlatan yoğun maddeden oluşan “ultra-düşük ivme bölgeleri”ni de açıklamaya destek olacağa benziyor. Dahası, araştırmacılar bu demir açısından varlıklı olan katmanların, alt mantonun tabanındaki değişik bölgeleri birbirinden ayrı tutarak yalıtım tesiri yapmasına sebep bulunduğunu düşünüyor.
Bilim adamları, Dünya’nın erken dönemlerinde gezegeni çevreleyen bu antik magma okyanusunun, 4.5 milyar yıl kadar ilkin Dünya’nın bir başka gezegenle çarpışmasıyla oluştuğunu düşünüyor. Çarpışmanın arkasından uzaya savrulan parçalardan bir kısmının da uydumuz Ay’ın oluşumuna niçin olduğu mevzusunda teoriler de mevcut. Çarpışmadan arta kalan karbon, azot, hidrojen ve kükürt şeklinde elementler de gezegenimizde yaşamın oluşmasında büyük rol oynadı.
Doğal ki bu kadar eski zamanları araştırmak bu kadar kolay değil. Dünya’nın yüzeyinin altında ne olduğu mevzusunda birçok değişik bilimsel görüş bulunuyor. Bu mevzularda meydana getirilen araştırmalar yardımıyla de Dünya’nın milyarlarca yıl ilkin iyi mi olduğu mevzusunda düşünce yürütebiliyoruz.
Science Alert’in haberini Özgür Yıldız Türkçeleştirdi.
