Son günlerde ABD’nin Chicago kentinde sıfırın altına düşmeye başlamış olan hava sıcaklıkları, elektrikli otomobil şarj istasyonlarında da dram dizilerini aratmayan sahnelerin ortaya çıkmasına niçin oluyor: Sıfırı tüketmiş bataryalar, agresifleşen sürücüler ve caddelerden ara sokaklara kadar uzanan trafik kuyrukları.
Geçtiğimiz üç gün süresince kiralık Chevrolet Bolt model aracını şarj etmeye çalışıp bir kez daha yolda kalmamak için kaygılanmaktan başka neredeyse hiçbir şey yapmayan Uber sürücüsü Javed Spencer, “Hava bu şekilde soğukken otomobiller muntazam çalışmıyor, şarj aletleri işe yaramıyor. Haliyle insanların da şirazesi kayıyor” diyor.
Geçtiğimiz Pazar günü bataryasında ortalama 50 kilometre menzil kalan Spencer, en yakın şarj istasyonuna doğru yola çıkmış. Fakat dakikalar içinde batarya tamamen bitmiş. Arkasından arabayı çekiciyle istasyonu taşıtmak zorunda kalmış.
Spencer, “Nihayet arabayı şarja taktığımda bataryanın dolmadığını fark ettim” diyerek devam ediyor. Normalde bir saat devam eden şarj süresi bu kez tam beş saatini almış.
Elektrikli otomobiller hızla yaygınlaşmaya devam ederken, kış mevsiminde görülen soğuk hava dalgaları da elektrikli otomobil sahipleri için gittikçe daha ciddi problemler yaratıyor. Bu sebeple dondurucu soğuklar bataryayı hızla tüketiyor ve menzili azaltıyor.
İşin kötüsü ise bu problemlerin muhtemelen bir süre daha devam edecek olması. Chicago’ya ek olarak ABD’nin değişik bölgeleri ve Kanada geçtiğimiz hafta süresince dondurucu soğukların esiriydi. ABD Ulusal Hava Durumu Servisi, geçtiğimiz Salı günü yoğun rüzgârla beraber Chicago’nun bir çok bölgesinde hava sıcaklıklarının -30 dereceye kadar düştüğünü söylüyor. Bu tehlikeli soğukların ve kar yağışlarının hafta sonuna kadar sürmesi umut ediliyor.
“Tesla’dan soğudum desem yeridir.”
Otomobiller soğuk havada bataryalarını ve iç mekânlarını ısıtabilmek için daha çok enerji harcıyor, bundan dolayı enerji tüketiminde artış görülmesi düzgüsel. Bu bağlamda Tesla, kendi web sitesinde sürücüler için bazı önerilerde bulunmayı dikkatsizlik etmemiş: Dondurucu soğukların tesirini azaltmak için şarj seviyesini yüzde 20’nin altına düşürmeyin. Tesla ek olarak sürücülerin “Planlı Ayrılış” hususi durumunu kullanarak yolculuğun başlangıcını evvel kaydetmelerini öneriyor, böylece otomobiller şarj etmek için en uygun zamanı kendileri belirleyebiliyor.
Tesla sürücüleri, Salı günü Chicago’da dehşet verici bir soğukta otomobillerinin içinde büzüşerek şarj sırası beklemek mecburiyetinde bırakıldı.
Aynı sabah Chicago’da yaşayan mühendis Nick Sethi, kendi Tesla’sını donmuş halde bulmuş. Kapı kilitlerini açabilmek için -5 aşama soğukta bir saate yakın süre harcamış.
Nihayet aracın gövdesine gömülü olan kapı kollarını açmayı başararak içeri girdiğinde ise uzun menzilli Model Y’sini en yakın süper şarj istasyonuna götürerek Tesla sürücüleri kuyruğuna dahil olmuş.
12 tane şarj istasyonunun tümünün dolu olması yetmiyormuş benzer biçimde, bazı sürücüler aracın içinde beklerken ısıtmayı en yüksek seviyeye getirerek şarj süresini daha da uzatmış.
Geçtiğimiz bahar döneminde Dallas’tan Chicago’ya taşınan Sethi, dondurucu soğuklarda Tesla sahibi olmayla ilgili, “Roller-coaster turu benzer biçimde bir edinim” diyor. “Bu kışı bu şekilde geçireceğim ve sonrasında satıp satmayacağıma karar vereceğim.”
Derhal ötedeki bir öteki şarj istasyonunda ise Joshalin Rivera da Tesla almış olduğu için pişmanlık yaşayan adlardan biriydi. Bir taraftan bataryayı doldururken öteki taraftan 2023 model Tesla Model 3’ünün içinde sıcaktan kavrulmaya devam etmiş.
Elston Bulvarı’na kadar uzanan Tesla kuyruğunu eliyle gösteren Rivera, “Eğer menziliniz 100 kilometre civarıysa ve bu sırada bekliyorsanız asla şansınız yok” diyor. Bir sürücünün sıraya kaynak yaparak girmesinden kısa süre sonrasında bataryasının tamamen bittiğini görmüş.
Rivera’nın otomobili, optimum şartlar altında 30 dakikalık şarjla ortalama 450 kilometre yol gidebiliyor. Bu hafta ise gece boyu devam eden dondurucu soğuk sebebiyle sabaha kadar bataryanın üçte birinin kendiliğinden boşaldığını söylüyor. Sıcaklıklar düştükçe sabahları Tesla kuyruklarında şarj için geçirdiği süre de artmış.
“Tesla’dan soğudum desem yeridir” diyerek de yaşamış olduğu süreci özetliyor.
Soğuk hava, elektrikli otomobil bataryalarını niçin hızla tüketiyor?
İçten yanmalı motorların aksine elektrikli otomobillerde iki tane batarya bulunuyor: Bir düşük voltaj ve bir yüksek voltaj. Bilhassa soğuk havalarda, tıpkı geleneksel otomobillerde de olduğu benzer biçimde düşük voltajlı 12V bataryaların şarjı azalabiliyor.
Hem de eski bir Tesla çalışanı olan ve şu anda Tesla dahil bir grup otomobil üreticisini temsil etmeye devam edip soğuk havalarda elektrikli otomobillerin kullanılmasıyla ilgili ipucu dokümanı gösterilen Zero Emission Transportation Association direktörü Albert Gore III, böylesi bir senaryoda elektrikli otomobillerin düşük voltajlı bataryalarının takviye edilene kadar süratli şarj cihazlarında şarj edilemediğini söylüyor.
Elektrikli araçlar için en büyük güçlük, bataryanın iki tarafının — anot ve katot — aşırı soğuklarda yavaşlayan kimyasal reaksiyonlara haiz olması. Temiz Enerji Enstitüsü’nde direktör olan ve Kaliforniya Üniversitesi’nde makine, havacılık ve uzay mühendisliği bölümünde profesör olarak vazife icra eden Jack Brouwer, bu durumun bataryanın hem şarj olma hem de boşalma süreçlerini etkilediğini söylüyor.
Brouwer, “Günün sonunda, aşırı soğuk havalarda muntazam çalışan elektrikli otomobil üretmek oldukça çetrefilli bir iş” diyor. “Fizyolojik açıdan bunu aşmanın bir yolu yok.”
Tesla ise yaşanmış olan süreçle ilgili yorum talebine herhangi bir cevap vermedi.
Norveç benzer biçimde ülkelerde benzer problemler görülmüyor
Sektörün uzmanları Chicago’da yaşanmış olan vakalar üstünde çalışmaya devam ederken, bazıları şarj altyapısının aşırı soğuk hava sebebiyle yetersiz kalmış olabileceğini öne sürüyor.
Gore’un sözleri, “Ölçek bazında bakacak olursak, yalnızca birkaç senedir elektrikli otomobiller üstünde çalışıyoruz” diyerek devam ediyor. “Bu durum elektrikli otomobiller için genel bir sorun değil. Bu sebeple başka yerlerde büyük oranda çözülmüş durumda.”
Elektrikli otomobil kullanım oranının en yüksek olduğu ülkelerin bazıları hem de en soğuk ülkeler. Neredeyse her dört otomobilden birinin elektrikli olduğu Norveç’te, 120.000’den fazla elektrikli vasıta sahibini temsil eden Norveç Elektrikli Vasıta Birliği’nin danışmanı Lars Godbolt, sürücülerin soğuk havalarda bile verimliliği çoğaltmak için sürüş öncesinde aracı evvel ısıtmak benzer biçimde adımlar atmaya alışkın bulunduğunu söylemiş oldu.
Otomobiller düşük sıcaklıklarda daha yavaş şarj olduğundan Norveç’teki şarj istasyonlarında oluşan kuyruk yaz mevsimine kıyasla kışın daha uzun. Godbolt, bir kullanıcı anketinden çıkan neticeleri örnek göstererek Norveç’in son yıllarda daha çok şarj istasyonu kurduğunu ve artık büyük bir problem yaşanmadığını söylüyor. Bununla birlikte, Norveç halkının büyük çoğunluğu apartman yerine müstakil evlerde yaşamış olduğu için elektrikli otomobil sahiplerinin neredeyse yüzde 90’ının kendine ilişkin şarj istasyonu varmış.
Enerji güvenliği üstüne veri elde eden Internasyonal Enerji Ajansı, 2022 senesinde Dünya genelinde satılan arabaların yüzde 14’ünün elektrikli bulunduğunu ve bunun 2021 yılına kıyasla yüzde dokuz daha yüksek, 2020 yılına kıyasla ise yüzde beş daha düşük bulunduğunu söylüyor. Avrupa Çevre Ajansı’na nazaran ise 2022 senesinde Avrupa’da satılan elektrikli otomobil satışlarındaki en büyük dilim Norveç, İsveç, İzlanda, Finlandiya ve Danimarka benzer biçimde ülkelere ilişkin.
Öteki taraftan, firmalar elektrikli otomobil modellerini güncellemeye devam ettikçe soğuk hava şartlarının yarattığı olumsuzluklar da tek tek azalıyor. Geçtiğimiz birkaç yıl içinde bile firmalar yeni modellerin soğuk havada daha verimli çalışmasını sağlayacak yeni teknolojiler geliştirmeyi başardı. Godbolt, “Yeni zorluklar ortaya çıkıyor ve sektör bunu aniden tamamen gideremese bile en azından probleminin büyük bölümünü kısmen de olsa çözüyor” diyor.
İngiltere’de 800’den fazla otomobil üreticisini temsil eden Motor Üreticileri ve Tüccarları Derneği sözcüsü James Boley, benzinli ve dizel otomobiller de dahil olmak suretiyle tüm taşıtların kışın soğuk havalarda daha düşük verimle çalıştığını hatırlatıyor. Bu bağlamda probleminin elektrikli araçların soğuk havalarda iyi emek harcama kapasitesinden ziyade, şarj istasyonları benzer biçimde lüzumlu altyapıların sağlanamamasıyla ilgili bulunduğunu söylüyor.
Dizel ya da benzinli vasıta sahibi sürücüler, her yerde akaryakıt istasyonu bulabileceğinden güvenilir oldukları için soğuk havalarda verimin düşmesini çok da fazla önemsemiyor. Boley, “Fakat elektrikli vasıta şarj altyapısı mevcut değilse bu birazcık kaygı verici olabilir” diyerek devam ediyor.
Uber sürücüsü Spencer ise, vasıta paylaşım hizmeti için elektrikli otomobil kullanmanın sağlamış olduğu ekonomik avantajların Chicago soğuklarında ters tepebileceğini belirtiyor. Uber yapmış olduğu bir açıklamayla sürücüler için şarj indirimi sunduğunu belirtmişti, fakat Spencer hâlâ endişeli.
“Aldığımız ücret aynı, fakat fazladan harcamalarla beraber bu işin sürücülere maliyeti oldukça daha çok” diyerek yaşamış olduğu ikilemi özetliyor.
NY Times’ın haberi. Atakan Diren Türkçeleştirdi.