Eş Anlam Nedir?
Yazılışları değişik, fakat anlamları aynı olan sözcükler arasındaki anlamsal ilişkiye “eş anlam (=anlamdaş=sinonim)” denir. (beyaz-ak, siyah-kara, al-kırmızı vb…)
Eş anlamı oluşturan sözcüklerden bir tanesi çoğu zaman yabancı dillerden Türkçemize girmiş olan sözcüklerdir.
Eş Anlamlılık:
“Değişik sesletilen ve yazılan sadece aynı kavramsal içinde ne olduğu ve anlamsal özellikleri olan iki sözcük arasındaki ilişki eş anlamlılık olarak adlandırılır.
Türkçede ‘ak ve beyaz’; yürek ve kalp’ sözcükleri; İngilizcede ‘deep ve profound’; ‘mature ve ripe’ sözcükleri aynı kavramsal içeriğe ve anlamsal özelliklere haizdir, dolayısıyla eşanlamlıdır.
Eş anlamlılık: Eğer X sözcüğü Y sözcüğü ile aynı kavramsal içeriğe sahipse aralarında eş anlamlılık ilişkisi vardır.
Peki, bu sözcükler aynı anlama haiz olduklarına nazaran belli bir bağlamda birbirlerinin yerine kullanılabilirler mi? Eş anlamlılık ile ilgili mesele bu aşamada ortaya çıkmaktadır. Eşdizisel anlam eşanlamlılığı etkileyen ve sözcüklerin birbiri yerine geçmesini engellemiş olan özelliklerden biridir.
Mesela Türkçede ‘anamın ak sütü’ deyiminde eşdizisel olarak ‘süt’ün yalnızca ‘ak’ ile kullanılabildiğini ve ‘anamın beyaz sütü’ ifadesinin kabul edilemez bulunduğunu görüyoruz.
Benzer halde ‘yürekli adam’ ifadesinde yürekli yerine ‘kalpli’ sözcüğü kullanılamaz. İngilizcede de ‘derin fikir’ anlamında ‘profound thoughts’ kullanılabilirken ‘deep thougts’ kullanılmaz. Benzer halde ‘the river is very deep’ denebilir sadece nehrin derinliğini tanımlamak için ‘the river is very profound’ denemez.
Öyleyse eş anlamlılık bağlamdan ve herhangi bir eşdizisel ilişkiden bağımsız olarak lügat düzeyinde ele alındığında ihtimaller içinde görünürken belli bir bağlamda ve dizilimde ihtimaller içinde olmayabilir. Bundan dolayı gerçek eş anlamlılık dillerde fazlaca azca düzeyde vardır.” (Genel Dilbilim, Anadolu Üniv. Yay.)
» Eş anlamlı sözcüklerin cümlede beraber kullanılmaları ifade bozukluğuna neden olur.
- Beni eleştirip eleştiri etmekten bıkıp usanmayacak mısın? (eleştiri=eleştiri)
» Eş anlamlı sözcükler daima birbirinin yerine kullanılamaz. Bilhassa deyimler ve atasözleri kalıplaşmış söz grupları olduğundan bunlarda yapılacak bir değişim ifade bozukluğuna neden olur.
- “Ak akçe kara gün içindir.” atasözünü “Beyaz akçe siyah gün içindir.” şeklinde değiştiremeyiz.
EŞ ANLAMLI SÖZCÜKLER SÖZLÜĞÜ
– A –
- aba – üstlük
- abartı – mübalağa
- abece – alfabe
- abecesel – alfabetik
- abes – boş – gereksiz
- abide – anıt
- kuşatım – kuşatma
- abuk sabuk – anlam ifade etmeyen
- abullabut – hantal, kaba
- abus – somurtkan
- acar – yürekli, becerikli
- acaba -acep
- şaşırtıcı ve hayret verici – acayip
- acil – acele – çabuk
- Acemce – Farsça
- çömez – toy, bilgisiz
- acı – üzüntü – ıstırap
- acıma – acıma
- acımasız – gaddar
- açıkgöz – kurnaz
- ad – isim
- adale – kas
- hakkaniyet – hak
- tane – tane
- âdet – anane – töre
- adıl – zamir
- ak – beyaz
- anlam – mana
- anlamdaş – eş anlamlı
- ifade – ifade
- ant – yemin
- iltihap – irin
- ara – fasıla
- vasıta – araç
- arıza – bozukluk
- arka – geri
- armağan – armağan
- art – arka
- arzu – talep
- yüzyıl – yüzyıl
- asil – asil
- aş – yiyecek
- aşırmak – çalmak
- ata – cet
- atak – girişken
- atamak – belirleme etmek
- imalathane – işlik
- avare – serseri
- ayakkabı – ayakkabı
- ayakyolu – wc
- aylak – serseri
- parantez – ayraç
- imtiyaz – ayrıcalık
- aza – üye …
– B –
- kız kardeş – kız kardeş
- affetmek – affetmek
- yobaz – yobaz
- bakış – nazar
- sulh – barış
- matbaa – basımevi
- rahat – yalın
- baş – kafa
- isyan – isyan
- başkan – reis
- başkent – başşehir
- müracaat – müracaat
- batı – garp
- bayağı – adi – aşağılık
- bayındır – mamur
- bayındırlık – bayındır
- baytar – baytar
- bazı – kimi
- parasız – parasız
- gövde – beden
- beğeni – zevk
- belde – kent
- belge – vesika
- hafıza – bellek
- egoist – bencil
- kişilik – kişilik
- benzer – eş
- birlikte – beraber
- bolluk – bolluk
- berrak – duru
- gıda – besin
- demeç – demeç
- beyaz – ak
- beygir – at
- boşuna – boşuna
- çaresiz – zavallı
- şekil – biçim
- tersine – tersine
- alim – alim
- bilgisiz – bilgisiz
- bilhassa – bilhassa
- bilim – ilim
- bilgisiz – bilgisiz
- şuur – bilinç
- bina – yapı
- bir – tek
- birden – ani
- aniden – ansızın
- fert – fert
- biricik – tek
- nebat – nebat
- bolca – geniş
- boylam – boylam
- bozkır – step
- nahiye – nahiye
- buğu – buğu
- bunalım – bunalım
- emir – komut
- yazıhane – ofis – yazıhane …
– C –
- bilgisiz – bilgisiz
- gösteriş – gösteriş
- vitrin – vitrin
- canlı – diri
- albeni – çekim
- bilgisizlik – bilgisizlik
- oturum – oturum
- cenk – harp
- güney – cenup
- cerahat – irin
- cerrah – operatör
- yürekli – yürekli
- cet – ata
- yanıt – cevap
- ceviz – koz
- sıska – sıska
- ciddi – ağırbaşlı
- aygıt – aygıt
- cihet – yön
- cilt – ten
- pinti – cimri
- pinti – pinti
- cins – tür
- yöre – yöre
- eli açık – eli açık
- cümle – tümce …
– Ç –
- acele – acil
- çağ – devir
- modern – çağdaş – çağdaş
- davet – çağrı
- balçık – balçık
- umar – ilaç
- çehre – yüz
- çeşit – tür
- tercüme – çeviri
- feryat – feryat
- deli – deli
- cetvel – cetvel
- çoğunluk – ekseriyet
- fazlaca – fazla ….
– D –
- dahil – iç
- sürekli – devamlı
- darbe – vuruş
- dargın – küs
- küsmek – küsmek
- çağrı – davet
- kere – kez
- kıymet – kıymet
- kıymetli – kıymetli
- sopa – sopa
- deli – deli
- kanıt – kanıt
- tecrübe etme – deneyim
- denetim – denetim
- edinim – deneyim
- zelzele – zerzele
- mecmua – dergi
- derhal – derhal
- deri – ten
- sınıf – derslik
- sürekli – devamlı
- devinim – hareket
- devir – çağ
- devir – tur
- dönem – dönem
- dışalım – ithalat
- dışsatım – ihracat
- öteki – başka
- dil – lisan
- arzu – talep
- diri – canlı
- mısra – mısra
- dizi – sıra
- tabiat – doğa
- naturel – doğal
- doğu – doğu
- hekim – doktor
- donuk – mat
- zirve – zirve
- viraj – dönemeç
- yatak – yatak
- duru – berrak
- durum – durum
- duygu – his
- düş – rüya
- fikir – düşünce
- düzey – düzey
- feyk – düzmece
- düzyazı – düzyazı …
– E –
- boyut – boyut
- sonsuz – sonsuz
- ebeveyn – anne-baba
- eda – naz
- edat – ilgeç
- edebiyat – yazın
- efe – zeybek
- bencil – egoist
- önem – ehemmiyet
- ek – ilave
- eklem – mafsal
- iktisat – ekonomi
- elbise – kıyafet
- komut – emir
- güvenlik – güvenlik
- nadir – ender
- kaygı – kaygı
- sanayi – endüstri
- yıkıntı – yıkıntı
- enlem – paralel
- entari – kıyafet
- enteresan – garip
- erek – amaç
- esas – temel
- yapıt – yapıt
- tutsak – esir
- tesir – etki
- çevre – çevre
-F-
- etkinlik – etkinlik
- faiz – nema
- fakat – fakat – lakin
- yoksul – yoksul – fukara
- unsur – unsur
- fare – fare
- fark – fark
- fasıla – ara
- yarar – yarar
- fazla – fazlaca
- nüzul – nüzul
- kötü – fena
- ışık – ışık
- fert – fert
- uzay – uzay
- eylem – fiil
- düşünce – fikir
- file – ağ
- roket – roket
-G-
- acayip – şaşırtıcı ve hayret verici
- garp – batı
- amaç – amaç
- çaba – çaba
- hamile – hamile
- gelecek – istikbal – ati
- anane – töre
- gene – gene
- genel – umumi
- geri – art
- dolaşmak – dolaşmak
- besin – gıda
- kıyafet – elbise
- giz – sır
- gizli saklı – saklı
- sema – gökyüzü
- vazife – vazife
- beden – gövde
- gözlem – gözlem
- güç – kuvvet – zor
- kuvvetli – güçlü
- komedi – güldürü
- komik – gülünç
- cenup – güney
- itimat – güven
- sonbahar – güz
-H-
- haber – havadis, data, salık
- hadise – vaka
- hal – durum
- oysa – oysa
- ham – olmamış
- hane – ev
- hareket – devinim
- hariç – dış
- harp – harp
- düşman – düşman
- pinti – pinti – cimri
- özlem – hasret
- kırılgan – duygulu
- hatıra – anı
- hayal – düş
- yaşam – yaşam
- onur – onur
- armağan – armağan
- doktor – hekim
- wc – wc
- derhal – derhal
- hısım – akraba
- öfke – hiddet
- öykü – öykü
- hisse – hisse
- hudut – sınır
- hususi – hususi
- hür – özgür
-I-
- ılgım – serap
- ılıca – kaplıca
- ırak – uzak
- ırgat – rençber
- ırk – soy
- ıra – karakter
- ırmak – dere
- ısı – hararet
- ısırmak – dişlemek
- ısıölçer – kalorimetre
- ıslah – düzeltme – iyileştirme
- ıslahat – devrim – inkılap
- ıslak – yaş
- tenha – tenha
- ışık – ziya
- ıtır – koku
-İ-
- buluş – buluş
- iç – dahil
- içten – samimi
- idadi – lise
- yönetim – yönetim
- ihracat – dışsatım
- yaşlanmış – yaşlı
- gereksinim – gereksinim
- uyarma – uyarı
- ekonomi – iktisat
- duyuru – duyuru
- ilave – ek
- ilgeç – edat
- ilgi – ilgi
- garip – enteresan
- ilim – bilim
- ilişki – münasebet
- bayındır – bayındır
- olanak – olanak
- sınav – imtihan
- isim – ad
- sandalye – iskemle
- ithalat – dışalım
- saygınlık – saygınlık
- güven – itimat
- itina – itina
- izah – izahat
– J –
- jale – kırağı
- jandarma – zaptiye
- janjan – yanar döner
- jant – ispit
- japongülü – kamelya
- jenerasyon – dönem
- yerbilimci – yer bilimci
- yerbilim – yer bilimi
- jest – çalım
- jimnastik – idman – kültürfizik
- jips – alçıtaşı
- jurnal – kötüleme – suç duyurusu yazısı
- jurnalci – gammaz – muhbir
- jülide – karışık – dağınık
- Jüpiter – Erendiz
- Jüri – seçici kurul …
-K-
- kabiliyet – kabiliyet
- ağırlık basma – karabasan
- kafa – baş
- kafi – yeter
- kafiye – uyak
- kalite – kalite
- kalp – yürek
- kamu – halk
- kanıt – kanıt
- kapital – ana para, ana mal
- kanun – yasa
- kara – siyah
- rağmen – karşın
- karşıt – zıt
- kas – adale
- katı – sert
- kati – kati
- yitik – yitik
- üzüntü – acı
- kelime –sözcük
- kenar – kıyı
- şehir – kent
- kere – kere – kez
- kati – kati
- kılavuz – rehber
- kırmızı – al
- kıyı – sahil
- kir – pislik
- kirli – kirli
- şahıs – kişi
- devasa – iri
- kolay – rahat
- güldürü – komedi
- gülünç – komik
- denetim – denetim
- mevzu – mevzu, bahis
- konuk – konuk
- konut – ev
- şart – koşul
- kaide – kural
- müessese – kuruluş
- kurum – müessese
- şüphe – kuşku
- mukaddes – mukaddes
- kuvvet – güç
- şimal – şimal
- küme – grup
- küs – dargın
-L-
- söz – söz
- geveze – geveze
- lahza – an
- lakayıt – ilgisiz
- lakin – fakat, fakat
- lal – dilsiz
- latif – yumuşak, hoş
- latife – latife
- kir – iz
- lens – mercek
- önder – önder
- linet – sürgün
- lisan – dil
- logo -arma
- löp – yumuşak
- lüzumlu – lüzumlu
- gereksiz – gereksiz
-M-
- tapınak – mabet
- serüven – macera
- mafsal – eklem
- yenik – yenik
- yerel – mahalli
- utangaç – utangaç
- yaratık – mahluk
- hapishane – cezaevi
- mahsul – ürün
- mana – anlam
- engel – engel
- görünüm – görünüm
- basımevi – matbaa
- matem – yas
- milletvekili – milletvekili
- zorunlu – mecburi
- dergi – mecmua
- çağdaş – çağdaş
- uygarlık – uygarlık
- mektep – okul
- mektup – name
- melodi – ezgi
- çıkar – çıkar
- menfi – negatif
- menkul – göç eder
- boylam – boylam
- merkep – eşek
- mesafe – ara
- örneğin – mesela
- sorun – mesele
- konut – konuk
- meslek – iş
- sorumlu – görevli
- mesut – mutlu
- meşhur – meşhur
- içecek – içecek
- tören – merasim
- mevcut – var
- meydan – alan
- millet – millet
- milletvekili – milletvekili
- ulusal – ulusal
- konuk – konuk
- örnek – örnek
- misli – katı
- muallim – öğretmen
- muavin – destek
- muharebe – harp
- çeşitli – çeşitli
- muştu – müjde
- kutsal – mukaddes
- kuruluş – müessese
- önemli – mühim
- mükafat – ödül
- yarışma – yarışma
- uygun – uygun
- olumlu – pozitif yönde
- üretici – üretici
- müstakil – bağımsız
- satın alan – alıcı
-N-
- ender – nadir
- nakil – atama – taşıma
- nakit – para – akça
- taşımacı – taşımacı
- namzet – aday
- tembih – nasihat
- nebat – nebat
- niçin – sebep
- nefes – nefes
- dere – ırmak
- rutubet – rutubet
- nesil – dönem
- düzyazı – düzyazı
- sevinç – luk
- netice – netice
- oran – oran
- kalite – kalite
- noksan – tamamlanmamış
- numune – örnek
- söylev – söylev
-O-
- okul – mektep
- olanak – olanak
- ihtimaller içinde – mümkün
- vaka – olay
- pozitif yönde – olumlu
- negatif – menfi
- onarım – onarım
- onay – onaylama
- onur – onur
- oran – oran
- otlak – mera
- oy – rey
- ozan – ozan
-Ö-
- grup – grup
- diğer – öteki
- aidat – ödenti
- korkak – korkak
- ödül – mükafat
- taviz – ödün
- hiddet – öfke
- öge – unsur
- talebe – öğrenci
- tahsil – eğitim
- nasihat – tembih
- yaşam – yaşam – yaşam
- ilkin – evvel
- önder – önder
- mühim – önemli
- tavsiye – teklif
- tedbir – önlem
- teşkilat – teşkilat
- mesela – sorun
- örnek – örnek
- diğeri – diğeri
- dolayı – dolayı
- öykü – öykü
- hususi – hususi
- itina – itina
- emsalsiz – orijinal
- özgür – hür
- hasret – özlem
-P-
- ayakkabı – ayakkabı
- padişah – hükümdar – sultan
- paha – kıymet – eder – fiyat
- temiz – temiz
- pakt – antak kalma
- ayraç – parantez
- pasak – kir
- pasaklı – kirli
- eylemsiz – tepkisiz – edilgen
- cimri – pinti
- kirli – kirli
- siyaset – politika
- sorun – mesele
-R-
- Rab – Tanrı
- radde – aşama
- radyatör – petek
- karşın – rağmen
- raket – tokaç
- yükselti – yükselti
- tesadüf – rastlantı
- rey – oy
- risale – kitapçık
- riya – ikiyüzlülük
- duygusal – duygusal
- gecikme – gecikme
- rötuş – düzeltme
- ruhsat – izin
- rulo – tomar
- rutubet – rutubet
- rüya – düş
- rüzgar – yel
-S-
- mutluluk – mutluluk
- mütevazı – yalın
- sıhhat – sağlık
- saha – alan
- sahil – kıyı – sahil
- hücum – saldırı
- samimi – içten
- endüstri – sanayi
- iskemle – sandalye
- harp – harp
- saz – çalgı
- sebep – niçin
- yıl – yıl
- ana para – kapital
- macera – serüven
- luk – mutluluk
- fare – fare
- sağlık – sıhhat
- imtihan – sınav
- derslik – sınıf
- sır – giz
- çehre – yüz
- siyah – kara
- politika – siyaset
- nefes – nefes
- son – nihayet
- güz – sonbahar
- netice – netice
- mesuliyet – sorumluluk
- mesele – sorun
- asil – asil
- sömestir – sömestr
- söylev – söylev
- söz – söz – kelam – lakırdı
- sözcük – kelime
- lügat – sözlük
- barış – sulh
- yapay – suni
- sima – yüz
- sürat – hız
- devamlı – sürekli
-Ş-
- şafak – tan
- kişi – şahıs
- tanık – şahit
- ozan – ozan
- latife – latife
- talih – şans
- doğu – doğu
- koşul – şart
- eğer – eğer
- şef – önder – önder
- kent – şehir
- biçim – şekil
- şen – neşeli
- onur – onur
- şöhret – ün
- bilinç – şuur
- kuşku – şüphe
-T-
- doğa – tabiat
- doğal – naturel
- doktor – doktor – hekim
- öğrenci – talebe
- şans – talih
- onarım – onarım
- tane – tane
- tarif – tanım
- mabet – tapınak
- taraf – yan
- ziraat – ziraat
- tanım – tarif
- münakaşa – münakaşa
- onaylama – onay
- ödün – taviz
- kutlama – kutlama
- deneyim – edinim
- önlem – tedbir
- teklif – tavsiye
- yeniden – gene
- temel – esas
- çeviri – tercüme
- düzen – seviye
- rastlantı – tesadüf
- etki – tesir
- cemiyet – toplum
- merasim –tören
- tren – şimendifer
- garip – acayip
- esir – tutsak
- wc – wc – wc
- tüm – tüm
- tümör – ur
- tümce – cümle
-U-
- tayyare – tayyare
- yar – yar
- küçük – minik
- uğraş – iş
- ulaşmak – varmak
- yüce – yüce
- millet – millet
- umumi – genel
- ümit – umut
- unsur – unsur
- us – akıl
- usta – yeterli
- uyarı – uyarma
- çağdaş – çağdaş
- uyum – uyum
- uzak – ırak
- uzay – uzay
-Ü-
- ücra – sapa
- üçkağıtçı – dolandırıcı
- ülke – diyar – memleket
- ideal – ideal
- pay – hisse
- üleşmek – bölüşmek – paylaşmak
- ülke – memleket – devlet
- Ülker – Süreyya
- umut – ümit
- birim – birim
- meşhur – meşhur
- üstat – usta
- üstün – faik
- faiz – faiz
- ürün – mahsul – yapıt
- üye – aza
-V-
- olay – vaka
- zaman – süre
- varmak -ulaşmak
- zengin – varlıklı
- varsıl – varlıklı
- araç – vasıta
- vatan – yurt
- vazife – vazife
- durum – durum
- vesika – belge
- baytar – baytar
- vilayet – il
- dönemeç – viraj
- vücut – beden
-Y-
- yalın – mütevazı
- yan – taraf
- cevap – yanıt
- suni – yapay
- yapıt – yapıt
- yar – yar
- mahluk – yaratık
- destek – muavin
- yargıç – hakim
- sömestr – yarıyıl
- yas – matem
- yasa – kanun
- yaş – ıslak
- yaşam – yaşam – yaşam
- yaşlı – yaşlanmış
- yazı – ova
- yazım – yazım
- yekün – toplam
- yel – rüzgar
- yiyecek – aş
- mahalli – yerel
- kabiliyet – kabiliyet
- yıl – yıl
- gene – yeniden
- yitik – yitik
- yoksul – yoksul – fukara
- yöntem – yöntem
- yurt – vatan
- yüce – yüce
- yürek – kalp
- yüz – sima – çehre – çehre
- yüzyıl – yüzyıl
-Z-
- zabit – subay
- süre – zaman
- zarar – ziyan
- zehir – agu
- varlıklı – zengin – varsıl
- zeybek – efe
- zırnık – metelik
- zıt – karşıt
- ziraat – ziraat
- ziyan – zarar
- zor – güç
- mecburi – mecburi …
(Toplam: 1, Bugün: 1 )
