Fiil olma özelliğini yani iş, hareket anlamını tam olarak kaybetmemesine rağmen, eylem çekimine giremediği için tam anlamıyla fiil olmayan; üzerine eklenen eklerle ön ad, ad ve belirteç görevlerinde kullanılabilen; temel tümce içerisinde yan tümce kurabilen kelimelere fiilimsi denir. Fiilimsiler karakteristik olarak “melez” özelliği gösterir. İsim ile fiil arasında kalmış bir sözcük türüdür.
Fiilimsilerin Genel Özellikleri :
* Kip ve şahıs ekleriyle çekime giremezler. Bu nedenle tam anlamıyla fiil kabul edilmezler.
* Eylemlere gelen olumsuzluk eki “-ma, -me” ekini alara fiil olma özelliğini devam ettirirler.
* Fiil köklerine getirilen bazı eklerle isim, ön ad ve zarf görevini üstlenirler.
* Fiilimsiler bir temel cümle içinde yan cümle kurarlar ve cümlenin ögelerinden yan cümlenin yüklemi olurlar.
Eylemsiler, Görevleri Yönünden Üç Grupta İncelenir :
1. Ad-Eylemler (Mastarlar, İsim-Fiiller)
2. Ortaçlar (Sıfat Fiiller, Sıfat Eylemler)
3.Ulaçlar, (Zarf Fiiller, Bağ fiiller)
Fiilimsi Eklerinin Kodlaması (Eylemsi Eklerinin Şifrelemesi)
1. Sıfat Fiil
Bir sıfat fiil ile onu anlamca tamamlayan yardımcı unsurlardan oluşan kelime grubudur. Sıfat fiil, fiil çekimine girmeyen ancak, aldığı ortaç ekleriyle anlamı sıfatlaştıran fiil şeklidir. Sıfat fiil olan kelime hem fiil hem de sıfat niteliği kazanır.
Sıfat fiil ekleri: ”-an/-en, ası/-esi, -maz/-mez,-ar/-er,-dik/-dık/-duk/-dük/-tık/-tik-tuk/-tük,-acak/ -ecek, -mış/-miş/- muş/-müş”
Örnekler:
- Sokağın ortasında uzanmış vatan körpecik yavruyu görünce dayanamadı.
- Ben Rilke’de, benim gönlümce derinlemesine hisseden, benim söylemek istediklerimi, kalemi sürçmeden yazabilen öpülesi eller gördüm.
2. İsim Fiil
Bir isim fiil ite onu çeşitli yönlerden tamamlayan yardımcı unsurların oluşturduğu sözcük öbeklerinden biridir. “-ma/-me, -mak/-mek, -ış/-iş, -uş/-üş” ekleri fiillere eklenerek hareket veya iş bildiren isimler yapılır. Bunlara İsim fiiller denir. İsim fiil eklerini taşıyan unsur ana öğedir ve sonda yer alır.
Örnekler:
- Biz ki oturduğumuz yerden dünyayı keşfetme konusunda meşhuruz.
- Seni böyle sıhhatli görmek ne kadar da güzel!
- Endülüs’e varışımız sıcak bir temmuz akşamındaydı.
3. Zarf Fiil
Bir zarf fiil ve onu anlamca tamamlayan yardımcı unsurların oluşturduğu kelime grubudur. Zarf fiiller, birtakım eklerle yapılan, zaman ve şahsı belli olmayan kelimelerdir.
Zarf fiil ekleri; “-a/-e, -ı/-i, -u/-ü, -ıp/-ip/-up/-üp, -alı/-eli, -ken, -arak/-erek, -ınca/-ince/-unca/~ ünce, madan/~meden, -dıkça/-dikçe/-dukça/-dükçe/-tıkça/-tikçe/-tukça/-tükçe” ekleridir.
Zarf Fiil (Ulaç) Eklerinin Kodlaması Şifresi Nelerdir?
Örnekler:
Bıkmadan, usanmadan, durmadan, dinlenmeden çalışmak…
Düşe kalka yol alıyorduk Anadolu coğrafyasında.
Vatan borcu biter bitmez ordayım.
Fiilimsiler (Eylemsiler) Konu Anlatım
