Kategoriler: Genel

Genceli Nizami – Türk Dili ve Edebiyatı

Nizâmî-i Gencevî (D: 1141, Gence, Azerbaycan – Ö: 1209, Gence, Azerbaycan) Genceli ozan ve düşünür.

Genceli Nizami

Türk Dünyasının en büyük şairlerinden önde gelen Nizami, 1141’de Gence’de hayata merhaba dedi. Aslolan adı Cemaleddin Ebu Muhammed İlyas bin Yusuf’tur. Dünyada Fars şairi olarak tanıtılan Nizami kendi eserlerinde bilhassa memleketi Gence’ye olan sevgisini dile getirmiştir.

İlk kez Leylâ ile Mecnun’u, mesnevi şeklinde yazanlardandır. Tüm şiir Farsça yazılmıştır. Hemse (Khamse) ya da Beş mücevher (Panj Ganj) denilen eserleriyle meşhurdur.

Hemen hemen hayattayken ün kazanan Nizami en mühim eserini ‘Hamse‘ adı altında topladı. Hamse’de, Nizami’nin 1177’de yazdığı ‘Sırlar Hazinesi’, 1180’de yazdığı ‘Hüsrev ve Şirin’, 1188’de yazdığı ‘Leyla ve Mecnun’, 1196’da yazdığı ‘Yedi Güzel’ ve 1197-1209 içinde yazdığı İskendername adlı mesneviler yer alır.

Genceli Nizami’nin kıymetli eserleri, kendisinden sonrasında gelen büyük sair ve düşünürleri de etkiledi. Nizami’nin ‘Hamse’de işlediği mevzular, sonrasında Sadi Şirazi’nin ‘Bostan’ında, Mevlana Celaleddin-i Rumi’nin ‘Mesnevi’sinde, Buyruk Hüsrev Dehlevi’nin ‘Hamse’sinde, Arif Erdebili’nin Ferhadname’sinde, Ali Şir Nevai ve Abdurrahman Cami’nin ‘Hamsal’larında ve Muhammed Fuzuli’nin ‘Leyla ve Mecnun’unda tekrardan işlendi.

Nizami eserlerinde haksızlığa nefretler yağdırdı. İnsana ve insanlığı yüksek kıymet verdi. Sevgi, özgürlük ve mesleği yüceltti. Vatan, toprak ve yaşam şeklinde kavramları ilahileştirdi. Yaşamın anlamını insana ve insanlığa saygıda gören mütefekkir ozan Nizami, eserlerinde Türkçe’deki deyim ve Atasözlerini bolca oranda kullandı.

Avrupalı araştırmacılar 17’inci yüzyıldan itibaren Nizami’nin eserleriyle ilgilenmeye başladılar, ilkin Fransız d’Erbelo, peşinden Hammer Purgştal, Nizami hakkında data veren yazılar yazdı. Hemen sonra V. Baher, Eduard Braun, M. Hautsta, R. Levi, Rıpka ve Arberri başta olmak suretiyle, birçok Batılı Nizami’nin eserlerini çeviri ederek, hakkında makaleler yayımladı.

Eserlerinin mühim bölümünü, devrin akımına uygun olarak ve Şah Ahistan’ın isteği üstüne Farsça kaleme alan Nizami, İran edebiyatı üstünde de mühim tesir yapmış oldu. Rusça’ya da eserleri çeviri edilen Nizami’yi Türk Dünyası, Mehmet Güvenli Resulzade’nin ‘Azerbaycan Şairi Nizami’ (Ankara-1951) adlı eseriyle tanıdı.

Nizami, doğduğu yer olan Gence’de 1209’da vefat etti ve burada defnedildi.

Hamse:

  1. Sırlar Hazinesi (Makhzan al-Asrar; 1176): Erzincan’daki Mangucakların Bahmanşah bin Davud’a armağan edilmiştir.
  2. Yedi Güzel (Haft Paykar): Sasani Hanedanı’nın V. Behram ve eşlerini özetleyen şiir.
  3. Leyla ve Mecnun (Layla o Majunun; 1181): Şirvanşah Aksitan’ın siparişi üstüne yazılmıştır.
  4. Hüsrev ve Şirin (Khusraw o Shirin; 1177 – 1181): Sasani Hanedanı’nın I. Hüsrev ile prensesi Şirin içinde yaşanmış olan aşk özetleyen bir şiir. İldenizliler hükûmdarı Cahanşah Pehlevan ve Kızıl Alslan ve Selçukluların son sultanı III. Tuğrul Bey’e övgü sözleri yazılmıştır.
  5. İskendername (Iskandar Nama): “Şerefname” (Sharaf Nama; 1196-1200) ve “İkbalname” (Iqbal Nama 1200-ölüm) olmak suretiyle iki bölümden olan ve “İskender Zülkarneyn”‘in yaşamını özetleyen şiir.

 

Bul-Tikla

Son Yazılar

Telefonu çekmeyen birine nasıl ulaşılır? (Cevap duman değil)

İletişim, çağdaş yaşamımızın temel taşları içinde yer ediniyor. Günümüzde sevdiklerimize, iş arkadaşlarımıza yada acil durumlarda…

3 saat ago

Don Toliver – New Drop Şarkı Sözü

[Chorus] Got two girls in the cut And I don't know what to do I…

9 saat ago

‘Mini Ay’ kadim dostumuz Ay’ın bir parçası mıydı?

Yakın bir vakit sonrasında Dünya'ya veda edecek olan 'Mini Ay' aslen insanoğlu Dünya'da dolaşmaya başladıktan…

10 saat ago

Babil’in En Zengin Adamı Özeti ve Konusu

Babil’in En Varlıklı Adamı – George S. Clason Tür:KitapYazar:George S. ClasonYayınlanma Zamanı:2018Yayınevi:Butik Mevzusu Kitapta Babil’de…

15 saat ago

Instagram’daki önerilerden sıkıldınız mı? Yeni algoritma özelliği ile tanışın

Çoğunlukla genç Instagram kullanıcıları, kendileri için uygun bir profil olmayan Instagram fenomenlerine yada hesaplarına rastladıktan…

16 saat ago

MacBook’a Netflix indirme nasıl yapılır?

Netflix, geniş film, dizi, belgesel ve program arşivine haiz en iyi çevrimiçi gösterim platformların içinde…

23 saat ago