Bilim adamları Güneş‘e en yakın tek yıldız olan Barndard Yıldızı’nın yörüngesinde dönen bir gezegen buldu.
Avrupa Cenup Gözlemevi’nin Şili’de bulunan Oldukça Büyük Teleskop’u tarafınca keşfedilen kayalık gezegen, ufak yıldızının etrafındaki yörüngesini 3 günde tamamlıyor. Barnard Yıldızı bizlerden altı ışık yılı ötede ve Yılancı Takımyıldızı’nda içeriyor. Bu yıldızdan bizlere daha yakın olan öteki yıldızlar ise Alpha Centauri sisteminde bulunanlar.
Gerçi daha ilkin de dış gezegen arayan bilim adamları, bu yıldızın çevresinde döndüğünü düşündükleri bir yıldız bulmuşlardı. Edindikleri veriler mevzusunda da oldukça güvenilir görünüyorlardı. Sadece bu sefer bu araştırma ekibi gezegenin gerçek olduğu mevzusunda tam anlamıyla güvenilir.
Astronomy & Astrophyics isminde hakemli bilim dergisinde gösterilen yazının yazarlarından Alejandro Suárez Mascareño mevzuyla ilgili şu şekilde diyor: “Bu gezegenin keşfi, Proxima b ve d benzer biçimde önceki keşiflerle beraber, kozmik arka bahçemizin düşük kütleli gezegenlerle dolu bulunduğunu gösteriyor.“
Güneş Sistemi’mize yakın olmasına karşın Barnard Yıldızı, çıplak gözle görmek için oldukça sönük. Sadece kolay 20 santimetrelik bir amatör teleskopla görmek mümkün.
Dış gezegen araştırmalarının yüz yıldan fazladır hedefi olan bu hususi yıldızın, gezegen tespitlerinde “yanlış pozitif” sonuçlar vermesi alışılagelmiş bir durum. Altı yıl ilkin internasyonal bir araştırma ekibi, yıldızın “yaşanabilir bölgesinin” derhal haricinde, Dünya’nın üç katı büyüklüğünde bir gezegen bulduklarını açıklamıştı. Nature dergisinde gösterilen yazının yazarları, buldukları gezegenin donmuş bulunduğunu ve kırmızı cüce yıldızın etrafındaki yörüngesini 233 günde tamamladığını belirtmişlerdi.
Radyal hız metodu kullanılarak meydana getirilen potansiyel bulgu, 20 yıl süresince meydana getirilen 771 gözleme dayanıyordu. O dönem “doğrulanmamış aday” olarak vasıflandırılan gezegenle ilgili olarak araştırmanın başındaki bilim insanı, gezegenin orada olduğundan “%99 güvenilir olduklarını” açıklamıştı. Buna karşın ekibin öteki açıklamaları yanlışlaması gerektiği için yıldızı gözlemlemeye devam edeceklerini belirtmişti.
Radyal hız tekniği, Dünya’dan görülen yıldız ışığının frekansındaki ince değişiklikleri inceleyerek gerçekleştiriliyor. Yörüngede dönen bir gezegenin çekiminin ışık ölçümlerinde küçük yalpalamalara neden olduğu düşünülüyor. Ancak bazı durumlarda gökbilimciler de yanılabiliyor: Gezegenden kaynaklı olduğu düşünülen bir sinyal, yıldızın yüzeyindeki küçük lekelerden de kaynaklanıyor olabilir.
2018 yılında teklif edilen süper Dünya adayı, diğer gökbilimcilerin takip eden araştırmalarıyla gerçek olmadığı düşünülmeye başlandı. 2021’de gökbilimci Jack Rubin’in Teksas’taki Hobby-Eberly Teleskobu’yla gerçekleştirdiği 120’ye yakın gözlemle sinyalin yanlışlıkla yıldızın 145 günlük dönüş periyoduyla ilişkilendirildiği ortaya çıktı.
Durumun yanlış yorumlanması, en güçlü sinyalin yıldız aktivitesinin de güçlü olduğu bir döneme denk gelmesinden kaynaklandı. 2022’de başka bir ekip gezegen sinyalinin olası olmadığını buldu.
Gökbilimciler bu yıldızın gezegeni olduğuyla ilgili bu ilk yanılmaları değil. Gökbilimci Peter van de Kamp, Barnard Yıldızı’nın etrafında iki gaz devi gezegen keşfettiğini düşünüyordu. Bazı gökbilimciler de van de Kamp’ın dış gezegenleri ilk keşfeden kişi olduğunu düşünerek hayatını kaybettiğini söylüyor. Ancak kendisinin verilerinin doğru olmadığı, yıllar sonra belirlendi.
Önceki doğru olmayan keşiflerin aksine bu yeni gezegen sinyali, Venüs’ün yarı kütlesinde olan bir gezegenin yıldızın çevresinde döndüğünü doğruladı. Bu gezegen aynı zamanda Barnard Yıldızı’nın sisteminde en az iki diğer teleskopla doğrulanan ilk dış gezegen olma özelliğine de sahip. Gezegeni doğrulayan diğer iki gözlem İspanya’daki Roque de los Muchachos ve Şili’deki Calar Alto gözlemevlerinden geldi. Gökbilimciler gezegenin yıldızına, Merkür‘ün Güneş’e olduğundan 20 kat kadar daha yakın bulunduğunu tahmin ediyorlar. Ek olarak yüzey sıcaklığının 120°C olduğu düşünülüyor.
Gezegenle ilgili fena bir haberimiz de var. Araştırmanın baş yazarı Jonay González Hernández, yıldızın Güneş’ten ortalama 2.500 aşama daha soğuk olsa bile, gezegenin yüzeyinde sıvı su bulunması için hala oldukça sıcak olacağını ve yaşanabilir olmasının olası olmadığını söylemiş oldu. Sadece iyi haber şu ki, ekip yıldızın yakınında üç gezegen talibi daha buldu – ve kim bilir onaylanırsa bunlardan biri Dünya benzeri olabilir.
Elisha Sauers’ın haberini Özgür Yıldız Türkçeleştirdi.