Güneşimizde kuvvetli tipteki patlamalardan iki tane birden meydana geldi ve Dünya üstünde de hissedilebilir tesirleri olacak.
ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi’nin “Uzay Havası Tahmin Merkezi”ne nazaran, AR 3663 Güneş lekesi kümesinde 5 Mayıs 2024 tarihinde X1.3 ve X1.2 patlamaları meydana geldi.
Her bir patlama Dünya üstünde radyo iletişiminde kesinti yaratırken, eğer onlara birlikte rol alan Taçküre Kütle Atımı (TKA) vakaları da yaşandıysa, bizlere doğru gelen parçacıklar sebebiyle etkilerini hissetmeye devam edebiliriz.
Doğal bu kısım kati değil, İngiltere Meteoroloji Kurumu, Dünya’ya doğru gelen TKA’lar gözlemlenmediğini belirtiyor. Fakat TKA’ları saptamak için kullanılan koronagraf teknolojisi şu anda kullanılabilir durumda olmadığı ya da kısıtlı erişimde olduğundan, gözden kaçırdığımız TKA’lar olabilir.
Güneş’in Dünya’ya bakan kısmında 150’den fazla Güneş lekesi var!
Yazımız yayına hazırlandığı sırada, Güneş’in Dünya’ya bakan tarafında toplamda dokuz Güneş lekesi kümesi ya da bölgesi ve içlerinde 150’den fazla Güneş lekesi bulunuyordu. AR 3663 ise aralarında en aktifi olarak görünüyor. 30 Nisan’da beliren kir, tam 14 M-sınıfı ve 3 de X sınıfı (ikinci en kuvvetli Güneş patlaması tipi) patlama üretti.
Bilim adamları, bölge Güneş’in Dünya’dan uzaktaki kısmına dönene kadar daha çok M sınıfı ve bir ihtimal bir ya da iki X sınıfı patlamanın gerçekleşeceğini düşünüyor.
Güneş patlamaları nedir?
Güneş patlamaları aslına bakarsak, yıldızımızın yüzeyinde gerçekleşen göz kamaştırıcı plazma püskürmeleri. Oluşma sebepleri ise Güneş lekeleri üstündeki manyetik alan çizgilerinin kopması ya da yine bağlanması. Güneş lekeleri de manyetik alanların bir süre için fazla güçlendiği bölgeler. Bu patlamalarla ilişkili X ışınları ve ultraviyole ışınları Dünya’nın iyonosferine çarpıp, geçici radyo iletişimi kesintilerine niçin oluyor.
Güneş’ten püsküren plazma ve manyetik alan
Kimi zamanlarda, Güneş patlamasına TKA birlikte rol alıyor. Bu da Güneş’ten devasa bir plazma ve manyetik alanın uzaya doğru püskürmesi anlamına geliyor. Bu püskürtüler ara sıra Dünya’yı vuruyor. Plazma, ışıktan daha yavaş gezi etmiş olduğu için, Dünya’ya ulaşmaları daha uzun sürüyor.
Fakat bir kez ulaştıklarında, jeomanyetik fırtına olarak malum tesirleri belirgin bir halde daha şiddetli oluyor.
Elektrik hatlarında dalgalanmadan, uydu sinyallerine dek….
TKA Dünya’ya eriştiğinde, gezegenin manyetosferine çarpıyor bu da elektrik hatlarında dalgalanma ve kesintiye yol açan elektrik akımları üretiyor. Alçak dünya yörüngesinde oluşan akımlar uyduları etkileyebiliyor, rota düzeltmeleri gerektiriyor ve radyo ile uydu sinyallerinin bozulmasına sebep oluyor.
Güneş patlamasının en iyi kısmı: Şimal Işıkları
En iyi kısmı ise, Şimal Işıkları. Güneş parçacıkları ile Dünya’nın manyetosferi ve atmosferi arasındaki etkileşim kutup bölgeleri civarında gece göğünü dolduran görkemli parıltılar ortaya çıkıyor. Parıltılar gündüz de meydana geliyor sadece Güneş oldukca parlak olduğundan onları göremiyoruz.
Jeomanyetik fırtına olacak mı?
Şu an için, 5 Mayıs’ta yaşanmış olan iki patlama kaynaklaklı jeomanyetik fırtına beklentisi yok sadece bundan önceki Güneş patlamasından meydana gelen jeomanyetik fırtınalar Dünya’ya sadece üç gün sonrasında çarptı.
3 Mayıs tarihinde, AR 3663 X1.6 gücünde patlama yaşadı ve TKA’nın 6 Mayıs’ta Dünya’da orta düzey bir geomanyetik fırtına oluşturduğu belirtiliyor. Bunun sonucunda elektrik şebekesinde dalgalanmalar, uydu sürüklenmeleri ve radyo sinyallerinde bilhassa de yüksek irtifada kararmalar oldu.
ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi, bu TKA sebebiyle oluşacak Şimal Işıkları’nın New York’tan Wisconsin’e, oradan Washington eyaletine kadar düşük enlemlerdeki bölgelerde görülebileceği bilgisini verdi.
AR 3663 Dünya’dan uzağa doğru döndüğü için, gelecek günlerde meydana gelecek patlamaların tesiri oldukca daha azca olacaktır, hatta bu patlamalar X sınıfı olsa bile. Sadece üzülmeyin, Güneş’in 11 senelik hareketlilik döngüsünün tepe noktasındayız, gelecek aylarda daha çok Güneş kaynaklı coşku yaşayacağımızdan güvenilir olabilirsiniz.
Science Alert haberini Erinç Eröz Türkçeleştirdi