Güneş tertipli bir halde patlamalara sahne oluyor. Bu patlamalar Güneş’in yüzeyinde ışık ve ışınım yayılımına sebep oluyor. Peki ya oldukça daha büyük patlamalar?
Bu yıldızsal vakalar, tipik bir güneş patlamasından binlerce kat daha kuvvetli yaşanıyor. O şekilde ki Dünya’nın güç ve kontakt sistemlerine geri döndürülemez hasarlar verebilir. Bu “süper patlamaları” daha iyi idrak etmek için gökbilimciler, Güneş benzeri yıldızların böylesine potansiyele haiz radyasyonu ne çoğunlukla yaydığını anlamaya çalışıyor. Bu yüzden toplamda 56 bin kadar yıldız incelendi. Sonuçlar ise etkisinde bırakan.
Almanya’da Max Planck Enstitüsü’nün Güneş Sistemi Araştırması bölümünden yıldız aktivitesi araştırmacısı Valeriy Vasilyev, mevzuyla ilgili şu şekilde diyor: “Güneşimize benzeyen yıldızlar yüzyılda bir kez süper parlama üretirler ki bu daha ilkin düşünülenden 30 ila 60 kat daha sıktır.“
Science dergisinde piyasaya çıkan araştırmanın yazarlarından da olan Vasilyev, bu sonuçlardaki yüksek sıklığın kendilerini şok ettiğini de belirtiyor.
Daha ilkin meydana getirilen bir başka araştırmada, Güneş benzeri yıldızların her 3 bin ila 6 bin yılda bir kuvvetli “süper patlamalar” yaydığını söylüyor.
Güneş benzeri yıldızların (ki kendileri diğerlerine bakılırsa daha kesin yıldızlardır) davranışlarını daha iyi idrak etmek için gökbilimciler NASA’nın artık emekli olan Kepler Uzay Teleskobu’nun gözlemlerini kullandı. Kepler, uzay yıldızların önünden geçen yeni gezegenleri bulma umuduyla, yıldız parlaklığını ölçmesi için uzman şekilde tasarlanmıştı. Gökbilimciler toplamda 56 in 450 yıldızın, Güneş benzeri özellikleri bulunduğunu belirledi ve dört senelik bir periyotta süper-patlamalar da görüntülediler. Anlık ışık artışlarının arkasından uzun bir ışık azalmasıyla belirlenen bu süper patlamalar, yıldızlardan 2 bin 527’sinde gerçekleşti. Göreceli olarak bu kadar kısa bir sürede, bu kadar fazla süper patlama yaşanması, frekansın da oldukça yüksek olduğu sonucunu vermiş oldu.
“Bu yüksek frekans bizi şok etti.”
Uzaktaki bu yıldızlar 10 üstü 34 ila 10 üstü 36 erg (“erg” bir tür enerji ölçüsü) enerji yayıyor ki bu da Güneş’te gözlemlenen herhangi patlamadan oldukça daha çok. Böylesine bir süper patlama, Vasilyev’e bakılırsa kabaca 1 trilyon hidrojen bombasının haiz olduğu enerjiye eşdeğer.
Güneş patlamaları, yıldızımızın manyetik alanlarının doğal bir şekilde birbiriyle karışmasının sonucu olarak yüzeyde gerçekleşiyor.
Güneş’in Dünya’ya bakan tarafında bu patlamalar gerçekleştiğinde, hele ki güçlü bir patlamaysa, Dünya’da çeşitli sonuçları olabiliyor. Bu patlamalar, taçküre kütle atımı veya CME olarak adlandırılan olaylarla da gerçekleşebiliyor. CME’ler, süper sıcak gazların uzaya saçılmasından oluşuyor.
1989 yılında güçlü bir güneş patlaması (ve ilintili CME), Kanada’nın Québec eyaletindeki milyonları elektriksiz bırakmıştı. Dünya’nın manyetik alanına 12 Mart günü çarpan CME, 13 Mart 2:44’te Québec eyaletinin elektrik altyapısında bir zayıflık buldu ve 12 saat boyunca milyonları karanlıkta bıraktı. Bu sırada insanlar karanlık ofis binalarında ve yeraltındaki tünellerde mahsur kaldılar. Aynı patlama, New Jersey’deki Salem Nükleer Santrali’nde 10 milyon dolarlık bir transformatörün de yanmasına sebep olmuştu.
Neyse ki Dünya’nın koruyucu manyetik alanı ve atmosferi, insanları zararlı radyasyondan koruyor. Ancak bu yeni araştırmaya göre süper patlamaların teknolojik etkilerinin farkında da olmamızı öneriyor. Hem de 1989’daki patlamadan çok daha güçlüleriyle ilgili. Henüz Güneş’in bu uzak yıldızlar kadar güçlü patlamalar gerçekleştirip gerçekleştiremeyeceğini bilmiyoruz.
Süper patlamalar sadece Dünya‘ya da tehdit oluşturmuyor. Öteki yıldızların çevresinde dönen öte gezegenleri de etkileyebilir. Mesela Vasilyev, böylesine kuvvetli bir patlamanın, Dünya’nınkinden daha ince bir koruyucu atmosfer üstünde ne benzer biçimde tesirleri olabileceğini merak ettiğini belirtiyor.
Aslen süper patlamalar, fena vakalar değiller. İlginç bir halde bu patlamalar, yaşamın yapıtaşlarını oluşturan moleküllerin gerekseme duyduğu enerji atımlarını sağlayabilir. Kim bilir uzak bir geçmişte yaşamın olmadığı bir Dünya, böylesine bir yada iki süper patlamadan yararlanmış olabilir.
Mark Kaufman’ın haberini Özgür Yıldız Türkçeleştirdi.
