Hep O Şarkı – Yakup Kadri Karaosmanoğlu
Hep O Şarkı, Yakup Kadri Karaosmanoğlu‘nun ilk baskısı 1956 senesinde meydana getirilen romanı.
Hep O Şarkı, Yakup Kadri’nin son romanıdır fakat romanlarının taşımış olduğu zamansal bütünlük bakımından zincir romanlarından ilki olarak düşünülmelidir. Roman, Abdülaziz, V. Murat ve Abdülhamit’in hükümdarlık zamanlarında geçer. Bu açıdan Kiralık Konak‘tan ilkin geldiği düşünülebilir.
Romanın öteki bir özelliği de Yakup Kadri, vakaları bir tek bu romanında bir karı karakterin birincil ağzından aktarır. Münire, kendi yaşamını anlattığı bir kitap yazmaktadır ve aslına bakarsak bu kitap “Hep O Şarkı” dır.
Münire, romanı yazdığında artık yaşlı ve dul bir hanımdır. Romanda yaşamını anlatır fakat yaşamı aslına bakarsak tüm yaşamı süresince aşka düştüğü ve yaşamı süresince da kavuşamadığı Cemil Bey ile aralarındaki aşktan ibarettir. Münire, 50 yaşını geçmiş artık yaşamın geride kalan kısmına bakarak yaşayan, yaşanmamışlıkları düşünerek kalan yaşamını geçiren mütevazı bir dul hanım; Hep O Şarkı da pişmanlıkları özetleyen acıklı bir aşk romanı.
Romandaki karakterler, sıradandır. Öteki romanlardaki karakterler benzer biçimde hayatlarında büyük fırtınalar yaşamazlar. Yaşasalar da bunlar romanın bütünlüğü açısından kitapta yer bulamaz. Yakup Kadri’nin öteki romanları benzer biçimde Hep O Şarkı, toplumsal vakaları anlatma kaygısını öteki romanlarına nazaran daha azca taşır. Bu tür toplumsal vurguları yapmış olup Kiralık Konak’a son aşama güzel bir giriş yapsa da fakat aslına bakarsak hep bireyselleşip olgunlaşamamış, hayata karşı Kiralık Konak‘taki Seniha’nın yarısı kadar bile direnç göstermemiş bir hanımla nerede ise aynı çizgide yaşamış bir insanın yarım kalmış duygusal ilişkisini anlatır.
Kitapta vakalar, mekan olarak yalı ve konakta geçerken yalıda iyimser, konakta ise daha karamsar vakalar aktarılarak yalı ve konak kavramlarına atıfta bulunur yazar. Bu yönden Kiralık Konak kitabına ilk selamını verir fakat son işaret değildir. Cemil Bey’i üçüncü kez romana sokarken değişen İstanbul’u anlatmak için “redingot” tan bahseder ki bu da Kiralık Konak romanının girişinde İstanbul’un değişen çehresini anlatmak için seçilen sembollerdir. Aynı şekilde Nur Baba’daki Bektaşi yaşamına da Münire’nin teyzesi vesilesiyle atıfta bulunur.
Yakup Kadri, bu romanıyla öteki romanlarında tükettiği, defterini kapattığı saraya yakın, eski İstanbullu üst zümrenin yaşamını anlatır ve zincirin öteki halkası romanları için giriş yapar. Ne yazık ki, bu romanı ön plana fazlaca çıkmamıştır fakat Yakup Kadri’nin bütünselliğini idrak etmek için Hep O Şarkı’yı okumak ve idrak etmek fazlaca önemlidir.
Hep O Şarkı – Mevzusu:
Romanda, bir aşk anlatılırken, bununla beraber Sultan Abdülaziz süreci Türkiye’sinden görüntüler de verilmektedir.
Meğer roman yazmak ne güç bir İşmiş! Saatlerdir iki cümleyi bir araya getiremiyorum. Oysa ki, kolay sanıyordum. Ben ki, ne kadar fazlaca kitap okudum. Bunların tesirinde kalmış olarak, hayatımın romanını yazmaya karar verdim. Oldukca müsvedde karaladım, baktım ki yazdıkça anlatmak istediğim mevzudan uzaklaşıyorum, ben kelimelere hakim olacağım yerde, onlar beni alıp sürüklüyorlar.
Evet, ben bu satırları yazan bin faciadan arta kalmış kırk beşlik, ellilik Münire hanım, “Ben otuz beş yıl, hep aynı adamın aşkı ile yanıp kavruldum” demekten başka söyleyecek bir söz bulamıyorum. Aslına bakarsak, Cemil Bey’i ne süre, kaç yaşımda sevmeye başladığımı da tam olarak bilmiyorum. Daha minik yaşlarda, oğlan olsun, kız olsun onu tüm arkadaşlarımdan kıskanırdım. Bigün, oyun esnasında Cemil Bey’i Sıdıka ile bir köşede sarmaş dolaş yakalayınca ne kadar üzülmüştüm.
Şimdi yerinde yeller esen yalımız, Baltalimam’na yakın bir noktada idi. Cemil Beylerin yalısı iki kapı ötemizde idi. İlk feracemi giyip onlara gittiğim gün, Cemil Bey’in annesinin “ne de yakışmış” diyerek sarılıp Öpmesini asla unutamam. Artık, Cemil Bey’le, sık sık görüşüyor, konuşuyorduk. Konuşmalarımızın seyri değişmiş, iki sevgili haline gelmiştik. Babamın bilincinde olduğundan haberim bile yoktu. Ölüm dahi, beni Cemil Bey’den vazgeçiremez diye düşünüyordum.
İlk Gönül Acıları:
Sadece, babam ölümden de baskın çıktı. Beni o şekilde bir baskı altına aldı ki, tel kafeste kuş benzer biçimde çırpınmağa başladım. Tek tesellim, Cemil Bey’in şarkı söylerken duyduğum sesi idi. Cemil Bey, hayallerimin ve rüyalarımın tek nesnesi olmuştu. Bigün rüyamda, Cemil Bey ile konuşurken, dadım üstüme geldi. Birlikte sarılıp ağlaştık.
Mutluluk Kırıntıları:
Gene de, arada bir cüretli davranışlarım olmuyor değildi. Çocukluk dostum Sıdıka vasıtası ile Cemil Bey’le sık sık olmasa da, arada sırada mektuplaşıyordum. Kimi zaman tesadüfen de olsa birbirimizi uzaktan uzağa görebiliyorduk. Ah o uzaktan ya da yakından yüzünü görebilmiş olmam, benim için ne büyük bir mutluluktu, anlatamam. Sadece, bunlar sadece yaz günleri gerçek-leşebiliyordu.
Kısmet Bu:
Kış gelip de, Yah’dan konağa gittiğimiz süre, manastıra kapatılmış kızlardan farkım kalmazdı. Tüm gün, sabahtan akşama kadar ümitsizlik içinde kıvranıp dururdum. Arada bir konuk ulaştığında, asık suratımla, en başta annemin huzurunu kaçırır, güler yüzlü olmam için, bin bir çeşit dil dökerdi. Dadım ise, her fırsatta “her şeyin başı kısmet” derdi. Önceleri bu söze fazla önem vermez, gülüp geçerdim. Ne kadar büyük bir söz bulunduğunu, nice vakaları yaşadıktan sonrasında öğrendim.
İşte bu anlayışsız kafam ile günün birinde Nafi Mollaların konağına, oğulları Ruknettin Bey’in eşi olarak gelin gittim. Nafi Bey Şeyhülislam, Ruknettin Bey ise Kazasker idi.Babam, bir yığın isteyenime red cevabı verirken, beni palas pandıras Nafi Molla Konağı denilen o cehennemin içine atmıştı. Bu konakta, neler gördüm, neler geçirdim:
Ruknettin Bey’in beni katlettiği geceden sonrasında, tüm bu zenginlik ve görkem içinde dolaşan, bir tek ve bir tek hayaletim olacaktı. Gerçi o geceden sonrasında, onu tekrar kendime yaklaştırmadım. Bu irade kuvvetini İse, Cemil Bey’e olan aşkımdan alıyordum.
Kaymbabam, oğlu ve karısından değişik idi. Bir kerecik olsun gülümsediğini görmememe karşın, üzerimde daima güler yüzlü bir adam tesiri yapmıştır. Kaynanam, sesinin kalınlığı, vücudunun hantallığı ve oburluğu ile ne kadar kaba bir erkeği çağrıştırıyor idiyse, kaymbabam tüm tavır ve edalarında o denli nazlı bir hanıma benziyordu.
Kayınbabamın, bu konakta minimum benim kadar yalnız bulunduğunu hissetmem, ona karşı duyduğum sevgi ve saygıyı arttırmıştı.
Geceli gündüzlü, hep anayla oğul içinde yaşamaya mahkumdum. Kocam, kaynanama fazlaca benzerdi. Geniş paçalı donla-n,kadife hırkaları, işlemeli takkeleriyle bıngıl bıngıl dolaşırken arkadan bakıldığında, kocam tıpkı, kaynanamın aynısı idi.
Nafi Molla Konağı:
Bu konakta yemekten İçmekten, yatıp uyumaktan başka bir şey yok. Kaynanam, o varlıklı sofralarda kimi zaman o denli fazlaca yiyip içiyordu ki, bitkin düşüp sofra başlangıcında uyuyakalıyordu. Kocam da aynen anası benzer biçimde yer, içer ve uyuya-kalırdı. Ben de derhal elime bir roman alır okumaya başlardım. Okuduğum romanlarda Cemil Bey’i hep yanı başımda hayal eder, onunla birlikte dünyayı dolaşırdım.
Rüknettin Bey, artık kendisine karşı göstermiş olduğum soğuk hallere alışmıştı. Geceleri, sık sık yataktan ayrılıp gidiyor, ne süre döndüğünün farkına varmıyordum. Bigün gene bu şekilde sükunet içinde yanımdan kalkıp gidince, merakımı yenemeyİp, yavaşça takip ettim. Ufak Molla Bey ikisi Çerkeş, biri Habeşi üç genç hizmetçi kızın yatmış olduğu odaya girdi.Bir şey fark ettirmeden, gelip yatağıma yattım.
Zeyrekli Fatma Hanım:
Kaynanamın yanına gelip giden kadınlardan birisi de Zeyrekli Fatma Hamm’dı. Bu kadm, diğerlerine nazaran daha ağırbaşlı ve oturaklı duruyordu. Bigün usulca yanıma sokulup “Cemil Bey’in selamı var” deyip, elime bir zarf sıkıştırdı. Uçarcasına yukarı çıktım ve mektubu bir çırpıda okudum. Mektup “Sevgili Münire” diye başlıyor, beni unutmak İçin alkole sığınmaktan tutunda, uzak bölgelere gitmeye kadar, her şeye başvurduğu halde, bir türlü beceremediğini anlatıyordu. En sonunda da, Fatma Ha-nım’a güvenebileceğimi belirtiyordu.
O gece, bu mektubu kaç kere okudum, kaç kere koynuma soktum çıkardım bilmiyorum. Zeyrekli Fatma Hamm’ın “yarın gidiyorum” demesi üstüne, onu asla unutmadığımı belirten bir mektup yazarak gönderdim.
Birkaç gün sonrasında gelen cevapta “Fatma Hamm’ın bir buluşma yeri ayarlayacağı” yazıyordu. Nitekim ayarladı da.
Perşembe günü buluşacaktık. Haberi pazartesi vermişti. O üç günü iyi mi geçirdim, bir ben bilirim. O sabah, bir gelin benzer biçimde süslendim. Tüm bu hazırlıklar, coşku, bekleyiş neticesinde bir tek ve bir tek onunla iki saniye bakışabildik, o denli. Bu kısa süre süresi bile beni canlandırmaya yetmişti.
Yeni Dünya:
İki senelik bir ayrılıktan sonrasında, Cemil Bey’le ara sıra buluşmaya başladı. Lakin, aramızda herhangi bir birleşme meydana gelmedi.
Bigün, sır ortağım, hizmetçilerden Cenan yanıma gelmiş olarak, Habeş hizmetçinin Rüknettin Bey’den hamile kalmış olduğu için evden çıkartıldığını, Rüknettin Bey’in bu seferde sık sık kendisini sıkıştırdığını söylemiş oldu. Derhal aklımda şimşekler çaktı, kurtuluş bunda diyerek, soluğu derhal bizim konakta aldım.
Kapıda beni karşılayan Dadıma her şeyi tek tek anlattım. Kadıncağız olduğu yere çöküverdi. Annemin merdivenlerden indiğini görünce ona doğru koştum, sarılıp ağlaştık. Karar için, akşam babamı beklemeye karar verdik.
Babam erişince, annem her şeyi anlatmış. Babam beni çağırarak, isteğimi sordu. Ne emrederseniz o, diye yanıt verdim. “Artık yanımızda kalacaksın” diyince dünyalar benim olmuştu.
Bir Dönüm Noktası:
Artık evde, el üstünde tutuluyordum. Sanırım, fazla üzülmemem için bu şekilde davranıyorlardı. Yalnız, babamın Cemil Bey mevzusunda, öncesinden beri niçin bu kadar katı davrandığını çözememiştim.
Biz yalıya geçtikten birkaç gün sonrasında, Cemil Bey’lerin yalısında da hareket başladı. Oldukca bir süre geçmeden, gelip yerleştiler. Artık, Cemil Bey ile arada bir görüşebiliyorduk. Yalnız, bu buluşmalar içimizdeki susuzluğu gidermeye yetmiyordu.
Bigün, halamlara ziyarete gittim. Olanları anlatınca, halam fazlaca üzüldü. Sonrasında da bana “Cemil Bey’le aranız iyi mi” diye bir akramymışım benzer biçimde sordu. Oldukca şaşırmıştım. “Ben her şeyi biliyorum kızım” diyince rahatladım.
Artık, halamın yardımları ile Cemil Bey’le sık sık buluşuyorduk.
Yirmi Beş Yıl Sonrasında:
Tüm bu yazdıklarımın üstünden tam yirmi beş yıl geçmiş bulunuyor. Olup bitenler, şimdi bana bir rüya benzer biçimde geliyor.Bu dünyada artık asla kimsem kalmadı. Sevdiklerim birer birer göçüp gittiler.Cemil Bey’den haber almayah neredeyse yirmi dört yıl oldu.
Ne şekilde mi oldu? Neler mi oldu? Hatırlamaya çalışayım. Cemil Bey son olarak buluşmamızda, “Yarın akşam gelemezsem merak etmeyin” demişti. Sebebini sorduğumda “Yarın gelebilirsem söylerim” deyip gitti. İşte gidiş, o gidiş.
Sonrasında, yazdığı mektupta her şeyi anlatmıştı, sadece neye yarar.Meğer, Saraydan Cemil Bey ile bir kızı evlendirmek istemişler. Cemil Bey kabul etmeyince, babası Hakkı Paşa’nrn tayinini Çıkarmışlar. Doğal Cemil Bey’in de. Kahrolmuş, yıkılmıştım. Tek teselli kaynağım Halam Şahende Hanım idi. Bu şartlar altında, evimizi Fazlı Paşa’ya taşıdık. Halam da Laleli’ye taşındı.
Halamın kızı Hasibe’nin daha Ilkin mevcud hastalığı artmıştı. Oldukca geçmeden aramızdan ayrıldı. Yaşam iyice çekilmez bir hal almıştı. Kaç sefer hayatıma son verme düşüncesi içinde oldum. Lakin, Cemil Bey’i bir kez daha görebilirim ümidi ile hep vazgeçtim.
Bigün babam, omuzları düşük, beli bükük, avurtları göçmüş, kamburu çökmüş bir vaziyette eve geldi. Tekrar da evden çıkmadı. Hatta Rüknettin Bey’in babası benim boş kâğıdımı dahi eve getirmek mecburiyetinde bırakıldı.
Boş kâğıdını alınca, derhal halama koştum ve artık Cemil Bey ile evlenebileceğimi söyledim. Halam da “Acil etme, hele Cemil Bey bir gelsin” diyordu. Ben de her an bu hayalle yaşamıyor muydum? Ne yapmış olup, edip öğrenmeliydim. İlk fırsatta, Hakkı Pa-şa’Iarın yalısına gittim. Kimsecikler yoktu. Kapı komşuları Pakize Hanım’dan, Hakkı Paşa’nın fazlaca Önceleri vefat etmiş bulunduğunu öğrendim. Cemil Bey ise bir yerlerde reji müdürlüğü yapıyormuş. Nerede diye heyecanla sorduğum soruya, “Metin ol kızım, duyduğum kadarı ile orada evlenmiş ve çoluk çocuğa karışmış, sen de daha genç ve güzelsin, kendine yeni bir yaşam kurabilirsin” diye yanıt verdi.
Oradan iyi mi ayrıldım, halamın yanına iyi mi vardım bilmiyorum. Bildiğim tek bir şey vardı ki, ben de artık halam benzer biçimde yaşlı bir kadındım.
Meğer feleğin çemberinden geçmek bu imiş. İnsana bir sabır, bir tevekkül geliyor.
Ben bu haldeyken Moskof muharebesi oldu. Memleketin, altı üzerine geldi. Asla bilmediğim, görmediğim geçim sıkıntıları baş göstermeye başladı. Babam bazı çalışanları çıkarmak mecburiyetinde bırakıldı. Ve babacığım, harp bitmeden bu dünyadan göçüp gitti. Bundan sonrasında çektiğimiz sıkıntılar yüz misline çıktı. Düşman Ayastefanos’a kadar geldi. Yakmaya bir parça kömür dahi bulamıyorduk. Tüm bu sıkıntılar içinde, gönül meselelerine yer mi kalır. Artık, bir tek annemi düşünüyordum. Nihayet korktuğum başıma geldi. Anneciğim de Ilkin hastalığa yakalandı, sonrasında İyice elden ayaktan düştü, bigün de yüzündeki gülümsemesi ile aramızdan ayrılıp gitti. Yapayalnız kalmıştım. Halamların yanma taşındım.
Hep O Şarkı, Fakat:
Bigün halam, “bu bu şekilde olmaz, birazcık gayrete gelip ruhumuzun ¦paslarını sümehyiz, diri diri mezara gömülmemeliyiz” dedi. Peki ne Halamın Bektaşi tarikatı üyesi bulunduğunu, bu yüzden babamla aralarının soğuk bulunduğunu duymuştum. Sırf merakımı gidermek için, onunla birlikte bu toplantılara gitmeye karar verdim. 1 Hatta katıldığım ilk toplantıdan aklımda kalan şu mısra idi:
“Uzak sanıp bağırma
O senedir çağırma.”
Bigün halam, Vaniköy’deki Eşref Paşa yalısına davetli olduğumuzu söylemiş oldu. Gitmek istemiyordum. Sadece, ısrarlarını kıramayıp gitmeyi kabul ettim.
Ziyafet yerinde, bayanlar üst katta yiyip içiyor, erkekler ise bahçede kurulu sofralarda bu işi yapıyorlardı. Pakize hanım, bahçedeki erkekleri tek tek isimlerini sayarak gösteriyordu. Bir adı söylerken bana bakıp sesini kısmasının sebebini anlayamadım. Sonrasında, bahçede çalgılar çalınıp, şarkılar söylendi. Pakize Hanım, yanımıza gelip, şimdi söylenecek şarkıyı iyi dinlememizi söylemiş oldu. Müziğe kulak kabarttım. Evet, bu bizim şarkımızın müziği idi. Fakat söyleyen kimdi? Tanrı’ım, hayır, olamazdı. Bu sesin sahibi o muydu? Yığılmışım.
Halama, sık sık Cemil Bey’i anlatmasını istiyordum. Sadece, anlattıkları kafamdaki Cemil Bey’le bir türlü uyuşmuyordu. O cıvıl cıvıl, korkusuz Cemil Bey’i değil, ürkek, sığıntı benzer biçimde duran birinin portresini çiziyordu.
Bu geceden üç gün sonrasında, halamla oturduğumuz eve ziyarete geldi. Tam da halamın anlattığı gibiydi. Ürkek, sinmiş, hep sıkıntılı bir halde idi. Meğer beni görmek için değil, halamdan kendi mesleki haklarının iadesi için Eşref Paşa’dan ricada bulunması için gelmişmiş. Keşke asla gelmeseydi. Keşke asla görmeseydim. Hayalimde hep o seneler öncesi Cemil Bey olarak kalsaydı. Şimdi tüm hayatım aniden anlammı yitirdi. Fena olan önümdeki değil, arkamdaki boşluk. Sanki Cemil Bey ile asla tanışmamışız, asla sevişmemişiz benzer biçimde.
