Ad-Eylemler (İsim-Fiiller) : Fiil kök veya gövdelerine getirilen “-mak, -mek, -ma, -me, -ış, -iş” ekleriyle türeyen ve fiilin ismi olarak kullanılan kelimelerdir. Aklınızda daha kolay kalması için isim fiillerin kodlamasınıni ma(y)ışmak şeklinde yapabiliriz.
Örnek : Evime gitmek ve uzunca bir süre dinlenmeyi istiyorum.
Ders çalışmayı ve kitap okumayı seviyor.
Köprüye çıkış meşakkatli, köprüden iniş ise oldukça basit olur.
Sadece düşünmek yetmez, fikirler dillendirilmek ister.
İsim-Fiillerlerin Genel Özellikleri
* “-mak, -mek, -ma, -me, -ış, -iş” isim fiil eklerini alan kelimeler iş, oluş, hareket anlamlarını kaybedip nesne veya varlık adı türetirse, isim-fiil olarak kabul edilmez.
Örnek :
Teyzem fırından ekmek aldı.
Kuzenimle dondurma yedik.
Bunun üzerine şu görüşü dile getirdi.
Yoldan geçen adamdan çakmak istedi.
Annem dolmayı çok güzel yapar, sarmayı da güzel yapmıştı.
* İsim fiiller (mastarlar), isim görevli kelimeler oldukları için çokluk eki ve ad durum eklerini alır. Ayrıca bir isimle bir araya gelerek ad tamlaması oluşturur. Bu tamlamada tamlayan ya da tamlanan sözcük olarak kullanılır.
Örnek : Gelişmeler, gülüşler, bakmayı, görmeye, gelmende, yürümesinden, atların kişnemesi, düşünmenin faydaları, arkadaşımın bekleyişi, okumanın kuralları
* İsim fiiller (mastarlar) üzerine ek-fiilleri alarak cümle ögesi olarak yüklem görevini üstlenebilir ve isim cümlesi oluşturabilir.
Örnek : Tek düşüncemiz her zaman onun kalbini kazanmaktı. (Ad cümlesidir.)
Yüklem
Yalnız beni değil, hepimizi üzerin onun habersizce bu şehirden gidişiydi. (Ad cümlesidir.)
* İsim fiiller (mastarlar) cümlenin ögeleri içerisinde nesne, özne ve yer tamlayıcısı (dolaylı tümleç) olarak kullanılabilirler. Ancak zarf tümleci olmazlar.
Örnek :
Gitmek, sana vermediğim anlamına gelmez tabi ki
Özne
Okumayı herkese aşılamak benim en önemli amacımdı.
Nesne
Bir an önce çalışmaya başlamak istiyordum..
Dolaylı Tümleç
NOT: Ad-eylemler, olumsuzluk ekini almış eylemlerle karıştırmamalıdır. Çünkü mastar ekleri olumsuzluk anlamı değil fiillerin ismini ifade etmektedir.
Örnek cümleler
» Canan’a, kalbimi sakın kırma, diye yalvarmıştı.” tümcesinde “kırma” kelimesi olumsuzluk eki olarak kullanılmıştır ve bir eylemin yapılmaması gerektiğini ifade etmektedir.
» Pencereleri silme işini dün size vermişlerdi.” tümcesindeki “silme” kelimesi ise mastar ekidir; çünkü kelime olumsuz bir ifade taşımıyor ve bir fiilin ismini ifade ediyor.
Fiilimsiler (Eylemsiler) Konu Anlatımı
