İskendernâme, 1390 yılında Divan şairi Ahmedi tarafından yazılan mesnevi I. Beyazid’in oğlu Emir Süleyman’a sunulmuştur. Ahmedî, bu eserin sonuna “Dasitan-ı Tevarih-i Müluk-ı Al-i Osman” adlı manzum bir Osmanlı Tarihi yazmıştır; bu bölümle birlikte eser 10 bin beyite ulaşmıştır.
Adından da anlaşılabileceği gibi eser Büyük İskender’in hayatını konu alır. Fakat, çoğu araştırmacıya göre, eserin amacı ismi geçen kişinin hayatını anlatmaktan çok bu hayatı bir çerçeve-hikâye olarak kullanıp birçok farklı bilim dalına dair çeşitli bilgiler vermektir. Nitekim eserde konu edinilen İskender’in yaşam öyküsü ile İskender’in gerçek yaşam öyküsü arasında büyük farklılıklar bulunur.
Genceli Nizami’nin 2500 beyitlik İskendernâme’sinin bazı kısımları tercüme edilerek esere dahil edilmiştir. Ahmedî bu mesnevide 3 farklı şahsiyete 3 sembol yüklemiştir; Aristo aklı, İskender ruhu, İskender’in savaştığı Dara nefsi temsil eder. Ahmedî, Sultanın isteği üzerine mesnevisinin sonuna ilk manzum Osmanlı tarihi sayılabilecek 334 beyitlik bir Gazavat-nâme eklemiştir.
Çoğu araştırmacıya göre şiir açısından çok parlak bir eser olarak kabul edilmeyen İskendernâme’yi önemli kılan ana unsur ihtiva ettiği bilgilerdir. Her ne kadar bir mesnevi olsa ve nazım şeklinde yazılmışsa da eserin içeriğinin büyük bir kısmı geometri, astronomi, tıp, felsefe, siyaset, etik, teoloji gibi bilimlere dair bilgiler içerir. Bu da eseri Bilim Tarihi ve Felsefe Tarihi açısından önemli kılar. Eserin bu özelliği birçok bilimadamı ve şairin eseri edebi bir eserden ziyade bilimsel bir eser olarak görmesine sebep olmuştur. Eseri bu şekilde yorumlayanlar arasında Latîfî ve E. J. Wilkinson Gibb gibi isimler vardır. Franz Babinger ise İskendernâme’nin Büyük İskender’e ait efsaneleri tesvir ettikten sonra bir bilim ansiklopedisi halini aldığını belirtir. Bir Osmanlı Tarihi araştırmacısı açısından bu eserin en önemli yönü; ilk manzum Osmanlı tarihi sayılabilecek 334 beyitlik bir Gazavat-nâme’yi ihtiva etmesidir.
İskendernâme’den Seçmeler
Ayrıca bakınız ⇒
Divan Edebiyatı
