Dış gezegen arayışının kim bilir “mukaddes kaseleri”nden kabul edilen, koruyucu bir atmosfere haiz kayalık gezegen bulma hedefi, uzun süredir bilim insanlarını heyecanlandırıyordu. Sadece görünüşe bakılırsa James Webb Uzay Teleskobu, bu şekilde bir gezegen bulmuş olabilir.
En mühim kızılötesi gözlem aracı olan, NASA, Avrupa ve Kanada uzay ajansları tarafınca işletilen James Webb, 41 ışık yılı ötede bulunan ve karbondioksit ya da karbonmonoksitten oluşan bir atmosferi olduğu kabul edilen 55 Cancri e’ye bir bakış attı.
Sadece bu gezegeni “Dünya benzeri” olarak vasıflandırmak çok da fazla doğru olmayacak. Yengeç Takımyıldızı’nda bulunan gezegen, yıldızına öylesine yakın bir yörüngeye haiz ki, yüzeyi büyük olasılıkla lavdan oluşuyor. Ek olarak bu yakınlık sebebiyle gezegenin dönmediği, bundan dolayı bir tarafının devamlı karanlıkta kalmış olduğu da düşünülüyor.
Gene de bu bulgu, Güneş Sistemi’mizdeki Dünya’mız haricinde, atmosfere haiz bir kayalık gezegenin ilk kanıtları olabilir. Nature dergisinde gösterilen araştırma, uzmanların itimatını de tazelediği için yaşanabilir atmosfere haiz kayalık dünyaların kısa sürede keşfedileceğinin de habercisi durumunda.
Dış gezegenler, yıldızlarının önünden geçerken, yıldızın ışığı gezegenin atmosferi tarafınca filtreleniyor. Atmosferdeki moleküller, ışığın belli dalgaboylarını (ya da renkleri) soğurduğu için, yıldızın ışığı adeta bir gökkuşağı şeklinde değişik renklere bürünüyor. Astronomlarda bunun arkasından James Webb şeklinde teleskopları kullanarak, hangi ışık parçalarının soğurulduğunu ölçerek, atmosferin hangi molekülleri barındırdığını anlayabiliyorlar.
Geçtiğimiz 20 yıl süresince bilim adamları, birçok dış gezegende atmosfer işaretleri buldu. Sadece bu gezegenlerin hepsi, aynı Jüpiter şeklinde daha oldukca hidrojenden oluşan kalınca bir atmosfere haiz gaz devleriydi.
Başka bir gezegenin atmosferinin içeriğini bilmek oldukça mühim. NASA bile Dünya’nın atmosferini “güvenli battaniye” olarak vasıflandırıyor. Atmosferimiz olmasa, gezegenimizdeki yaşam da ortaya çıkamazdı. Bu “koza”, oksijeni havada tutarken, Güneş’ten gelen zararı olan morötesi ışınları da filtreliyor. Böylece Dünya sıcak ve yaşanabilir kalıyor. Dahası atmosfer, bir tazyik yaratarak, suyun yüzeyde sıvı halde kalmasını da sağlıyor.
55 Cancri e’nin mühim bir atmosfere haiz olabileceğine dair ilk işaret, yaymış olduğu kızılötesi ışığa dayalı ısı okumalarından geldi. Eğer gezegen atmosferi olmayan koyu renkli erimiş kayalarla ya da buharlaşmış kayalardan oluşan oldukca ince bir atmosferle kaplıysa, devamlı ışık alan tarafın ortalama 2204°C olması gerekiyor.
Fakat bunun yerine araştırmacılar, sıcaklığın 1537°C bulunduğunu belirlediler.
Araştırmacılar bu sonucun sebebinin, ışık alan taraftan almayan tarafa, varlıklı bir atmosfer yardımıyla ısının aktarılması bulunduğunu belirtiyor.
55 Cancri e bildiğimiz anlamda yaşamı desteklemek için oldukca sıcak görünse de, bilim adamları burayı incelemenin bir zamanlar magma okyanuslarıyla kaplı olduğuna inanılan Dünya, Venüs ve Mars’ın ilkel koşullarına ilişkin anlayışlarını geliştirebileceğini düşünüyor.
Elisha Sauers’ın haberini Özgür Yıldız Türkçeleştirdi.
