Gökbilimciler bu sefer doğru hedefe bakıyor olabilirler. Zira buldukları dış gezegen, kalınca bir atmosfer ve Atlantik Okyanusu’nun yarısı kadar bir okyanusu barındıracak ortama haiz.
Güneş harici bir yıldızın etrafında dönen bir gezegen (ya da “dış gezegen”) olan LHS 1140 b, Balina Takımyıldızı’nda bulunuyor ve Dünya’dan yalnız 48 ışık yılı ötede. Gezegenin Dünya’nın iki katından birazcık daha büyük olduğu belirtiliyor.
Bir grup bilim insanı, James Webb Uzay Teleskobu’nu LHS 1140 b’ye, geçtiğimiz aralık ayında iki kez yönlendirdi. Kuvvetli teleskopta bulunan ve spektrograf isminde olan aleti kullanan ekip, gezegende atmosfer işaretleri aradı.
Michigan Üniversitesi’nden araştırmanın yazarlarından olan Ryan MacDonald, yapmış olduğu açıklamada LHS 1140 b’nin, gezegen sistemlerinin yaşanabilir bölgesinde olan ve kalınca bir atmosfer dokunabilecek şeklinde görünen, en iyi ufak dış gezegen örneklerinden biri olduğu söylemiş oldu ve ekledi: “…ve bu gezegende hava olabileceği yönünde kanıt bulmuş olabiliriz.“
Dış gezegen avcıları, değişik türde gezegenler için değişik adlar türetti. Malum bir çok dış gezegen, çevresinde döndükleri yıldıza oldukça yakınlar. Minik dış gezegenler ise iki gruba ayrılmış durumda; süper-Dünya’lar ve mini Neptün’ler. Her ne kadar iki tür de Dünya’dan daha büyük ve Neptün’den daha ufak olsa da, süper-Dünya’lar gezegenimizin 1,75 katı kadar büyük olabiliyor. Mini Neptün’ler ise Dünya’nın iki ya da dört katı kadar büyüklükte oluyor.
Araştırmayı meydana getiren ekibin hedefi, LHS 1140 b’nin hidrojenden varlıklı bir mini Neptün mü yoksa Dünya’nın su ve buzla kaplı bir büyük versiyonu mu bulunduğunu tespit etmekti. Meydana getirilen çalışmalarda LHS 1140 b’nin büyük ve yumuşak bir atmosfere haiz olması sebebiyle “mini Neptün” tezi çürümüş oldu. Şu demek oluyor ki gezegenin kayalık ve gezegenimize benzer özellikleri olduğu düşünülüyor.
MacDonald’ın X üstünden yapmış olduğu paylaşımsa daha da garip: “Peki bu süper-Dünya’nın atmosferik bileşimi hakkında bir şey söyleyebilir miyiz? İşte bu aşamada işler hakikaten coşku verici bir hal alıyor.“
Araştırmacıların analizi, gezegenin Dünya şeklinde azottan varlıklı ve kalınca bir atmosfere haiz olduğu yönünde kanıtlar buldu. The Astrophysical Journal Letters isminde hakemli dergide gösterilen araştırma, geçiş spektroskopisi isminde olan bir tekniğe dayanıyor.
Bu yöntem, gezegenin atmosferinden filtrelenen yıldız ışığını inceliyor. Atmosferdeki moleküller belli ışık dalgaboylarında renkleri emdiği için, gökbilimciler ışığı bir prizma şeklinde temel parçalarına ayırarak, atmosferin yapısında neler bulunduğunu noksan dalgaboylarını tespit ederek belirleyebiliyorlar.
LHS 1140 b, Güneş’ten daha soğuk ve ufak olan kırmızı cüce bir yıldızın çevresinde dönüyor. Büyük olasılıkla yörüngesinin uzaklığı da gezegenin yüzeyinin donuk halde olmasına niçin oluyor. Eğer LHS 1140 b’nin atmosferi olsaydı, gezegende sera tesiri yaşanır ve sıvı haldeki okyanus bulunması mümkün olurdu. Ekip bununla beraber dış gezegenin beklenenden daha ufak bulunduğunu, %10 ila %20’sinin sudan oluşuyor olabileceğini de söylüyor.
“Bu gezegende havanın kanıtını bulmuş olabiliriz.”
Bir çok gökbilimci, öteki gezegenlerin atmosferlerinin nelerden oluştuğunu bilmenin, yaşanabilir dünyalar keşfetmekte büyük ehemmiyet taşımış olduğu yönünde düşünce birliğine haiz. NASA, Dünya’nın atmosferini “güvenlik battaniyesi” olarak vasıflandırıyor. Atmosferimiz olmasaydı, Dünya üstünde yaşam başlamazdı. Bu “koza”, oksijeni havada tutuyor ve Güneş’ten gelen morötesi ışınları filtreliyor. Dahası, yüzeyde sıvı su bulunması için ihtiyaç duyulan basıncı da oluşturuyor.
Bilim insanları, geçtiğimiz 20 yılda birçok dış gezegende atmosfer izlerine rastladı. Ancak tüm bu dış gezegenler, Jüpiter şeklinde gaz devi gezegenleriydi ve bu atmosferler çoğu zaman hidrojenden oluşuyor. Dünya benzeri ve koruyucu atmosfere haiz bir gezegen arayışı, uzun süredir gökbilimcilerin hedefiydi. Sadece James Webb teleskobu yardımıyla 55 Cancri e ve GJ 486b şeklinde adaylar da bulunmuş oldu.
LHS 1140 b ekibinin analizi, bu dış gezegenin buzdan oluşan bir dünya bulunduğunu ve yıldızına dönük kısmında ortalama 4000 km çapında bir okyanus bulunduğunu gösteriyor. Okyanusun ortasındaki yüzey sıcaklığının 20°C kadar olduğu tahmin ediliyor.
MacDonald’a bakılırsa LHS 1140 b’nin atmosferinin nelerden oluştuğunu tam olarak idrak etmek için, seneler süresince ek gözlemler yapılması gerekiyor.
Elisha Sauers’ın haberini Özgür Yıldız Türkçeleştirdi.