Fenerbahçe Teknik Direktörü Jose Mourinho, UEFA Avrupa Ligi’nde Manchester United ile oynadıkları ve 1-1 biten maç öncesinde İngiltere’de ses getiren açıklamalar yapmıştı. Portekizli teknik adam düzenlenen basın toplantısında, “Benim orada olduğum dönemle bugün arasındaki fark bu. Avrupa Ligi’ni kazanmıştık ve ligi ikinci sırada bitirmiştik. Manchester City’nin durumundan dolayı hala kazanabilirdik puan cezası alırlarsa. O vakit da bana bonus ve madalya vermeleri gerekirdi” ifadelerini kullanmıştı.
Bu tip çıkışları seven Jose Mourinho, organik olarak gene gündem yarattı. Manchester City’nin Premier Lig’de 115 ayrı suçlamaya karşı duruşması Londra’da devam ederken ve yeni yılda nihayet bir netice planlanıyor. Peki dava sona erdiğinde hakkaten Manchester City’nin unvanları alınıp tekrardan paylaştırılabilir mi? Kısaca Mourinho haklı çıkabilir mi?
Mourinho hakkaten haklı mı?
Teknik olarak evet, haklı. Birçok şeyi görmezden gelirseniz doğal. Tüm bu suçlamaları kapsayan dokuz senelik dönemde (2009-2018) City, 2011-12, 2013-14 ve 2017-18 sezonlarında şampiyonluğu kazanarak İngiliz futbolunun zirvesine terfi etti.
City’nin eylemlerinin rakiplerine karşı mali avantaj sağlamış olduğu iddia ediliyor ve sonuçta bundan sonrasında nasıl sonuçlanacağını, kapsamlı bir duruşmanın ortasında olan bağımsız bir komisyonun sonucu belirleyecek. Dava ve potansiyel olarak doğuracağı sarsıcı sonuçlar en iyi şekilde şu şekilde açıklanabilir:
Mavilerin, Premier Lig kurallarını ihlal etmiş olduğu tespit edilirse (ki bu büyük bir olasılık, zira devamlı olarak kabahat işlediğini inkar ediyor), iyi mi cezalandırılacağı büyük bir bilinmezlik.
Cezalar Premier Lig’den ihraca kadar uzanabilir
Komisyonun önünde para cezalarından Premier Lig’den ihraç edilmeye kadar uzanan geniş bir yaptırım yelpazesi var. Teoride, o dönemde kazanılan şampiyonlukların geri alınması da bir başka seçenek. 2011-12 ve 2017-18 sezonlarında lig ikincisi olan Manchester United ve Mourinho, geçmişe dönük ikincilik ve şampiyonluğun getirmiş olduğu ödüller için sıranın kendilerine geldiğini düşünebilir.
Leathes Prior’da spor ve istihdam avukatı olan Dan Chapman, olası cezalarla ilgili şunları söylüyor:
Teknik olarak bu olabilir şundan dolayı komisyonun haiz olduğu yetkiler oldukca geniş kapsamlı. Bu yetkiler, geriye dönük olarak halihazırda oluşmuş puan silme ya da gelecekteki puanları düşürme yetkisini de içeriyor. Komisyon teknik olarak ‘Bu sezonda senden x puan sileceğiz’ diyebilir sadece bunun son aşama düşük küçük bir ihtimal bulunduğunu düşünüyorum. Bunun için herhangi bir emsal düşünemiyorum. Çoğu zaman sporda geriye doğru bakarsanız çözdüğünüzden daha çok mesele yaratırsınız.
Karar yaklaşırken bile, bu hikayenin iyi mi sona ereceğine dair en küçük bir ipucu yok.
Memery Crystal’in ortaklarından Chris Allen ise “Sonunda bu, Kaide W.51‘de yaptırımlar mevzusunda geniş bir takdir yetkisine haiz olan bağımsız komisyonun vereceği bir karar olacak – puan indiriminden ligden ihraç tavsiyesine ve ’uygun görmüş olduğu öteki kararlara’ kadar her şey… Eğer herhangi bir maddi suçlama devam ederse bağımsız komisyonun işi zorlaşabilir” diyor.
İhraç cezası gelirse problemler ne kadar büyüyebilir?
Mourinho söylediklerinde ne kadar samimiydi ve hakkaten bir beklentisi var mı kim bilir fakat yeni bir münakaşanın fitilini ateşlediği kati. Münakaşanın iyiliği için bu davayı kuramsal olarak en uç noktalarına kadar götürelim ve City her suçlamadan suçlu bulunsun ve arkasından olabildiğince sert bir halde cezalandırılsın. Şampiyonlukların iptal edilip başkalarına verildiğini düşünelim. Kısaca 2011-12 ve 2017-18’de United ve 2013-14’te ikinci olan Liverpool’a…
- Manchester City’nin 2. icra ettikleri varsayılan sezonlarda oynayan her oyuncu ve vazife alan teknik ekip, o dönem aldıkları şampiyonluk bonuslarını hak ediyor mu?
- City’nin o yıllardaki oyuncuları maddi ödüllerini ve madalyalarını geri vermek zorunda mı?
Chapman’nın bu mevzuda yorumu şu:
“Mourinho’nun yorumları cüretkar olsa da, problemi gözler önüne seriyor. Geriye dönük olarak puan silerseniz, davayla ilgisi olmayan öteki kulüplere zarar verme riskiyle karşı karşıya kalırsınız. Mesela Manchester United’ın, o dönemde şampiyonluğu kazanmanın avantajını elde edemediği halde ona prim ödemek zorunda kalması adil mi? Ticari yarar elde etmediler, bu yüzden gelebilecek taleplere katlanmak zorunda kalmamalılar.
Mesela, bir kulübün küme düştüğünü ve puanları tekrardan dağıttığınızda küme düşmeyeceğini görebilirsiniz. O vakit tüm oyuncular ve personel dönerek o kulüp aleyhine dava açabilir ve ligde kaldıkları için prim talep edebilirler. Vaka mantıksız uç noktalara gidebilir.
Komisyonun yapmak isteyeceği son şeyin bu davayı bitirip 20 yeni dava açmak bulunduğunu düşünebilirsiniz. Ellerinden geldiğince bu mevzuya bir tür kesinlik kazandırmak isteyeceklerdir. Masum izleyiciler olan öteki kulüpleri karmaşık bir duruma sokmak istemeyeceklerdir. Herhangi bir komisyonun bunun sporun çıkarlarına uygun bulunduğunu düşünmesi pek ihtimaller içinde değil.”
Peki spor dünyasında ödüllerin tekrardan dağıtılması niçin pek sevilmez?
Fazlaca kolay. Şundan dolayı her şey oldukca karmaşık bir hal alıyor. Her ne kadar bir atletin gümüş madalyasının, etkinliğin aslolan galibinin doping testinde başarısız olmasının arkasından altın madalyaya yükseltilmesini beklesek de, uzun vakit ilkin kazanılan ödüllerin tekrardan dağıtılmasıyla tarihin tekrardan yazılması yöneticiler için hoş olmayan bir ihtimaldir.
Bundan dolayı sportif yaptırımların büyük çoğunluğu ileriye dönüktür, mesela geçen sürem Everton ve Nottingham Forest’a önceki sezonlar esnasında harcama kurallarını ihlal ettikleri için verilen puan kesintileri şeklinde. Bunlar, geç de olsa, tüm taraflara belli bir düzeyde açıklık sağlamıştı.
Allen, “Bu, temel hakkaniyet ve yasal kesinlik kavramlarına dayanıyor – kurallar çoğu zaman geriye dönük olarak işlememeli. Spor tamamen ‘şimdi’ ile ilgilidir – mühim olan sahadaki rekabetin kendisidir. Geçmişte alınan sonuçlar, müsabakadan sonrasında suni olarak değiştirilmemelidir, aksi takdirde sporun bütünlüğüne ve taraftarların spora olan bağlılığına ve güvenine zarar verme tehlikesiyle karşı karşıya kalırsınız” diyor ve devam ediyor:
Genel olarak, yaptırımların bir oyuncunun ya da kulübün itibarı üstünde derhal bir tesir yaratması halinde daha etkili caydırıcı olduğu düşünülmektedir. Eğer geriye dönük bir yaptırım uygulanacaksa, bu durum başka zor sorulara yol açabilir: Şampiyonluk alınacak mı? ‘Şampiyon’ hanesinin boş bırakıldığı bir sürem mu duyuru edilecek? Avrupa’ya gitmeyi kaçıran takımlar ne olacak? Daha ilkin verilen ödül paralarını ne yapacaksınız? Küme düşen takımlardan herhangi birinin hak iddiası var mı? Bu da cezaların ileriye dönük olma eğiliminin bir başka sebebi.
Mourinho’nun şikayetine en iyi örnek Juventus
Mourinho’nun şikayetine örnek teşkil edecek en belirgin futbol emsali, Juventus ‘un 2004-05 ve 2005-06 sezonlarındaki iki Serie A şampiyonluğunun elinden alınmasıdır. Torino kulübü o sezonlarda Fabio Capello yönetiminde İtalya ligini zirvede tamamlamış sadece Calciopoli skandalının arkasından, aralarında kendilerinin de bulunmuş olduğu bazı kulüplerin yargıcı atamalarını etkilediğinin ortaya çıkmasının arkasından kaldırdıkları kupa ellerinden alınmıştı.
2004-05 şampiyonluğu ceza olarak iptal edildi sadece geriye dönük olarak ikinci olan Milan’a vermek yerine unvan devredilmedi. 2005-06 şampiyonluğu ise, İtalyan Futbol Federasyonu’nun soruşturmasının sezonun bitiminden bir ay sonrasında sonuçlanmasıyla Juventus’un Serie B’ye düşürülmesinin arkasından Inter’e verildi.
Inter o yılı Juventus’un ve Calciopoli’deki rolleri sebebiyle 30 puanı silinen üç kulüpten kabul edilen Milan’ın arkasından üçüncü bitirmişti. Juventus, son şampiyonluk unvanının geri verilmesi için yapmış olduğu başvurularda başarısız oldu.
Bir başka örnek de Lance Armstrong’tan
Sporun geriye dönük en büyük disiplin cezalarından biri Tour de France’dan geldi.
Lance Armstrong, 1999-2005 yılları aralığında kazanılmış olduğu yedi birinciliğin her biri, 2012 senesinde yaygın bir halde performans artırıcı ilaçlar kullandığının tespit edilmesinin arkasından elinden alındı. Internasyonal Bisiklet Birliği (UCI), o dönemde sporun üstünde dolaşan “kuşku bulutu” sebebiyle yedi şampiyonluğu tekrardan paylaştırmamayı tercih etti.
Daha yakın tarihindeki bir olay, Saracens’in 2020’de birden fazla maaş sınırı düzenlemesini ihlal ettiğinin tespit edilmiş olduğu İngiliz Rugby Ligi’nde yaşandı. Bu durum Saracens’in İngiltere’de sporun en üst ligi olan Premiership’ten düşmesine niçin oldu, sadece oyunun yönetim organı Londra kulübünün 2018 ve 2019’da kazanılmış olduğu şampiyonlukları elinden alamadı. Premiership Rugby İcra Kurulu Başkanı Darren Childs, “Kurallar buna izin vermiyor” demekle yetindi.
Mourinho için bir talih olsa da olasılık oldukca düşük…
Premier Lig’in kuralları bu ihtimali ortadan kaldırmıyor şeklinde görünse de tarih, Mourinho’nun 2017-18 şampiyonluk madalyasını ya da şampiyonluk primini alma ihtimalinin oldukca düşük bulunduğunu gösteriyor.
Derleyen: Emre Topaloğlu