M87 galaksisi korkulu büyüklükte! Samanyolu yüz milyarlarca yıldız içeriyor olabilir; M87’de ise birkaç trilyon yıldız bulunuyor. Merkezindeki süper kütleli kara delik ise uzaya doğru adeta bir enerji ışını gönderiyor. NASA ve Avrupa Uzay Ajansı (ESA) tarafınca çalıştırılan Hubble Uzay Teleskobu, 3 bin ışık yılı uzunluğunda (tek bir ışık yılı ortalama 9.6 trilyon km’dir) aşırı derecede ısıtılmış gaz ışını üreten bu enerji dolu kozmik olayın yeni bir görüntüsünü elde etti.
NASA gelen bu ışını “kaynak makinesi benzeri” şeklinde adlandırıyor zira yörüngesine yakın birçok yıldızın patlamasına niçin oluyor benzer biçimde duruyor. Stanford Üniversitesi’nden Alec Lessing, NASA’nın yayınladığı bildiride şu ifadeleri kullanmakta:
Neler bulunduğunu bilmiyoruz, sadece bu oldukca coşku verici bir bulgu. Bu, kara delik jetlerinin çevreleriyle iyi mi etkileşime girdiğine dair anlayışımızda bir şeylerin tamamlanmamış olduğu anlamına geliyor.
Şöyleki açalım; kara deliklerin kendileri ışık üretmez. Sadece madde, kara deliklerin çevresinde hızla dönerek ışık yürüyerek enerjik ve hareketli bir “birikim diski” oluşturabilir. Ve kimi zaman bir kara deliğe düşen madde, zıt yönlerde ateş eden iki jetin içinde gidip gelebilir.
Aşağıdaki Hubble görüntüsünde, devasa bir yumurtaya benzeyen devasa eliptik galaksi M87, ESA’nın ifadesiyle “yarı saydam, tüylü beyaz bir pamuk topuna” benziyor. Jet, görebileceğiniz benzer biçimde, süper kütleli kara deliğin (5.4 milyar Güneş kütlesine haiz) evi olan galaktik çekirdekten dışarı doğru patlayan dalgalı mavi ışın.
Jet galakside ilerlerken, gökbilimciler bunun “nova” isminde olan bir tür yıldız patlamasını tetiklediğinden şüpheleniyor. Bu patlamalar bir tane şişkin ve katmanları dökülen yaşlanmakta olan yıldız ve kütlesini dökmüş Güneş benzeri bir yıldızın sıcak çekirdeği olan beyaz cüce bir yıldızın bulunmuş olduğu çift yıldız sistemlerinde meydana geliyor.
Şişen yıldız, beyaz cüceye elementler (bu örnekte hidrojen) püskürtüyor. Ajans, “Cücenin yüzey katmanı 1.6 km derinliğinde hidrojenle dolduğunda, bu katman devasa bir nükleer bomba benzer biçimde patlar” diye açıklıyor. Patlamadan sonrasında süreç kademeli olarak yenileniyor.
Araştırmacılar, galaksinin geri kalanıyla karşılaştırıldığında, bu parlak mavi jetin civarlarında M87’deki öteki bölgelere kıyasla iki kat daha çok nova bulunduğunu keşfetti.
Lessing, “Jet, çevredeki bölgelere doğru ilerleyen yıldız sistemlerine bir şeyler yapıyor. Kim bilir bir halde beyaz cücelere hidrojen püskürterek daha sık patlamalarına niçin oluyor” şeklinde konuşmakta sadece, bir takım başka olasılık da bunu açıklayabilir.
Gökbilimciler uzayın bu enerjik bölgesini izlemeye devam edecek. Bu, yavaş yavaş çözülen kozmik bir gizem.
Mark Kaufman, Mashable’da editör / Metin Aktaşoğlu tarafınca Türkçeleştirildi
