Yazman Çelebi Kimdir Yaşamı Kişiliği Hakkında Özetlemek gerekirse Özet Data
17. yüzyılın önde gelen yazarlarından biridir ve geniş bir data birikimine haizdir. Kendisi, tarih, coğrafya, bibliyografi benzer biçimde değişik alanlarda mühim eserler veren bir sanatçıdır. Ek olarak, tıp ve astronomi benzer biçimde bilim dallarında da oldukça iyi data sahibidir. Düzyazı türünde yazdığı eserlerin çoğu zaman sadeliği ve anlaşılırlığı ile tanınan Yazman Çelebi, Arapça ve Farsça’nın yanı sıra Fransızca, Latince ve İtalyanca benzer biçimde birçok dilde de yetkinlik göstermiştir. Batı dillerine çevrilen eserleri, onun eserlerinin bir tek Türkiye’de değil, dünya genelinde tanınmasını elde etmiştir.
Eserleriyle bir tek Türkiye’de değil, o dönemde Avrupa’da da büyük bir tesir yaratmıştır. Onun eserleri, bir tek tarih ve coğrafya alanlarındaki data birikimini değil, bununla birlikte Batı kültürü ve düşüncesine de ayna tutmaktadır. Yazman Çelebi’nin eserleri, hem periyodunun hem de günümüzün ilgi odağı haline gelmiştir.
Yazman Çelebi, yalnızca bir yazar değil, bununla birlikte bir bilim insanıdır. Tıp ve astronomi benzer biçimde bilim dallarında elde etmiş olduğu data birikimi, onun eserlerine de yansımaktadır. Kitaplarında verdiği bilgiler, periyodunun en ileri düzeydeki bilimsel araştırmalarına dayanmaktadır. Bundan dolayı, onun eserleri günümüzde de referans kaynakları içinde yer almıştır.
Yazarın eserleri, bir tek data birikimi açısından değil, bununla birlikte yazınsal özellikleriyle de dikkat çekmektedir. Onun eserleri, bir tek bilimsel bir içerik sunmakla kalmayıp, bununla birlikte dil ve üslup açısından da oldukça etkileyicidir. Yazman Çelebi’nin dil kullanımı, Türk edebiyatının zamanı gelişiminde mühim bir rol oynamıştır ve onun eserleri, Türk edebiyatının klasikleri içinde yer almıştır.
Yazman Çelebi, tarihten coğrafyaya, astronomiden bibliyografiye kadar pek oldukça alanda eserler veren bir sanatçıdır. Bu eserleri, bir tek o döneme değil, günümüze de ışık tutmaktadır. Onun eserleri, hem bir bilim insanının hem de bir yazarın bakış açısından dünya ve insanlık tarihinin anlatımıdır.
Yazman Çelebinin Türk ve Dünya Zamanı Açısından Önemi
Aslolan adı Mustafa olan Yazman Çelebi, bilim ve sanat alanlarında oldukça yönlü bir kişilikti ve Hacı Halîfe olarak da bilinirdi. Babası Abdullah’ın oğlu olarak İstanbul’da dünyaya geldi. Hususi eğitim görerek kendini yetiştirdi ve 1623’te Anadolu Muhasebesi Kalemi’nde kâtip olarak işe başladı.
Babası ile beraber 1624’te Tercan Seferi’ne katılan Mustafa, 1626 senesinde Bağdat seferinden dönüşte babasını yitirdi. Bu acı vakadan sonrasında 1628-1629 yıllarında tekrardan tahsil hayatına başlayarak, esaslı bilgiler edindi. İlerleyen yıllarda hacca gitmek için yola çıkan ve 1633-34’te hacı olan Hacı Halîfe, Revan Seferi’ne de katıldı (1634-35).
Sonrasında İstanbul’a geri dönen yazar, İstanbul’un değişik yerlerinde yaşadı ve eserlerini yazdı. Parlak zeka, şuurlu ve ağırbaşlı bir ilim adamı olan Yazman Çelebi, tarihten, tıbba, coğrafyadan astronomiye kadar birçok alanda data sahibiydi. Çoğu zaman mütevazi düzyazı türünde eserler veren Hacı Halîfe, en mühim eserlerini tarih, coğrafya ve kaynakça alanlarında kaleme almıştır. Arapça ve Farsça dillerinin yanı sıra Fransızca, Latince, İtalyanca da biliyordu ve birçok eseri Batı dillerine çevrilmişti.
Hacı Halîfe, yaşamı süresince bilgiye olan tutkusu ve çalışkanlığıyla dikkat çeken bir yazardı. İstanbul’da ölen Hacı Halîfe, Zeyrek Camii civarında gömüldü.
Yazar, dünya genelinde tanınan bir Türk büyüğüdür. Bilimsel eserleri, Batı anlayışıyla uyumlu olduğundan, Türk toplumuna Batı’ya oluşturulan bir pencere sağlamış oldu. Yazarın eserleri, tarihten coğrafyaya, ahlaktan tasavvufa, tıptan sosyoloji ve etnolojiye kadar pek oldukça alanda yazılmıştır. Bu eserlerin bir çok Arapça ve Farsça dillerinde yazılmış olsa da, Fransızca, Latince ve İtalyanca da biliyordu ve birçok eseri Batı dillerine çevrilmiştir.
Yazman Çelebi Eserleri Nedir
Keşfü’z-Zünûn: Arapça yazdığı bir kaynakça kitabıdır. Eserde, 10 bin İslam yazarının ortalama 15 bin kitabını alfabetik sıraya nazaran tanıtmıştır. Yirmi yılda tamamlanan yaratı birçok dile çevrilmiştir. Mensur bir eserdir.
Cihannüma: Ülkeler coğrafyası durumunda olan bu yaratı için Prof. W. Boorthold, “Bu yaratı, Avrupan’nın coğrafyaya ilişkin bilgisiyle Müslümanlarınkini bir araya getiren ilk tecrübedir.” demiştir. Mensur bir eserdir.
Fezleke: “Özet” anlamına gelen Fezleke, 1591-1654 yılları arasındaki mühim siyasal vakaları özetleyen bir tarih kitabıdır. Düz yazı biçiminde yazılmıştır.
Tuhfetü’l-Kibar: Denizcilik tarihimizdeki başarıları ve savaşları özetleyen mensur bir eserdir. Tam adı “Tuhfetü’l-Kibar fi Esfâri’l- Bihar”dır.
Düstûrü’l Amel: Kurumlardaki malî bozuklukları, sorunları ve bütçe açığının çözümü için önerilerde bulunmuş olduğu mensur eserdir.
Mizanü’l-Hak: Doğruluk terazisi anlamına gelir. Dinî, ahlakî, hukuki ve toplumsal sorunları ele alan bir eserdir.
Takvimü’t-Tevârih: Hz. Âdem’den 1648 yılına kadar yaşanmış olan vakaları kronolojik olarak özetleyen eserdir.
Tuhfetü’l Ahyar: Arapça yazılan bu yaratı, bir çeşit genel kültür ansiklopedisidir.