Plüto bundan ortalama 20 yıl öncesinde Güneş Sistemi’nin dokuzuncu gezegeni olması sebebiyle bugün en tanınan cüce gezegen.
Sadece Mars’la Satürn içinde bulunan asteroit kuşağında yer edinen bir başka cüce gezegen, bir ihtimal biz Dünyalılar için en erişilebilir olanı. Her ne kadar 1000 km’den daha ufak bir çapa haiz olsa da Ceres, Purdue Üniversitesi ve NASA’nın Jet İtki Laboratuvarı’nın yapmış olduğu yeni bir araştırmaya gore bir dönem akan suyla doluydu ve şimdiyse su buzu açısından varlıklı olabilir.
Ceres senelerce kraterli yüzeyiyle uzmanları şaşırttı. Bu çukurlar eski bir su dünyasında var olamayacak kadar derin ve sert görünüyordu. Bilim adamları şimdi bunun bir çelişki olmayabileceğini düşünüyor. Şundan dolayı mühim bir mevzuyu hesaba katıyorlar: Balçık.
Purdue Üniversitesi’nden jeofizikçi Mike Sori bu durumu şöyleki açıklıyor: “Tüm bunlara ilişkin yorumumuz, Ceres’in eskiden Europa (Jüpiter’in uydularından biri) şeklinde bir ‘okyanus dünyası’ olduğu, sadece kirli, çamurlu bir okyanusa haiz olduğu yönündedir. Bu çamurlu okyanus zaman içinde donarak, içinde bir miktar kayalık araç-gereç bulunan buzlu bir kabuk oluşturdu.“
Bilgisayar modellerini kullanan ekip, Ceres’in antik okyanusuna karışan kirin, cüce gezegenin buzunu güçlendirerek kraterlerin şekillerini koruyabileceğini ve öteki jeolojisinin bir kısmını uzun süre muhafaza edebileceğini keşfetti. Bu karışım yüzeyin hem buzlu hem de kuvvetli olmasını sağlamışa benziyor. Emek verme Nature Astronomy dergisinde gösterildi.
Önceleri cüce gezegenin yalnız buzdan bir kabuğu olsa, kraterlerin kolayca deformasyona uğramış olacağı düşünülüyordu. Aynı Dünya’da bulunan buzullar şeklinde.
Doktora talebesi Ian Pamerleau tarafınca hazırlanan makaleye gore Ceres’in yüzeyinin neredeyse %90’ı kadarı buzla kaplı. Simülasyonlarla beraber araştırma ekibi değişik kabuk senaryoları üretti ve kirli buzun, milyarlarca yıl süresince kabuğun “akmasını” engelleyebildiğini buldu. Bu yapıyla beraber cüce gezegen, daha derinlerinde daha fazlaca “çamurlu” ve daha azca donmuş olabileceği düşünülüyor.
Bununla beraber 2015 ve 2018 yılları aralığında Dawn göreviyle beraber NASA, Ceres’in yüzeyine daha yakından bakma şansına da haiz olmuştu. Bu gözlemlerle cüce gezegenin yüzeyindeki sıradışı parlak kısımların sodyum karbonattan oluştuğu anlaşılmıştı. Sodyum karbonat hem de suyu yumuşatkmak için de kullanılıyor.
Bilim adamları vazife verilerini inceledikten sonrasında, tuzun yerin ortalama 40 km altında ve yüzlerce km genişliğinde tuzlu bir rezervuarın kalıntısı olabileceğini düşündüler. Göktaşı çarpmaları ya yüzeyin derhal altındaki çamuru eritmiş ya da cüce gezegende büyük çatlaklar yaratarak tuzlu suyun buz volkanlarından sızmasına izin vermiş olmalı.
Astrobiyologlar, Dünya’ya ortalama 420 milyon km uzaklıkta bulunan en yakın donmuş okyanusda mikrobik yaşam olabileceğinden şüpheleniyorlar.
Sori, cüce gezegene yapılacak daha çok robotik görevin, Satürn’ün Enceladus‘u ve Jüpiter’in Europa ve Ganymede’si şeklinde dış güneş sisteminin buzlu uyduları için daha çok data ve karşılaştırma noktası sağlayabileceğini söylüyor:
“Ceres’in yüzeyinde gördüğümüz bazı parlak özellikler, Ceres’in çamurlu okyanusunun artık çoğunlukla yada tamamen donmuş, yüzeye püskürmüş kalıntılarıdır. Dolayısıyla, bir uzay aracı göndermek için fazlaca zor olmayan eski bir okyanus dünyasının okyanusundan örnekler toplayabileceğimiz bir yerimiz var.“
Elisha Sauers’ın haberini Özgür Yıldız Türkçeleştirdi.