Mars’a gidecek insan ziyaretçilerin, radyasyondan, ısı değişimlerinden ve gezegeni saran kum fırtınalarından korunabilecekleri güvenli bir yere ihtiyacı olacak.
Eğer gezegen Dünya ya da Ay’a benziyorsa, yeraltında büyük lav tünelleri olmalı, ki bunlar sığınak olarak kullanılabilir. Bu lav tüplerinin çökmüş kısımları (bunlara da tavan penceresi adı veriliyor) yer altı sığınaklarına erişim sağlayabilir.
Mars’taki bu delik, daha büyük bir yer altı mağarasına mı açılıyor?
Görsel, NASA’nın Mars Bulgu Sondası (MRO) üstündeki HiRISE yüksek çözünürlüğünde olan görüntüleme bilimsel gözlem kamerası tarafınca yakalandı.
Delik bir tek bir kaç metre uzunluğunda ve Mars’ın Arsia Mons bölgesinde yer ediniyor. Arsia Mons, Tharsis Montes adlı üç volkan sönmüş volkan grubu içindeki volkanlardan biri.
Tharsis Tümseği içindeki Tharsis bölgesi, devasa bir volkanik ova ve binlerce kilometre süresince uzanıyor. Mars’ın geri kalanına bakılırsa daha yüksek olan bölge, gezegenin averaj rakımından 10 kilometre daha yüksek. Bölge geçmişte volkanik olarak etken olduğundan, söz mevzusu delik de antik çağlardaki volkanik hareketliliğin direkt bir sonucu.
Arsia Mons bölgesindeki bazı delikler çökmüş tavan pencereleri ya da yer altı lav tüplerine oluşturulan kapılar olabilir.
Fakat bu mevzuda fazlaca fazla belirsizlik var. Onlara dair görsellerden biri, aydınlanmış bir yan duvar gösteriyor, ki bu da bir tek silindir şeklinde bir delikten ibaret olduğu anlamına gelebilir.
Görseldeki delik ise bir mağaranın ya da lav tüpünün girişi değil, bir tek bir çukur ya da kuyu olabilir. Hawaii volkanlarında bu tür oluşumlar var ve onlara çukur kraterleri deniliyor. Uzun mağaralara ya da lav tüplerine bağlanmıyor ve yerin fazlaca derinlerinde meydana gelen çökmelerle oluşuyorlar.
Hawaii’de çukur kraterleri 6 metreden, 186 metre derinliğe ve 8 metreden, bin 140 metre genişliğe kadar değişik boylarda bulunuyor. Arsia Mons’ta ve haberimizin ana görselinde yer edinen çukur ise bir tek 178 metre derinlikte.
Ay’daki lav çukurları ve tüplerine dair bilgimiz, Mars’takilere bakılırsa daha çok. Bunların bazılarının 17 derecelik durağan(durgun) bir ısıda olduklarını biliyoruz. Doğal ki onlara dair daha iyi görsellerimiz var. Bu görsellerde kayalarla kaplı yerin ilgi çekici görüntüleri de yer ediniyor.
Bu ay mağaralarını ve lav tüplerini iyi mi keşfedebileceğimize dair pek fazlaca düşünce bulunuyor. Bunlar içinde konsept robot tasarımları da mevcut.
Kim bilir Ay yüzeyinde astronotlar bu tüpler içindeki şişirilebilir yaşam alanlarında barınabilir ve radyasyondan, ısı değişimlerinden ve mikro meteorlardan korunabilirler.
Fakat Mars’taki durum başka bir mesele. Lav tüplerinin Mars’ta da olmaması için bir sebep yok. Hatta, Mars’ın yer çekimi, Dünya’dan fazlaca daha zayıf ve bu da fazlaca daha büyük tüplerin oluşmasına olanak tanımalı.
Mars görsellerinde çatlaklar da yer ediniyor, bu çatlaklar çökmüş tünellere ilişik. Sadece muhtemelen çöken tüplerin hepsi çatlaklar oluşturmuyordur.
Mars volkanı Pavis Mons’ta yer edinen bir çukur bilhassa ilgi çekici. Çukurun altında bir tür boşluk var sadece çukurun doğasını belirlemek fazlaca zor. Bir lav tüpü mü? Eğer öyleyse, Dünya’daki pek fazlaca tüp onun yanında cüce kalır.
Mars lav tüpleri hâlâ gizemini koruyor. Bilim adamları onlardan bol miktarda olduğu yönünde pek fazlaca kanıta haiz.
Sadece mevzu bilim olunca, orada olduklarını varsayamazsınız, orada var şeklinde görünseler de. Olmamalarına dair net bir sebep yok. Peki bigün astronotlar için sığınak olabilirler mi? Kim bilir.
Öncesinde, onları keşfetmek için robotik bir göreve ihtiyacımız var.
Science Alert haberini Erinç Eröz Türkçeleştirdi