Maurice Maeterlinck – Türk Dili ve Edebiyatı

Maurice Maeterlinck (D: 29 Ağustos 1862, Gent, Belçika – Ö: 6 Mayıs 1949, Nice, Fransa) 1911’de Nobel Edebiyat Ödülü’nü alan Belçikalı sembolist ozan, oyun yazarı ve denemeci.

Aslolan adı MAURİCE POLYDORE-MARIE-BERNARD MAETERLİNCK, Kont Maeterlinck (1932’den sonrasında) olarak da bilinir.

Fransızca yazmış ve daha oldukca Fransız edebiyat akımlarından esinlenmiştir. Oyunları, simgeci tiyatronun en mühim yapıtları arasındadır.

Maeterlinck Gent Üniversitesi’nde hukuk okudu ve 1886’da baroya kabul edildi. 1885-1886 yıllarında Paris’te Villiers de L’Isle-Adam ve simgeci akımın önderleriyle tanıştı; oldukca geçmeden hukuku bırakarak edebiyata yöneldi. İlk şiir kitabı Serres chaudes (Sıcak Seralar) ve ilk oyunu La Princesse Maleine 1899’da yayımlandı. Maeterlinck’in en etkili olduğu alan tiyatroydu. Simgeci tiyatronun başyapıtlarından Pelleas et Melisande (1892; Pelleas ve Melisande. 1944) adlı oyununu Paris’in öncü tiyatrolarından Theâtre de l’Oeuvre’da Aurelien-Marie Lugne-Poe sahneledi: Debussy de 1902’de opera olarak besteledi. Masal dünyası benzer biçimde belirsiz bir geçmişte geçen oyun, kocasının adam kardeşi Pelleas’a âşık olan Prenses Melisande’nin yıkıcı tutkusu çerçevesinde umutsuz bir hüzün ve kaçınılmaz yıkım havasını yansıtır. Düzyazı olmasına rağmen 19. yüzyıl şiirsel tiyatrosunun en yetkin örneği sayılır.

Maeterlinck Monna Vanna (1902; Monna Vatına, 1931, 1969) benzer biçimde tarihsel oyunların yanı sıra pek oldukca başka oyun daha yazdı. Zaman içinde İngiliz tiyatrosuna, bilhassa de Shakespeare‘e ve I. James periyodu yazarlarına ilgi duyarak simgeciliğin tesirini bir seviyede dengeledi. Sonraki oyunlarından yalnızca L’Oiseau bleu (1908; Mavi Kuş, 1937, 1981) Pelleas ve Melisande kadar ilgi toplayabildi. Bir çocuk oyunu olarak yazdığı bu alegorik düşlem, dünyada mutluluk arayışını mevzu alıyordu. İlk kez 1908’de Moskova Sanat Tiyatrosu’nun sahnelediği, duygusal öğelerle dolu bu kıssalı oyun bir süre oldukca tutuldu, fakat zaman içinde çekiciliğini yitirdi. Oyunun iyimserliği bugün yüzeysel bulunmaktadır. Maeterlinck’in sahnelendiğinde büyük ilgi görmüş bir başka oyunu da Le Bourgmestre de Stilmonde’diı (1918; Stilmon-de Belediye Başkanı). Yurt sevgisini yansıtan oyun, cenk esnasında Alman yönetimindeki Flandre’ı mevzu alır.

Maeterlinck simgeci oyunlarında şiirsel dilden, sahne hareketlerinden, ışık, dekor ve merasim öğelerinden yararlanarak kahramanlarının ruh durumlarını ve ikilemlerini dışsallaştıran simgesel imgeler yaratır. Bir çok kez oyun kahramanları, kendilerini felakete götürecek esrarengiz ve ürkütücü bir şeyi beklemektedirler. Düşünsel giriftliği noksan kalmakla beraber, oyunlarının diyaloglardan meydana gelen derin ve etkisinde bırakan bir havası vardır; diyaloglar belirsiz, tam biçimlenmemiş imalara dayalı, yer yer naif halde yineleyici ve kimi zaman fazla duygusal, fakat bazen da son aşama incelikli ve güçlüdür. Oyunları birçok dile çevrilen Maeterlinck, Belçika’nın dünya genelinde en etkili oyun yazarıdır.

Maeterlinck’in düzyazı yapıtlarında gizemcilik, gizlicilik ve doğaya duyulan ilgi ustaca kaynaştırılmıştır. Simgeciliğin maddeciliğe, bilime ve makineleşmeye tepkisini yansıtan bu yapıtlar ruhun ölümsüzlüğü, ölümün doğası ve bilgeliğe erişme benzer biçimde konulmuş olan ele alır. Maeterlinck’in mistik düşünceleri Le Tresor des humbles (1896; Alçakgönüllüler Hazinesi) ve La Sagesse et la destinee (1898: Bilgelik ve Alınyazısı) adlı yapıtlarında ortaya çıkar. En oldukca okunan düzyazı yapıtları ise La Vie des abeilles (1901: Karıncaların Yaşamı, 1936) ve L’Intelligence des fleurs (1907; Çiçeklerin Zekâsı) adlı tabiat kitaplarıdır, fakat bunlar gerçek anlamda bilimsel ya da tabiat geçmişine ilişkin yapıtlar değil. Maeterlinck’in insanlık durumuyla ilgili felsefi görüşlerini açıklamış olduğu uzun denemelerdir.

1932’de Belçika kralının kont unvanı verdiği Maeterlinck’in Türkçeye çevrilmiş diğeri yapıtları içinde L’lntruse (1890; Çağrılmadan Gelen, 1961), Les aveugles (1891; Körler, 1955), Interieur (1894: Evin İçi, 1940) ve Ariane et Barbe-Bleue (1901; Ariane’la Mavi Sakal. 1945) yer alır.

Dünya Edebiyatı