Mendil Altında – Memduh Şevket Esendal
Karakterler
Cavit Bey: Bir dairede sicil amiridir. Milletvekili olma düşsel kurar. Para sıkıntısı çekmektedir.
Müsteşar: Duygusuz, umursamaz bir tiptir. Cavit Beyin Amiridir.
Meryem: Cavit Beyin oda hizmetçisidir.
Bir Işyar: işten atılan biridir. Belirgin bir özelliği yok. Cavit Beyin Kafada kurguladığı birisidir.
Mevzusu
Hikâyede, devlet dairesinde çalışan bir kâtibin, ağustos ayında bir öğleden sonrasında uyumak istemesi ve yüzüne kapattığı mendilin altında vekil olmayı hayal etmesi mevzu ediniyor.
Kitapta yirmi beş öykü bulunmaktadır.
| 1. Mendil Altında | 10. Celile | 19. Beyaz perde |
| 2. Ana Baba | 11. İhtiyarlık | 20. Kaçırdık mı |
| 3. Avni Hurifi Efendi | 12. El Malının Tasası | 21.Güçlü Hükümet |
| 4. Rüya Iyi mi Çıktı | 13. İki Ziyaret | 22. Saide ve Yaşam Ne Tatlı |
| 5. Hasta | 14. Ozan Tavafi | 23. |
| 6. Feminist | 15. Haşmet Gülkokan | 24. |
| 7. Müdürün Züğürtü | 16. Keleş, Gevenli Hacı | 25. |
| 8. Karga Yavrusu | 17. Düğün, Kızımız | |
| 9. Dursunhacı | 18. Gül Hanımın Anası |
Mendil Altında Özeti
Mendil Altında
Kâtip Cavit Bey yemekten sonrasında yüzüne mendil yayarak uyumaya çalışır. Ilkin evlatlarının okul ücretini ve karısının para için sızlanmasını düşünür. Sonrasında rüyasında kovulmak suretiyle olan bir subayın pozisyonunu amirine karşı şiddetle savunduğunu görür. Bu savaşçılığın onu milletvekili konumuna taşıma zamanı vardığında, rüyasının heyecanından boğulur benzer biçimde olur ve hizmetçisinden bir fincan kahve ister.
Ana Baba
Yazar, bu hikâyeyle yoksul bir ailenin hayatından bir kesit sunarken anne ve babanın çocuğun hayatındaki önemi de mevzu edinmiştir.
İhtiyarlık
Yetmişlerinde, kırk senelik evli bir karı koca, tüm gün uyudukları için geceleri birbirleriyle tartışırlar fakat birine bir şey olursa diğeri dehşete düşer.
Celile
Bir sıhhat evindeki hasta, oradaki eksiklikleri ve eksiklikleri gidermeye çalışır. Tek bir Başhemşire Celile’nin işine yaramaz. Celile’nin hayal kırıklığı yaratan yaşam hikâyesini öğrendiklerinde aralarındaki buzlar erir ve dost olurlar.
Dursunhacı
Dursunhacı, komşusunun kendi tarlasında bağ yapacağını öğrenince imrenir. Bunu önlemek için her şeyi dener, sadece başarısız olur. Ekinleri mahvetmek için gece yarısı bağa girdiğinde porsuk sanılır ve öldürülür.
Müdürün Züğürdü
Bir mahalle muhtarı köylüden zorla para alınca kaymakamlığa şikâyet edilir. Kaymakam durumu incelemek için bir ağ kurar. Müdür o denli ikna edici konuşur ki ağa müdürü kurtarmanın bir yolunu düşünmeye adım atar.
Karga Yavrusu
On yaşındaki Nazif bir karga yavrusunu besler. Bu “kirli” hayvanı beslediği için babası onu ölümüne döver. Tabip durumu hükümete bildireceğini söyleyince baba korkar ve doktora tekrar oğluna zarar vermeyeceğine dair söz verir. Nazif iyileşince iki karga yavrusunu beslemeye adım atar.
Feminist
Salim, gençlerden duyduğu feminist kelimesinin anlamını öğrenmek ister. Kime sorarsa sorsun doğru cevabı alamaz. Adının Feminist olarak çıktığını öğrenmeye çalışmakla o denli meşgul ki. Bu lakabın nereden geldiğini bilmeyenler, onu konferanslarda konuşmaya ve gazetelere yazılar yazmaya çağrı etmeye adım atar.
Avni Hurifi Efendi
Komşusunun kınasına katılan Avni Hurifi Efendi, rakısını yudumlayarak eve dönmeyi planlarken bir köşede, masasında oturan sarhoş bir delikanlının aynı şeyleri, adeta bozuk plak benzer biçimde söylemesiyle canı oldukca yanıyor. Onu bu durumdan kurtaran başka bir komşusu da aynı şekilde davranır ve nüzul geçirerek ölür.
Rüya Iyi mi Çıktı
İzzet Bey, saf, batıl bir postacı olan Tevfik Efendi’ye onu rüyasında gördüğünü söyler sadece devam edemez. Rüyayı felakete sürükleyen ve ne yapacağını şaşıran Tevfik Efendi, rüyayı bu kadar azca hasarla kurtulduğu için eşi ve kayınvalidesinin kaynattığı pekmezin ayaklarına dökülmesiyle rahatlar. Sadece İzzet Bey bu yalanı yalnız kahvede kendisine eşlik edebilmek için söylemiştir.
Hasta
Bankacı Tevfik Efendi otomobilden inerken bileğini incitiyor. Evin şerefinden ve komşularının ziyaretinden oldukca etkilenir, eğlenmeye adım atar. On gün sonrasında karısı homurdanmaya adım atar ve komşular geri çekilmeye adım atar. O da bastonunu kapar ve yolda karşılaşmış olduğu kişilere içerlemeye devam eder. Yeniden işine başlayınca arkadaşlarına evde hasta olmaktan iyi mi sıkıldığını anlatır.
Mendil Altında – Kitap Açıklaması
… Birbirinden kuvvetli 25 öyküden oluşan ‘Mendil Altında’, insanımızın bireysel ve toplumsal portresini muhteşem bir derinlikte çizerken, asla kuşkusuz yaşamın kalıcı güzelliklerini, ölümsüz değerlerini kapsıyor, damıtıyor ve görkemli bir öz halinde okura sunuyor.
Her sayfasında ince bir duyarlığın burcu burcu estiği, Türk hikâyeciliğinin anıtlarından biridir ‘Mendil Altında’.
