Her gün meyve ve sebze yiyecek sıhhatli kalmanın mükemmel bir yolu sadece bir tek yemeden ilkin iyice yıkadığınızdan güvenli olun. Bir çok insan pişmemiş et ve balığın sağlığa yönelik tehlikelerinin bilincinde doğal sadece birçok şahıs taze meyve, sebze ve yeşillik benzer biçimde ürünleri “güvenli” olarak kabul etmekte. Sadece her yıl, Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre on kişiden biri güvenli olmayan yiyecekler yiyerek rahatsızlanıyor ve ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri’ne (CDC) göre bu besin kaynaklı hastalık vakalarının ortalama yüzde 46’sı sebze ve meyvelerden kaynaklanıyor.
Gerçek şu ki, söz mevzusu taze ürünlerin bir çok böcekler ve kuşlar benzer biçimde her hayvanın yada her şeyin dokunabileceği açık alanda yetiştirilir. Bu, yıkanmamış ürünlerin kirin yanı sıra bakteri, mantar, virüs ve pestisitler benzer biçimde çeşitli potansiyel olarak zararı dokunan maddeler içerebileceği anlamına geliyor. Öte taraftan taze ürünler paketleme, hazırlama yada depolama esnasında da kirlenebilir. Seralarda hidroponik olarak yetiştirilen ürünler bile mikrop ve pestisit barındırabilir.
Şu demek oluyor ki meyve ve sebzeleri yıkamak besin güvenliği açısından oldukça gerçek bir öneme haiz. Peki bunu yapmanın en iyi yolu nedir?
Yıkamak fakat iyi mi?
Ilk olarak ellerinizi sudan geçirin. Bu, cildinizdeki mikropların temizlediğiniz ürünleri kirletmesini önler. Taze ürünleri yıkamanın en kolay ve en güvenli yolu elle, soğuk, akan su altında yıkamak. Meyve ve sebzeleri kirden, böcek ilaçlarından ve bazı yüzey mikroplarından temizlemek için ellerinizle ovalayın. Yüzey artık kirli görünmeyene kadar sudan geçirin. Ürünleri suda bekletecekseniz, mikroplarla dolu olabilecek lavabo yerine temiz bir kase kullandığınızdan güvenli olun.
Ürünleri asla deterjan yada çamaşır suyu ile yıkamayın, zira bazı meyve ve sebzelerin kabukları gözeneklidir ve bu kimyasalları emebilir. (Söz mevzusu gözenekler bizim görebileceğimiz boyutta olmak zorunda değil.) Ek olarak bu bir tek tatlarını ve dokularını değiştirmekle kalmaz, bununla beraber onları yiyecek için güvensiz bir hale de getirebilir.
Fakat meyve ve sebzeleri temizlemek için bazı güvenli kimyasal yöntemler de mevcut. Örneğin karbonat, taze ürünleri yıkamak için kullanılabilir. Bunlar ürünlerdeki bakteri ve pestisitleri azaltabilir.
Bir de karbonat var. Frontiers’ta yayınlanan makaleye göre 100 ml suya 0.84 gram karbonat eklendiğinde taze ürünlerdeki mikropların büyümesini duruyor. Karbonatlı suda 15 dakika bekletmenin taze ürünlerden neredeyse tüm pestisit izlerini ortadan kaldırmakta.
Bir tanım vermek gerekirse ürünleri yıkamak için bir bardak soğuk su başına yalnızca bir çay kaşığı karbonata ihtiyacınız var. Bu, ürünlerin tadını değiştirmeden mikropları ve böcek ilaçlarını temizleyecektir. Meyve ve sebzeleri temiz bir kapta ara sıra karışmasını sağlayarak 15 dakika beklemeye alın. Karbonat alkali bir madde olduğundan, 15 dakikadan uzun süre suda bekletilmesi ve iyice durulanmaması kırılgan meyve ve sebzelerin kabuklarının parçalanmasına, doku ve lezzetlerinin bozulmasına niçin olabilir.
Bunun yanı sıra elmaları bir tek suyla yıkamanın tesiri ile karbonatla bekletmenin tesirini karşılaştıran bir araştırma, suyun pestisitleri temizlemede karbonat kadar etkili bulunduğunu buldu. Ek olarak taze ürünlerde bulunan pestisit izlerinin çoğunun tehlikeli olmayan seviyelerde bulunduğunu belirtmekte de yarar var.
Fakat gene de elmalar üstünde meydana getirilen oldukca yakın tarihindeki bir başka çalışmaya da değinelim; söz mevzusu çalışmaya nazaran pestisitler kabuktan daha derine nüfuz edebiliyor. Bundan dolayı araştırmanın yazarları, yıkamaya ek olarak, elmaları yemeden ilkin soymanın, maruz kalabileceğiniz pestisit izlerini daha da azaltabileceğini öne sürüyor. Bu aşamada iyice yıkadıktan sonrasında elma benzer biçimde meyvelerin kabuğunu soyabilirsiniz.
Peki tüm bunlardan sonrasında nereye varıyoruz? Aslen meydana getirilen araştırmalara bakacak olursak taze ürünleri temizlemenin en iyi yolu hala bir tek su kullanmak ve elle ovalamak. Sirke yada karbonat kullanmanın hakiki anlamda fark yaratan bir tarafı yok.
Sebzeler, meyveler ve değişen yöntemler…
Patates ya da kabak benzer biçimde kabuklu ürünler, temiz görünene kadar fırçalanabilir. Domates ise ortalama 30 saniye süresince akan suyun altında durulanıp elle nazikçe ovalanabilir.
Marul, brokoli, karnabahar, kara lahana yada lahana benzer biçimde yapraklı yeşil sebzeleri yıkamak için yapraklar ve çiçeklerin ayrı ayrı musluk altında tek tek durulanması, elde bir dakikaya kadar ovalanması önemli. Marul çoğu zaman pişmemiş olarak yendiğinden, bakterilerle kirlenme olasılığı en yüksek olan dış yaprakları atmak daha güvenli bir hareket olacaktır.
Söz mevzusu meyveler olduğunda gene su en iyi yöntem olarak öne çıkıyor. Çekirdekli meyveleri, elmaları ve salatalıkları, üzerlerindeki kiri, mikropları ve mum kaplamasını gidermek için bir dakikaya kadar soğuk, akan suda durulayın.
Kiraz, üzüm, çilek benzer biçimde yüksek su içinde ne olduğu bulunan meyveler acele bozulurlar. Onları ıslak bırakmak mevcut herhangi bir mikrobun büyümesini artıracak ve raf ömürlerini azaltacaktır. Bundan dolayı bu meyveleri dolapta yıkamadan saklamak gerek. Bir tek yiyeceğiniz vakit iyice yıkamanız kafi olacaktır.
Derhal yemeyeceğiniz meyve ve sebzeleri ise yıkadıktan sonrasında kuru bir kağıt havluyla kurulamalı yada nemlerini almak ve mikrop oluşumunu azaltmak için salata kurutma aletine koymalısınız. Bu tarz şeyleri ondan sonra buzdolabında kapaklı bir kapta saklayabilirsiniz. Ek olarak meyve-sebzeleri yıkamadan ve hazırlamadan ilkin mutfak lavabosunu, yüzeyleri ve mutfak aletlerini temizlemek de iyi bir düşünce.
Son olarak evde uygulayacağınız hiçbir yıkama yönteminin meyve ve sebzelerde bulunabilecek mikropları tamamen ortadan kaldıramayacağını yada öldüremeyeceğini de ihmal etmeyin. Mikroplar bir tek pişirme esnasında 60 santigrat derecenin üstüne çıkıldığında tamamen ölecektir.
Kaynak: Klinik Mikrobiyolog Primrose Freestone, The Conversation / Metin Aktaşoğlu tarafınca yerelleştirildi