Yakın bir vakit sonrasında Dünya’ya veda edecek olan ‘Mini Ay’ aslen insanoğlu Dünya’da dolaşmaya başladıktan oldukca daha uzun süre evvelinde beri gezegenimizin çevresinde dolanan bildiğimiz Ay’ın minik bir parçası olabilir… Bir takip emek harcaması, kabaca bir otobüs büyüklüğündeki bu uzay kayasına daha yakından bakarak, nelerden oluştuğunu, ne kadar süratli döndüğünü ve nereye gittiğini daha iyi anlamaya çalıştı. Ekip, söz mevzusu ‘Mini Ay’ın silikatlardan ve metalden oluşan S tipi asteroitler ile ana asteroit kuşağındaki ikinci en büyük nesne olan Vesta benzer biçimde V tipi bir asteroit içinde bir şey bulunduğunu söylüyor…
Elde edilmiş sonuçlar, resmen 2024 PT5 olarak adlandırılan bu mini uydunun, Sovyetler Birliği’nin 1976’daki robotik Luna 24 görevi tarafınca toplanan toprakla ve arkasından NASA’nın 1969’daki Apollo 12 görevinden alınan örneklerle büyük seviyede örtüşen bir Ay kökenine haiz bulunduğunu öne sürüyor. Bahsi geçen örneklerin her ikisi de eski sertleşmiş lav akıntılarının bulunmuş olduğu karanlık, gölgeli Ay bölgelerinden geldi.
Bu yıl Ağustos ayında mini uyduyu keşfeden iki gökbilimcinin de yazarlar içinde yer almış olduğu yazı, 2024 PT5‘in son 1 milyon yıl yada daha uzun bir süre içinde oluşan kraterlerden ortaya çıkmış olabileceğini öne sürüyor. Makale Astronomy & Astrophysics Letters dergisinde yayımlanmak suretiyle yargıcı incelemesinden geçiyor.
Makaleye nazaran, her saat tam bir dönüş meydana getiren Asteroid 2024 PT5, 29 Eylül’den beri Dünya’nın çevresinde uçmakta sadece 25 Kasım’da etrafımızdan ayrılacak. Bu ziyaretçi kaya normal olarak tartışmalara da sebep oldu; birçok şahıs böylesine minik, sonradan ortaya çıkan bir kayaya “Ay” demenin yanlış bir adlandırma bulunduğunu savundu. Dünyanın en popüler bilim adamlarından Neil deGrasse Tyson dahi bu münakaşaya katılarak ‘Mini Ay’ ifadesini ‘clickbait’ (tık tuzağı) olarak adlandırdı.
Fakat bu tartışmalara karşın, İspanya’daki Universidad Complutense de Madrid’deki araştırmacılardan Carlos de la Fuente Marcos, makalede söz mevzusu ifadenin kullanımını desteklemek için literatüre atıfta bulunarak bu terimi kolaylıkla kullanıyor.
Mashable’a konuşan akademisyen, “Burada gördüğümüz şey değişik bilimsel ölçütlerin kullanılmasının tipik bir örneği. Bu, Dünya’nın geçici olarak yakaladığı bir uydu kısaca isterseniz buna ‘Mini Ay’ da kabul edebilirsiniz” diyor.
Açık olan şey, asteroitlerin Dünya’nın yerçekiminden bu şekilde oldukça sık etkilendiği ve büyük çoğunluğunun tam bir yolculuğu tamamlamadan uçup gittiği… Bunların çoğunun, 1990’ların başlangıcında keşfedilen ve Dünya’nın yakınında yoğunlaşmış bir kaya grubu olan Arjuna asteroit kuşağından geldiği düşünülüyor.
De la Fuente Marcos, bu asteroitlerin her yıl Güneş çevresinde bir tur attığını ve Dünya ile Ay aslen bu kuşağın ortasından geçtiğini söylüyor. Kısaca aslen gelecekte yeniden bir ‘Mini Ay’ meselesi yaşayabiliriz.
Fakat yakın geçmişteki mini uydularla karşılaştırıldığında, 2024 PT5 kısa süreli bir uydu. Temmuz 2006’da RH120 adlı bir ziyaretçi, Temmuz 2007’de kurtulup gitmeden ilkin bir yıl süresince Dünya yörüngesinde kaldı. Gökbilimciler, Mayıs 2020’de ayrılan birinin gezegenin çevresinde birkaç yıl süresince dolaşmış olabileceğine inanıyor.
İspanya’nın Kanarya Adaları’nda birkaç robotik teleskopu yöneten Light Bridges’in CEO’su Antonio Maudes, ‘Mini Ay’ fenomeninin sıklığına karşın basit olarak küçümsenmemesi icap ettiğini söylüyor. Şirketinin İki Metrelik İkiz Teleskobu araştırma ekibine gözlemsel veri sağlamakta.
Mashable’a konuşan CEO Maudes, “Güneş sisteminde bunlardan daha garip oldukca azca nesne bulabilirsiniz bundan dolayı Dünya’ya oldukca yakınlar ve geri dönecekler. Bu mükemmel bir şey” diyor.
Bir tek tehlikeleri değil fırsatları da saptamak için…
Şirket, İspanya’da, Dünya ve Ay etrafındaki bölge olan ay ötesi uzayı izlemeyi amaçlayan bir proje geliştiriyor. Amacı ise gökbilimcilerin bu mini uyduların kökenleri, yörüngeleri, malzemeleri ve dönüş hızları hakkında istatistiksel anlayışlarını çoğaltmak. Bu tür bilgiler yalnızca Dünya’ya çarpabilecek potansiyel olarak tehlikeli kayaları aramak için yararlı değil. Maudes hem de bunun ticari amaçlar için de yararlı olabileceğini düşünüyor.
Girişim sermayedarları bir süredir kıymetli mineraller için uzay madenciliği yapma fikri üstünde konuşuyor, adımlar atıyor.. Arjuna asteroitleri ana asteroit kuşağındakilerden oldukca daha yakın, Mars ve Jüpiter içinde, bu da onları daha ergonomik varış noktaları haline getiriyor. Fizikçi ve Light Bridges danışmanı Adolfo Nemirovsky, bu yakın asteroitleri adeta birer süpermarkete benzetiyor. Ona nazaran bu asteroitler Ay üsleri inşa etmek ve uzay görevlerine araç-gereç tedarik etmek için nispeten uygun bölgeler.
2024 PT5 artık bizi terk etmek suretiyle olsa da, birçok gökbilimci, kamuoyunun gözlerini dünyanın dört bir yanında devamlı olarak bir sürü şeyin vızıldadığı gerçeğine açmış olduğu için minnettar. Maudes şu şekilde ekliyor:
Burası ile Ay içinde boş bir alan bulunduğunu, orada hiçbir şey olmadığını düşünüyorsunuz sadece {hiç de} o şekilde değil. Burada üstünde durulması ihtiyaç duyulan birçok değişik güç var.
NASA, 2024 PT5’i Ocak 2025’te California’daki Goldstone Güneş Sistemi Radarı ile gözlemlemeyi planlıyor. O noktada, nesne bizlerden oldukca uzakta olacak -Ay’dan ortalama beş kat daha uzakta, ortalama 384 bin km uzakta- ve arkasından Güneş etrafındaki yörüngesine devam edecek.
Elisha Sauers, Mashable’da muhabir / Metin Aktaşoğlu tarafınca Türkçeleştirildi