Nesimi Çimen – Türk Dili ve Edebiyatı

Nesimi Çimen (d. 1931, Fatmakuyu Köyü/Saimbeyli/Adana – ö. 2 Temmuz 1993, Sivas) Halk ozanı.

Aslen Sivaslı olan Nesimi Çimen, 1931 yılında Adana’nın Saimbeyli ilçesinin Fatmakuyu köyünde doğmuştur. Küçük yaşlardayken Kayseri Sarız’ın İncemal (Cemalan) köyüne göç etmişlerdir. 1956’da ise Adana’nın Kozan ilçesine ardından da Kadirliye göç etmiş ve orada yaşamıştır.

Bir halk ozanı olan Nesimi Çimen, bir eğitim görmemiştir, ilkokul diplomasını kırk beş yaşındayken almıştır. Daha on iki yaşındayken saz çalmaya başlamıştır.

1949’da ilk evliliğini Sarız’da yapmış ve bu evliliğinden dört çocuğu olmuştur, daha sonra 1952 senesinde tekrar evlenen Nesimi Çimen bu evliliğinden de bir çocuk sahibi olmuştur.

Geçimini sağlama yoluna ilk olarak kalaycılık ile başlamıştır ve bu süreç 1961’e kadar devam etmiştir. Bu zamanlarda Yaşar Kemal ile tanışmıştır ve kendisine iş bulmasını rica ettiği Yaşar Kemal aracılığıyla Davutpaşa’da mozaik fabrikasında çalışmaya başlamıştır; fakat buradaki çalışması kısa sürmüş, burada gördüklerini söylemekten çekinememiş fabrikanın greve girmesi ile işten çıkartılmıştır.

1962 itibariyle de ozanlık yapmaya başlamıştır. Bu süreç içerisinde Pir Sultan Abdal’dan, Kaygusuz Abdal’dan, Hatayi’den deyişler ve kendi şiirlerini okumuştur. Bu süreçte yükselişte olan Sosyalist Parti ve Türkiye İşçi Partisi gibi partiler içerisinde yer almış, emekçilerin sesi için söylemekten geri durmamış, işçi hakları savunmada fiili olarak grevlerde, mitinglerde ve meydanlarda bulunmuştur.

1970’lerden itibaren radyo ve televizyon programlarına katılmış, yurtiçi ve Almanya, İngiltere, Fransa, Yugoslavya, Hollanda, İsviçre, İsveç gibi yurtdışı ülkelerinde de konserler vermiştir. 1976’da Fransa’da yaptığı plak çalışması ile ikitelli curayı yurtdışına tanıtmıştır. Curanın son ustasıdır.

Müzik alanında müziğin icrası dışında bir yapım şirketi de açmıştır. Dersim Derviş Cemal’lerinden olan Alevi bir aileden gelmektedir.

2 Temmuz 1993’te Sivas’ta düzenlenen Pir Sultan Abdal’ı Anma Şenlikleri’ne katıldığı sırada Madımak Oteli’ne yapılan saldırıda vefat etmiş, cenazesi İstanbul Karaca Ahmet Mezarlığı’na defnedilmiştir.

Nesimi Çimen’in oğlu Mazlum Çimen de bir besteci, keman sanatçısı ve balettir. Ailesi hakkında bilgi almak için önemli bir bilgi kaynağı olan Mazlum Çimen ailesi hakkında:

“Bu ilişkileri nasıl kurduğu beni çok etkileyen bir konu. Babam ilkokulu sadece 3 yıl okumuş. 44 yaşında sınava girip ilkokul diploması aldı. Cumhuriyet okurdu, ama yazması kötüydü. Anneme de ben yazmayı öğrettim. Babamın en büyük özelliği çabuk kavrar ve hemen verdiği cevaplarıyla büyülerdi. Hiçbir sözcüğü, hiçbir dörtlüğü unutmazdı, yeri gelince onu söylerdi. Yaşar Kemal’e ‘Dayı’ deriz; Yaşar Dayı ile kavga ederlerdi. Babam öyle sözler söylerdi ki, Yaşar Dayı; “Ya bu sözleri nereden buluyor bu adam” derdi kavga arasında. Bu özelliği herkesi çok etkiledi. ‘Nesimi’yi Nesimi yapan Dilber Hanım’dı”

İstanbul’a gelişi ve siyasi hareketlerde bulunması konusunda;

“Yaşar Kemal babamın Kadirli’den arkadaşı. Bizi İstanbul’a getiren de Yaşar Kemal. Önce babam geliyor, Yaşar Kemal bir fabrikaya işçi olarak işe sokuyor Nesimi’yi. Fabrikada başlayan greve babam da katılıyor ve işten atılıyor. O zaman Almanya’ya gitmeye çalışıyor ama bronşit olduğu için gidemiyor. Parası yok, kalacak yeri yok; Yaşar Kemal’i bulmaya Türkiye İşçi Partisi’ne (TİP) gidiyor. Yaşar Kemal orada değil ama, o zamanlar genç bir avukat olan Ali Yaşar’la tanışıyor. Ali Abi o zaman TİP’in Gençlik Kolları Başkanı, babama “Burada kalabilirsin” diyor. Babam böylece TİP binasında kalmaya başlıyor. Sonra bir gecekondu tutup bizi de getiriyor İstanbul’a. Önce Gaziosmanpaşa, sonra Kavacık’ta oturuyoruz.”, “TİP bağlantısı nedeniyle babam müthiş bir çevre yapıyor. Nasıl olduğunu biz de çözemedik ama bir anda evimizin misafirleri, babamın dostları Harun Karadeniz’ler, Behice Boran’lar, Mehmet Ali Aybar’lar, Sadun Aren’ler, İdris Küçükömer’ler oluyor…”

Fransa’ya konser için gidişi ve Peter Gabriel ile tanışması hakkında;

“Babam Peter Gabriel’le bir davette karşılaşıyor. Türkiye’ye dönünce; “Bir gitarcıyla tanıştım. Ben çalarken, curanın içine girdi. Hayran hayran dinledi. Sonra o da gitar çaldı. Müthiş bir gitarcıydı, ibadet ettim adama” diye anlattı. Yıllar sonra babam bavulunun kumaş cebine sıkışmış bir fotoğraf buldu. “Bak dedi, işte o adam”. “Baba o adam var ya; Peter Gabriel” dedim. Fotoğrafta babama sarılmış bir şey anlatıyordu, babam da Fransızca bilirmiş gibi onu dinliyordu. Babama balet olacağımı söyleyince “Nedir lan o?” dedi.”

şeklinde bilgiler sunmuştur.

(Ayrıntılı bilgi için https://www.posta.com.tr/yasam/babam-kalayci-ben-balet-oglum-piyanist-bu-bir-devrimdir-135717 )

NESİMİ ÇİMEN’İN EDEBİ KİŞİLİĞİ

Çağdaş halk ozanlarımız arasında yer alan Nesimi Çimen, kendini yetiştirmiş ve geliştirmiştir. Birçok kişi için geç sayılabilecek bir yaş olan 45 yaşında ilkokul diplomasını almış, eğitimden vazgeçmemiştir. Şiirlerinde Alevi-Bektaşi kültürünün izlerinin yanı sıra toplumsal olaylar, vatan sevgisi, kardeşlik, barış gibi temalarını işlemiştir.

Her zaman insanların kendilerini geliştirmeleri gerektiği görüşündedir bu sebeple de bağnazlığa ve geri kafalılığı eleştirmiştir. Aynı zamanda şiirleriyle emperyalist düzene ve onu destekleyenlere başkaldırmıştır.

Bir şiir yazıldığında nazım türü, ölçüsü, uyağı gibi şekil ve biçim özelliklerine dikkat edilmesi gerektiğini ve şairin açık ve içten bir şekilde duygu ve düşüncelerini anlatmaları gerektiğini söylemiştir.

NESİMİ ÇİMEN’İN ŞİİRLERİNDEN ÖRNEKLER

Aklı Olan

Ak meleğim göç eylemiş yurdundan
Havalanmış, minnet etsem iner mi?
Can çıkmazsa, o kurtulmaz bu demden
Alev almış ateş dağı söner mi?

Bozulmuş bağları gülü fidanı
Kesilmiş aklıyla ab-ı revanı
Ara ki bulasın geçen zamanı
Aşan gün bir daha geri gelir mi?

Dertli olanlara elbet zar gelir
Geniş dünya tek başına dar gelir
Ellere yaz bahar, bana kar gelir
Ben yanarım dostlar beni kınar mı?

Nesimi’yem daha giymem alları
Viran olsun Çamşıhı’nın elleri
Sele verem dağı taşı, çölleri
Aklı olan bu dünyaya kanar mı?

Bir Ağızdan Haykıralım

Bir ağızdan haykıralım
Barış gelsin dünyamıza
İçtenlikle çağıralım
Barış gelsin dünyamıza

Tüm devletler imza atsın
Silah imalatı bitsin
Savaş korkuları gitsin
Barış gelsin dünyamıza

Dünya halklarının sesi
Diyor bu mu demokrasi
Bu savaşlar neyin nesi
Barış gelsin dünyamıza

Ey insanlar gayret edin
Dost olmaya niyet edin
Hep birlikte davet edin
Barış gelsin dünyamıza

Nesimi der sorma neden
Savaşlarda candır giden
Fazla zaman geçirmeden
Barış gelsin dünyamıza

Şifa İstemem Balından

Şifa istemem balından
Bırak beni bu halimden
Razıyım açan gülünden
Yeter dikenin batmasın

Gece gündüz bu hizmetin
Kerametin şefaatin
Senin olsun o sohbetin
Yeter huzurum gitmesin

Taşa değmesin ayağın
Lale sümbül açsın bağın
İstemem metheylediğin
Yeter arkamdan atmasın

Kolay mı gerçeğe ermek
Dost bağından güller dermek
Orda kalsın değer vermek
Yeter ucuza satmasın

Sonu gelmez bu virdimin
Dermanı yoktur derdimin
İstemem ilaç yardımın
Yeter yakamdan tutmasın

Nesimi der vay başıma
Kanlar karıştı yaşıma
Yağın gerekmez aşıma
Yeter zehrin katmasın.

Çokça Mürekkep Yalamış

Çokça mürekkep yalamış
Ancak kendine iş bulmuş
Diplomalı cahil olmuş
Ah diplomalı cahiller

Halka yolları şaşırtan
Kendini bir pula satan
Kör gibi çamura yatan
Ah diplomalı cahiller

Kiminin çok diploması
Odur milletin belası
Mideye işler zekası
Ah diplomalı cahiller

Kimi köye ağa olmuş
Sürülere kurdu salmış
Okudukça hayin kalmış
Ah diplomalı cahiller

Gör tarihin akışını
Halk fark eyledi taşını
Diploma yesin başını
Ah diplomalı cahiller

Diplomalı olan alim
Halkına hiç olmaz zalim
Satmaz halkına her dem çalım
Ah diplomalı cahiller

Çağını görmeyen hayın
Kitap rafta, boştur beyin
Tersine işleyen layın
Ah diplomalı cahiller

Nesime alime hayran
Cahilin köküne ayran
Okumuştu Yezid, Meryam
Ah diplomalı cahiller.

Barış Güvercini

Dostluklar kurulsun, insanlar gülsün,
Barış güvercini uçsun dünyada,
Yok olsun kötülük, düşmanlık ölsün,
Barış güvercini uçsun dünyada.

Dostluklar kurulsun, insanlar gülsün,
Son bulsun savaşlar, insan ölmesin.

Dünya cennet olsun, yaşasın insan
Gelin barışalım, dökülmesin kan.
Son bulsun savaşlar, kesilsin figan,
Barış güvercini uçsun dünyada

Dostluklar kurulsun, insanlar gülsün,
Son bulsun savaşlar, kimse ölmesin.

İnsancıl insanlar barıştan yana,
Ancak zalim olan kıyar insana,
Barış aşkı yayılmalı cihana,
Barış güvercini uçsun dünyada.

Dostluklar kurulsun, insanlar ölmesin,
Son bulsun savaşlar, insan ölmesin.

Nesimi der ki ey füze yapanlar,
Acımasız, zalim, cana kıyanlar,
Bırak ey yaşasın bütün insanlar,
Barış güvercini uçsun dünyada.

Dostluklar kurulsun, insanlar gülsün,
Son bulsun savaşlar, insan ölmesin…

Görsen Beni

Gurbet elde yandı bağrım
Görsen beni görsen beni
Senden uzak ahu zarım
Görsen beni görsen beni

Sensin bana zehir aşım
Ah ile zar oldu işim
Kan revan akıyor yaşım
Görsen beni görsen beni

Ey benim gül yüzlü yârim
Göğe direk oldu zarım
Tükendi sabrı kararım
Görsen beni görsen beni

Çok acı hasret yarası
Dosta ermek tek çaresi
Taciz eyledim herkesi
Görsen beni görsen beni

Nesimi’yem düştüm çöle
Aşkınla döndüm bülbüle
Her anım her günüm çile
Görsen beni görsen beni.

SENDEN EVVEL GEÇEN ACI YILLARDA

Senden evvel geçen acı yıllarda
Nice kara günler görmüşüz Ata’m
Canımız dardaydı gözler yollarda
Sabırla bekleyip durmuşuz Ata’m

Vatan kan ağlarken düşman elinden
Sen Samsun’a çıktın günü birinden
Türk halkı top yekün senin emrinden
Ulusal savaşa girmişiz Ata’m

Sarsılmaz inançla tam bir güvenle
Kadın erkek ülkesini sevenle
Kimimiz tırpanla kimi süvenle
Düşmanı vatandan sürmüşüz Ata’m

İstilacı düşmanları topuyla
Denize dökmüşüz soyu sopuyla
Cumhuriyet rejiminin okuyla
Hilafeti yere sermişiz Ata’m

Kadını kurtardın kara peçeden
Dilleri arıttın Arap lehçeden
Laiklik denilen güzel bahçeden
Mutluluk gülleri dermişiz Ata’m

İlkelerin çoktur sayılmaz türü
Temele koymuşsun çağdaş kültürü
Yarattığın devrimlerden ötürü
Gönlümüzü sana vermişiz Ata’m

Nesimi insanlık vardır payende
Binlerce fazilet cem olmuş sende
Devletçe milletçe senin sayende
Çağdaş uygarlığa varmışız Ata’m

NE ACAYİP BİR HALDEYİZ

Ne acayip bir haldeyiz,
Suçlu suçsuzu yargılar,
Nice başta kan akarken,
Sağlam kafada sargılar.

File kafa tuttu atlar, bugün atlar,
Yurda amir oldu itler, aman kurtlar,
Devlet çayırında otlar,
Kara yüzlü pis kargalar.

Bu gidişat ne acı hal, ne acı hal
Dilliye fetva verir lal, bugün lal,
Kör, gözlüye gösteriyor,
Hastanın emrinde sağlar.

Nesimi giysin karalar, oy karalar
Ah bu dert beni yaralar, dost yaralar
Aslan avlıyor kediler,
Meydanda gezer fareler, ne acı hal…

DİNLE BENİ KULAĞINI AÇ

Dinle beni kulağın aç,
Sev insanlığı, sev gardaş!
İnsan Kabe, insan Miraç
Sev insanlığı, sev gardaş!

İnsanlar Hakk’ın mekanı,
İnanmazsan aç Kuran’ı,
Sakın hor görme insanı,
Sev insanlığı, sev gardaş!

Meleklerin secdegâhı,
Orda gördüler Allah’ı,
Bırak kusuru, günahı,
Sev insanlığı, sev gardaş!

Nesimi der her yaşında,
İnsan sevdası başında,
Kötü huylunun dışında,
Sev insanlığı, sev gardaş!

BARIŞTAN YANA

Yaşayan insanlar el ele verip
Türküler söylensin barıştan yana
Dünya cennetinden çiçekler derip
Türküler söylensin barıştan yana

Kara bulut üstümüzden savuşsun
Tüm insanlar mutluluğa kavuşsun
Bombalar paslansın silahlar sussun
Türküler söylensin barıştan yana

Uluslar anlaşsın savaş olmasın
İnsanlar yürekten yara almasın
Sözlükte savaştan eser kalmasın
Türküler söylensin barıştan yana

Uluslar yarışsın barış aşkıyla
Şu insanlar yaşamasın kuşkuyla
Yürekten kaynayan gerçek coşkuyla
Türküler söylensin barıştan yana

Nesimi bu özlem yatar içimde
Savaştan barışa doğru geçimde
İnsanlık adına çağdaş biçimde
Türküler söylensin barıştan yana

Hazırlayan: Kader Kayhan, Yıldız Teknik Üniversitesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü.

Nesimi Çimen Derlemelerinden Bazıları

Ayrılık Hasreti Kar Etti Cana

Derleyen: İhsan Öztürk
Kaynak Kişi: Nesimi Çimen
Notaya Alan: İhsan Öztürk
Yöresi: Kayseri

Barış Güvercini

Söz: Nesimi Çimen
Müzik: Nesimi Çimen
Notaya Alan: Ünal Günsay

Bu Dünyanın Devranına

Derleyen: Nesimi Çimen
Kaynak Kişi: Cafer Baba
Notaya Alan: Yavuz Top
Yöresi: Tunceli

Daha Senden Gayri Aşık Mı Yoktur

Derleyen: Nesimi Çimen
Kaynak Kişi: Nesimi Çimen
Notaya Alan: Mehmet Özbek
Yöresi: Kayseri

Deli Gönül Yine Ah-U Zar Oldu (Leyla)

Derleyen: İhsan Öztürk
Kaynak Kişi: Nesimi Çimen
Notaya Alan: İhsan Öztürk
Yöresi: Kayseri

Dinle Beni Nazlı Yarim

Söz: Nesimi Çimen
Müzik: Mazlum Çimen

Duaz-ı İmam

Kaynak Kişi: Nesimi Çimen

Gel Göçelim Gönül Gidelim Burdan

Söz: Nesimi Çimen
Müzik: Nesimi Çimen

Ilgıt Ilgıt Esen Seher Yelleri

Derleyen: Süleyman Yıldız
Kaynak Kişi: Nesimi Çimen
Notaya Alan: Süleyman Yıldız
Yöresi: Kayseri-Sarız

Nedir Ey Gaziler Benim Yandığım

Derleyen: İhsan Öztürk
Kaynak Kişi: Nesimi Çimen
Yöresi: Kayseri

Şifa İstemem

Söz: Nesimi Çimen
Müzik: Nesimi Çimen

Şu Diyarı Gurbet Elde

Derleyen: İhsan Öztürk
Kaynak Kişi: Nesimi Çimen
Notaya Alan: İhsan Öztürk
Yöresi: Kahramanmaraş

Tan Yıldızı

Söz: Nesimi Çimen
Müzik: Nesimi Çimen

Yavaş Yavaş

Söz: Meluli
Müzik: Nesimi Çimen