Norveç açıklarında bir beluga balinasının niçin üstünde koşum ekibi olacak şekilde ortaya çıktığına ilişkin gizem çözülmüş olabilir.
Bölgede yaşayan halkın Hvaldimir adını verdiği bu evcil beyaz balina, beş yıl ilkin Rus casusu olduğuna dair spekülasyonlar eşliğinde manşetlere çıkmıştı.
Şimdi türün uzmanlarından önde gelen Dr. Olga Shpak, balinanın hakkaten de orduya ilişkin olduğuna ve Şimal Kutup Dairesi’ndeki bir deniz üssünden kaçtığına inandığını söylüyor. Sadece Dr. Olga Shpak bunun bir casus olduğuna inanmıyor. Beluganın üssü korumak suretiyle eğitildiğine ve kaçtığına inanıyor.
Rusya ise bu zamana kadar beluga balinasının ordusu tarafınca eğitildiğini ne doğruladı ne de reddetti.
Sadece 1990’lardan 2022’de ülkesi Ukrayna’ya dönene kadar Rusya’da deniz memelileri üstüne araştırmalar meydana getiren Dr. Shpak, BBC News’e şunları söylemiş oldu “Benim için bu yüzde 100 (kati).”
Anlatımını Rusya’daki arkadaşları ve eski meslektaşlarıyla yapmış olduğu görüşmelere dayandıran Dr. Shpak, Casus Balinanın Sırları adlı BBC belgeselinde içeriyor.
Gizemli beluga balinası, ilk kez beş yıl ilkin Norveç’in şimal kıyılarında balıkçılara yaklaştığında kamuoyunun dikkatini çekti.
Balıkçılardan önde gelen Joar Hesten, o günü şu şekilde konu alıyor:
“Balina tekneye sürtünmeye başladı. Zor durumdaki hayvanların içgüdüsel olarak insanların yardımına gerekseme duyduklarını bildiklerini duymuştum. Bunun da akıllı bir balina bulunduğunu düşünüyordum.“
Beluga balinalarının oldukça uysal olması ve güneyde nadiren görülmesinden dolayı bu vaka epey dikkat çekmişti. Ek olarak balinanın üstünde, bir kamera yuvası bulunan ve İngilizce “Equipment St Petersburg” yazan bir koşum ekibi bulunuyordu. Üstünden ekibi çıkarılan balina, birkaç ay daha yaşayacağı yakınlardaki Hammerfest limanına doğru yüzdü.
Görünüşe gore yiyecek için canlı balık yakalayamayan balina, ziyaretçilerin kameralarını dürterek ve hatta bir keresinde bir cep telefonuna karşılık vererek insanların ilgisini çekti.
Norveç Orka Araştırması’ndan araştırmacı Eve Jourdain, “Bu balinanın hedef benzer biçimde görünen herhangi bir şeye şartlandığı oldukça açıktı bundan dolayı bunu her seferinde yapıyordu. Sadece ne tür bir tesiste olduğu hakkında hiçbir fikrimiz yok, bu yüzden ne için eğitildiğini bilmiyoruz” diyor.
Balinanın hikâyesinden oldukça etkilenen Norveç, beluganın izlenmesi ve beslenmesi için lüzumlu bazı düzenlemeler yapmış oldu. Balinaya verilen Hvaldimir adı, Norveççe balina anlamına gelen hval olarak değiştirildi. Bunun Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in ismine bir gönderme olduğu da oldukça açıktı.
Dr. Shpak, kendi güvenliği için Rusya’daki kaynaklarının adını vermek istemedi sadece kendisine balinanın Norveç’te su yüzüne çıktığında, Rus deniz memelileri topluluğunun onu derhal kendilerinden biri olarak tanımladığının söylendiğini belirtti.
“Veterinerler ve eğitmenler vasıtasıyla Andruha adlı bir beluganın yitik olduğu mesajı geldi” diyen Dr. Shpak’a gore Hvaldimir (yada hval), ilk olarak 2013 senesinde Rusya’nın Uzak Doğu’sundaki Okhotsk Denizi’nde yakalanmıştı. Bir yıl da sonrasında St Petersburg’daki bir yunus akvaryumuna ilişkin bir tesisten, eğitmenleri ve veterinerlerinin yazışma halinde olduğu Rus Arktik bölgesindeki askeri programa taşındı.
“Açık suda çalışmaya başladıktan sonrasında Hvaldimir’e yüzüp gitmemesi için güvendiler fakat ben balinanın onları terk ederek oradan uzaklaştığına inanıyorum” diyen Dr. Shpak, sözlerini şu şekilde sürdürüyor:
“Eskiden ona haiz olan ticari yunus akvaryumundaki kişilerden duyduğum şey, Andruha’nın akıllı olduğu, bu yüzden eğitilmesi için en iyi seçim olduğuydu. Fakat bununla beraber birazcık ‘serseri’ gibiydi, bu yüzden tekneyi (takip etmekten) vazgeçip istediği yere gitmesine şaşırmadılar.”
Murmansk’taki Rus deniz üssü yakınlarından alınan uydu görüntüleri Hvaldimir/Andruha’nın eski eviyle ilgili data sahibi olmamızı sağlıyor. Suda, içinde beyaz balinalar olduğu anlaşılan kalemlerin varlığı da açık bir halde görülebiliyor.
Norveç’teki web gazetesi The Barents Observer’dan Thomas Nilsen, “Beluga balinalarının denizaltılara ve su üstü gemilerinin yakınında olmaları, bizlere bunların aslen bir koruma sisteminin parçası olduklarını konu alıyor olabilir” diyor.
Rusya ise Hvaldimir/Andruha’nın kendi ordusu tarafınca eğitildiği iddiasını hiçbir vakit resmi olarak onaylamadı. Sadece Rusya, deniz memelilerini askeri amaçlarla eğitme mevzusunda uzun bir geçmişe haiz.
2019 senesinde konuşan Rus albay Viktor Baranets, mevzuyla ilgili şunları söylemiş oldu: “Bu hayvanı casusluk için kullanıyor olsaydık, hakkaten ‘Lütfen bu numarayı arayın’ mesajıyla beraber bir cep telefonu numarası ekleyeceğimizi mi düşünüyorsunuz?”
Hvaldimir/Andruha’nın inanılmaz hikâyesi maalesef mutlu sonla bitmiyor.
Kendi kendine beslenmeyi öğrendikten sonrasında birkaç yıl süresince Norveç kıyıları süresince güneye doğru gezi eden balina, Mayıs 2023’te İsveç kıyılarında görüldü. Peşinden 1 Eylül 2024’te cesedi Norveç’in güneybatı kıyısındaki Risavika kasabası civarlarında denizde yüzerken bulunmuş oldu.
Acaba Putin’in Rusya’sı mı belugayı yakalamıştı? Görünüşe gore durum bu şekilde değil. Bazı aktivistler balinanın vurulduğunu öne sürse de bu izahat Norveç polisi tarafınca reddedildi.
Polis, beluganın ölümünden bir insanoğlunun görevli bulunduğunu gösteren hiçbir şey olmadığını söylemiş oldu. Meydana getirilen otopsi sonucunda Hvaldimir/Andruha’nın ağzına bir sopa saplanması sonucu öldüğü anlaşıldı.
Kaynak: BBC / Yapıt Şahin tarafınca Türkçeleştirildi