Avustralya’da gösterim meydana getiren ABC News haber kanalının meteoroloğu Nate Byrne, geçtiğimiz günlerde canlı yayında hava durumunu sunduğu sırada ürkü atak geçirdi. Byrne daha sonrasında, stüdyoda hava durumunu sunmuş olduğu köşeye doğru yürürken birden nefesinin kesildiğini fark ettiğini anlattı.
“Orada spesifik bir pozisyon beni tetikliyor” diyen Nate Byrne, “Vücudum karıncalanmaya başlıyor. Terlemeye başlıyorum. Vücudumdaki her şey yırtınırcasına bağırıyor: Koş. Git. Kaç buradan.”
Byrne daha ilkin de canlı yayında ürkü atak geçirdiğinden dolayı kendisi ve emek verme arkadaşları bu durumda ne yapacaklarını biliyorlardı. Byrne atağın başladığını fark etmiş olduğu anda cümlesini tamamladı ve ürkü atak geçirdiğini, o nedenle hava durumunu noktalaması icap ettiğini söylemiş oldu. Sonrasında da pası haber spikerine attı.
Stüdyoda hazır bulunan iş arkadaşı da Nate Byrne’ın durumunu izah etti, hatta kanalın haber sitesinde ürkü atakla iyi mi savaşım etmiş olduğu hakkında bir yazı da yazdığını belirterek, canlı yayının zorluğuna değindi. Byrne da o sırada iyileşmesi için yapması gerekenleri uyguluyordu.
Peki, biz bir arkadaşımız ya da yakınımız ürkü atak geçirse ne yapacağımızı biliyor muyuz? Uzmanların dediklerine bakalım…
Birinci sorudan başlamış olalım: Ürkü atak nedir?
Ürkü atak, fizyolojik emarelerle beraber hissedilen ve ansızın gelen bir yoğun korku ve kaygı dalgası. New York Üniversitesi kardiyologlarından Harmony Reynolds, bazı kişilerin, göğüs ağrısı, kalp atışında artış ve göğüste sıkışma ile beraber hissettiğinden ürkü hücumu kalp krizine benzettiğini belirtiyor:
“Bundan dolayı ikisinde de nefes almakta güçlük yaşarsınız, bayılacakmışsınız şeklinde hissedersiniz, mide bulantısı, terleme ve kollarda uyuşma olur. Kısaca bir şeyin fazlaca fena şekilde fenalaştığı hissi…”
Ürkü atak geçiren bir şahıs, yüksek anksiyete ile savaşım ettiğinden dolayı anlaşılır şekilde konuşamaz. Fakat içinde yaşamış olduğu o yoğun duyguları devamlı dışarı da vuramayabilir; kişinin duruşu ve dış görünüşü stresini maskeleyebilir.
Amerikan Psikoloji Birliği Sözcüsü Klinik Psikolog Lynn Bufka da tam olarak bu noktaya dikkat çekiyor. Ortalama 30 senedir ürkü atak hastaları ile çalışan Bufka, “Size söylemediği sürece genel anlamda birinin ürkü atak geçirdiğini bilmezsiniz” demekte.
Ne vakit acile gitmeli?
Şu şekilde ki ürkü atak acile başvurmayı gerektirmiyor fakat ürkü atak ile kalp krizini ayırt etmek de kolay olmuyor. O vakit, kalp krizi mevzusunda yüksek bir kuşku mevcutsa ya da ürkü belirtilerinin yanı sıra kişide kendine zarar verme şeklinde düşünceler ve intihara eğilim var ise uzmanlar acile gitmenin doğru olacağını vurguluyor.
Harmony Reynolds’ın veridiği bilgilere nazaran, ürkü atak krizleri genel anlamda 15 dakika sürüyor. Sadece kalp krizi daha uzun sürebilir ya da bitip yeniden başlayabilir. Kısaca semptomlar geçmezse tıbbi yardım almak gerekiyor.
Reynolds, “Genel anlamda şahıs kalabalığa konuşma yapmak şeklinde spesifik bir durumda semptom gösteriyorsa büyük olasılıkla ürkü ataktır” ifadesine yer veriyor.
Çekince sinyalleri neler olabilir?
Bir yakınınız ürkü atak krizleri geçiyorsa, krizlerin sinyallerini öğrenin ve o kişiyi de sinyalleri öğrenmesi mevzusunda cesaretlendirin.
University of California’da psikoloji branşında bilimsel niteliği olan emek harcamalar yürüten Ord. Prof. Dr. Dacher Keltner, 30’lu yaşlarında 100’den fazla ürkü atak geçirdiğini aktarıyor. Ataklar ilk başladığında onlarca defa hastaneye gittiğini söyleyen Keltner, sözlerine şöyleki devam ediyor:
Ölüyorum galiba, kalbime bakar mısınız?’ diyordum.
Her defasında da kendisine sıhhatli olduğu söyleniyordu. En sonucunda vücudunu “tepkisiz bir halde” gözlemlemeyi öğrendiğini aktaran Keltner, böylece fizyolojik semptomların kendisini alt edemediğini kaydediyor.
Kendisine sık sık bu duyguların geçici bulunduğunu hatırlattığına vurgu meydana getiren Keltner, “Kısa sürede geçecek, daha ilkin de yaşadın’ diyordum” diye konu alıyor.
Ürkü atak geçiren birine iyi mi yardım ederiz?
Amerikan Psikoloji Derneği Başkanı Ramaswamy Viswanathan, “En mühim adım, sakin olması için o kişiyle beraber kalmak” diyor ve ekliyor:
“Yavaş konuşun ve kişiyi rahatlatacak kelimeler kullanın. Ona güvende bulunduğunu ve ürkü atağın kısa süre sonrasında geçeceğini açıklayın.”
Viswanathan, ürkü atağın çoğunlukla kısa sürede, şiddetli ve hızla yükseldiğine işaret ederek, atağın en pik noktada birkaç dakika sürdüğünü ve sonrasında birden düşüşe geçtiğini aktarıyor.
Ürkü atak geçiren kişiye nefesine odaklanmasını açıklayın, hatta kişiyle beraber nefes egzersizi yapabilirsiniz. Göğüsten değil, karından derin nefesler almaya çalışmak akciğerlerin açılmasını sağlar.
Viswanathan, bazı durumlarda kolları başın üzerine kaldırmak ya da ayakları yere vurmak şeklinde tekrarlayan hareketlerin de tesirinin olabileceğini dile getiriyor. Lynn Bufka da şahıs savaşım stratejilerini öğrendiğinde ürkü atakla başa çıkmanın kolaylaştığının çiziyor.
Meteorolog Nate Byrne de kendi durumunun tam olarak bu şekilde bulunduğunu söylüyor. 2022’de değindiği yazısında, ürkü ataklar için bir psikologla beraber çalıştığını, ek olarak ilaç kullandığını belirten Byrne, ilaçların strese verilen “harp ya da kaç” tepkisinin fizyolojik semptomlarını hafifletebildiğine vurgu yapıyor.
Byrne yazısına şu cümlelerle devam ediyor:
“TV’de ilk ürkü atak geçirdiğimde kariyerim bitti sanmıştım. Fakat anksiyetem hakkında konuşunca ve tedavi yolları arayınca, bununla yaşayabileceğimi ve bunu yönetebileceğimi anladım. Kısaca bu da sevdiğim şeyi halletmeye devam edeceğim anlamına geliyordu.”
The New York Times’ın haberinden Sıdal Utkucu Türkçeleştirdi