Bilim adamları birbirinin çevresinde dönen üçlü bir yıldız sistemi keşfetti.
Hatta bu üç yıldızın birbirinin etrafındaki dönüş hızı o şekilde yüksek ki, gökbilimciler bu konudaki yeni rekorun kırıldığını duyurdu. Üç yıldızdan ikisi, birbirinin çevresinde iki Dünya gününden kısa bir sürede dönerken, üçüncü yıldız ise bu ikilinin çevresinde ortalama 25 Dünya gününde dönüyor. Bu keşiften ilkin malum en süratli üçlü yıldız sistemi Lambda Tauri’ydi ve sistemdeki en uzak yıldızın yörüngesi 33 Dünya günü kadardı.
Önceki rekorun geçilmesi tam 68 yıl aldı. Bir NASA uydusu, MIT’den araştırmacılar, suni zeka ve birkaç amatör gökbilimci, Kuğu Takımyıldızı’nda bulunan TIC 290061484 isminde sistemin bir parçası olan üçlü yıldızı bulmak için beraber çalıştı.
Emekli MIT gökbilimcisi Saul Rappaport mevzuyla ilgili şu açıklamayı yapmış oldu: “Bu şekilde bir sistemi saptamak coşku verici şundan dolayı nadiren bulunurlar. Sadece mevcut sayımların gösterdiğinden daha yaygın olabilirler.“
Aşağıdaki videodan bulunan yıldılzların benzersiz yörüngesini seyretmek mümkün:
NASA’nın kısa adı TESS olan Geçiş Icra eden Dış Gezegen Araştırma Uydusu, çoğu zaman yıldızının önünden geçen yeni dış gezegenleri araştırıyor. Sadece bu olağan dışı üçlü, grupta yıldızların birbirinin önünden geçmesinden dolayı tespit edildi. Sistem TESS’in bakmış olduğu noktadan neredeyse aynı düzlemde görünüyor. Bu yüzden yıldızlar birbirlerinin etrafındaki yörüngelerinde dönerken, birbirlerinin önünden geçiyor ve bir nevi “tutulma” oluşturuyor.
Amatör gökbilimciler de TESS’ten gelen verilerde, makine öğrenimi yardımıyla bu yaşanmış olan benzer biçimde “tutulma” örüntülerini tespit etmeye çalışıyor. Bu “hafiyeler” başlangıçta Gezegen Avcıları adlı çevrimiçi bir yurttaş bilim programının katılımcıları olarak bir araya geldiler. Sonrasında on yıldan uzun süredir devam eden bir proje olan Görsel Araştırma Grubu’nu oluşturmak için ustalaşmış gökbilimcilerle yeniden ortaklaşa iş yaptılar. Ekibin alışılmadık derecede süratli üçlü yıldız sistemini detaylandıran makalesi bu hafta The Astrophysical Journal‘da gösterildi.
Her üç yıldız da Güneş‘ten oldukça büyük. Yıldızımızdan oırtalamada altı ila sekiz kat daha ağırlar. Yıldızların şu anki yörüngelerine bakıldığında, milyonlarca yıl süresince kesin olarak devam edecekleri düşünülüyor. Sadece uzun seneler sonunda yıldızların birleşmesi, süpernova olarak patlaması ve arkalarında uzayın en yoğun nesnelerinden önde gelen nötron yıldızına dönüşmesi umut ediliyor. Bu da önümüzdeki 20 ila 40 milyon yıl süresince gerçekleşmeyecek.
Ekip şu ana kadar bu yıldızların çevresinde dönen hiçbir gezegen bulmuş değil. Ihtimaller içinde bir durumda ise, muhtemelen gezegen yada gezegenler oldukça uzakta ve üç yıldızın çevresinde sanki tek bir yıldızın çevresinde dönüyor benzer biçimde dönüyor olacak. Bununla beraber üç yıldızın da bulunmuş olduğu alan oldukça minik. Merkür‘ün Güneş etrafındaki yörüngesinden daha kısa bir alanda gerçekleştiğini söyleyebiliriz.
Rappaport ihtimaller içinde gezegenler mevzusunda da şu şekilde diyor: “Burada kimse yaşamıyor. Yıldızların aynı gelişme süreciyle bir arada oluştuğunu düşünüyoruz, bu da gezegenlerin herhangi bir yıldızın çevresinde oldukça yakın bir halde oluşmasını engellerdi.“
Bilim adamları galaksideki tüm yıldızların yarısından fazlasının bir ya da daha çok “yoldaş” yıldıza haiz bulunduğunu söylüyor. Bu tür yıldızların gezegen sistemlerinin oldukça değişik olduğu düşünülüyor. Sistemlerden bazılarının büyük sıcak yıldızlarının, daha minik ve soğuk yıldızlarla birleştiği, bazı durumlarda da bir yıldızın ötekini “yediği” durumlar gözlenebiliyor. Keşfedilen sistemlerde ikiden yediye kadar yıldız bulunabiliyor.
Bu yıldız gruplarının birbirinin etrafındaki yörüngeleri oldukça karmaşık olabiliyor. Mesela TYC 7037-89-1 isminde altı yıldızdan oluşan sistemde, üç çift yıldız birbirinin çevresinde dönüyor. Daha uzak bir yörüngedeki üçüncü çift, bu sistemde öteki iki çiftin çevresinde bulunuyor.
Yeni keşfedilen bu sistemde bir sürpriz daha var. Bu grupta bir yıldız daha bulunuyor ve yörüngesini tam 3 bin 200 günde tamamlıyor.
Ekip, dördüncü başıboş yıldız hakkında daha çok veri toplamak ve öteki yıldızların yörüngeleri, kütleleri, boyutları ve sıcaklıkları hakkında daha çok detay elde etmek için TIC 290061484 üstünde çalışmaya devam etmek istiyor. Gelecekte NASA’nın geliştirilmekte olan Nancy Grace Roman Uzay Teleskobu benzer biçimde daha sofistike gözlemevleriyle, daha da büyük grupların öteki tutulan yıldız sistemlerini incelemek daha kolay hale gelebilir.
Elisha Sauers’ın haberini Özgür Yıldız Türkçeleştirdi.