Farsça “şehr” ve “engiz” kelimelerinden oluşan Şehrengizin kelime anlamı “şehir karıştıran, şehri harekete getiren” şeklindedir. Şehrengizler; bir şehrin doğal, tarihî, mimari özelliklerini, güzelliklerini, sosyal yaşamını, sanat ve mesleklerinde ünlenmiş kişileri anlatır.
Kaside, gazel, kıta, rubâî, terkibi bent gibi nazım biçimlerinin kullanıldığı şehrengizlerde asıl konu mesnevi nazım şekliyle yazılır.
- Türk edebiyatında görülen millî bir nazım türüdür.
- Şehrengizler için ayrıca “medh-i huban, vasfı huban, şehr-aşub, nigar-name’ gibi adlandırmalar mevcuttur.
- Şehrengiz türünün Türk edebiyatındaki ilk örneği 16. yüzyıldan Mesîhî’ye aittir. Mesîhî’ye ait bu eserin adı Edirne Şehrengizi’dir.
- Zati tarafından kaleme alınan Edirne Şehrengizi de yine şehrengiz türünün örnekleri arasındadır.
- Lamii Çelebi, şehrengiz türünde kaleme aldığı eserlerinde şehir özelliklerinin yanı sıra mimari özelliklere de yer vererek türe dair yenilikler getiren isimlerden biri olmuştur.
16. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar şehrengiz yazan belli başlı sanatçılar:
16. yüzyılda:
- Mesîhî,
- Âlî Mustafa Efendi,
- Câmiî,
- Çalıkzâde Mehmed Mânî,
- Derviş,
- Hâdî,
- Hayretî,
- İshak Çelebi,
- Lâmiî Çelebi,
- Nüvîsî,
- Ravzî,
- Sânî,
- Taşlıcalı Yahyâ,
- Ulvî Çelebi,
- Usûlî.
17. yüzyılda:
- Dürrî,
- Nâzik Abdullah,
- Neşâtî.
(Toplam: 11, Bugün: 1 )
